T??ng k? lan trong t?i Hoang thanh Hu?
T??ng m?t con k? lan t?i
B?c Kinh
,
Trung Qu?c
K? lan
(麒麟, binh am: qilin) hay con g?i la
lan, li
, la m?t trong b?n linh v?t c?a
t? linh
theo
tin ng??ng dan gian
A đong nh? t?i Vi?t Nam, Nh?t B?n, Trung Qu?c, Tri?u Tien... Trong truy?n thuy?t c?a
Trung Qu?c
thi K? Lan đ??c xem la đa tr? nen gi?ng nh? m?t con
h?
sau khi s? bi?n m?t c?a chung trong th?c t? va đ??c cach đi?u theo ki?u
h??u cao c?
trong tri?u đ?i
nha Minh
.
[1]
[2]
Lan đ?u n?a
r?ng
n?a
thu
, đoi khi ch? co m?t
s?ng
, do khong huc ai bao gi? nen s?ng nay la hi?n than c?a t? tam. Ph?n nhi?u
lan
co s?ng
nai
,
tai
cho
,
tran
l?c đa
,
m?t
qu?,
m?i
s? t?
, mi?ng r?ng, than
ng?a
, chan
h??u
,
đuoi
bo
. Th?c ra trong t?o hinh c?a ng??i Vi?t chung ta khac t??ng t??ng nay, đi?u co th? nh?n ngay ra r?ng khi nhin vao hinh t??ng K? Lan Vi?t Nam co chut khac so v?i K? Lan Trung Qu?c ? ch? K? Lan Vi?t Nam co đoi m?t to, m?i to, mom ng?n đ?c bi?t ph?n đuoi xu ra ho?c r? qu?t toat len v? ngoai than quen, vui v?, than thi?n ho?t bat d? g?n khong u li, ch?m ch?, d?a n?t nh? K? Lan Trung Hoa.
Chung th??ng đ??c th? hi?n trong t? cach đ?i
toa sen
, lam ch? d?a cho
V?n Thu b? tat
hay cac
H? phap
, va nhi?u khi ng?i tren đ?u c?t c?ng hay xu?t hi?n tren mai nha. Trong nh?ng t? cach nay chung xu?t hi?n cho s?c m?nh c?a linh v?t t?ng tren, cho tri tu? va nh? th? chung co kh? n?ng ki?m soat tam h?n nh?ng ng??i hanh h??ng. K? lan Vi?t Nam no c?ng khong ?n th?t hay lam h?i b?t k? con v?t nao va khong bao gi? u?ng n??c b?n.
Trong khong gian ki?n truc c?a ng??i Vi?t, co khi k? lan đ??c bai tri thanh t?ng c?p, đ?ng ch?u tr??c cung đi?n c?a vua, đ?u h??ng v? phia cung đi?n nh?m bi?u hi?n long trung thanh; co khi k? lan đ??c bai tri ? tr??c đi?n th?, đ?n mi?u, m?t h??ng ra ben ngoai, bi?u t??ng cho s? ton nghiem, kinh c?n. K? lan con bi?u hi?n cho uy quy?n c?a nha vua, vi th? tren ngai vua tri?u Nguy?n co đoi k? lan dung lam ch? đ?t chan c?a nha vua. K? lan con la linh v?t bi?u tr?ng cho thai t? trong m?i quan h?: r?ng (nha vua) - k? lan (thai t?) - ph??ng hoang (hoang h?u).
[3]
Long ma
Long Ma
la hoa than c?a k? lan, la s? k?t h?p đ?c bi?t gi?a r?ng, lan va ng?a. đo la m?t linh v?t co s?ng va b?m c?a r?ng, minh c?a con h??u x?, than co v?y c?a k? lan, chan va mong c?a ng?a; "
cao 8 th??c 5 t?c, x??ng c? dai, canh ben ph?i nhung xu?ng n??c ma khong ??t, tren co thanh nhan đ? b?c c? đ?
". ? Hu?, Vi?t Nam hinh ?nh long ma xu?t hi?n nhi?u nh?t la tren cac b?c binh phong, m?t "s?n ph?m đ?c tr?ng" c?a x? Hu?. đo la hinh ?nh con long ma l?ng mang
Ha đ?
, chan l??t tren song n??c, đ?u v??n t?i cac t?ng may.
Long ma c?ng xu?t hi?n tren cac cung mon, mi?u mon trong hoang cung tri?u Nguy?n va th??ng đi kem v?i cac linh v?t khac nh?: rua, k? lan hay chim ph??ng. ? Trung Hoa th??ng đ??c th? hi?n ch?y tren
song n??c
(l?y t? tich
Vua V?
tr?
th?y
). Ng??i ta th??ng hi?u r?ng:
long
la
r?ng
, r?ng thi bay len, ngh?a la
tung
, t??ng tr?ng cho
kinh tuy?n
,
th?i gian
-
ma
la
ng?a
, ch?y ngang, la
hoanh
, t??ng tr?ng cho
v? tuy?n
,
khong gian
. Nh? v?y long ma t??ng tr?ng cho s? tung hoanh c?a nam nhi, cho th?i gian va khong gian, long ma ch?y la bi?u hi?n cho
v? tr?
v?n đ?ng, đ?ng th?i t??ng tr?ng cho thanh nhan.
[3]
Nghe đ?i c?, lang g?m s? Thanh H?i, Vi?t Nam. Con nghe đ?i c? th??ng đ?t ? cac cong trinh l?n nh? đinh, chua
K? lan Vi?t Nam, b?o tang qu?c gia Ha N?i.
Con
Nghe
la linh v?t b?n đ?a hoa K? Lan do ng??i Vi?t sang t?o ra, khac h?n v?i k? lan hay s? t?. Nghe la hoa than c?a s? t?, theo phong cach c?a ng??i Vi?t Nam. La con v?t canh gi? v? m?t tinh th?n, ch?ng l?i cac th? ta ma, ac qu?. Ph?t giao co hinh t??ng "Ph?t s?", ngh?a la con s? t? nha Ph?t. Mang tinh Ph?t, no b?t đi nh?ng đi?u hung d?, l??c b? y?u t? manh thu, tr? thanh linh s?ng c?a n??c Ph?t. Con nghe ng??i Vi?t mang am h??ng ?n đ?, Ph?t giao. So sanh v?i con s? t? Thai, Lao thi g?n, nh?ng so v?i
s? t? đa Trung Qu?c
thi khac. S? t? Trung Qu?c theo h??ng manh thu, da thu con nghe thi co y?u t? linh thu, co s? linh thieng.
? lang que mi?n B?c Vi?t Nam, tr??c c?ng lang bao gi? c?ng co m?t con Nghe đa l?n đ? b?o v? c? lang, tr??c c?ng đinh bao gi? c?ng co Nghe đa, va tr??c c?ng m?i nha th??ng co cho đa nh? be ng?i tr??c canh gi? cho gia ch?. Th?i đong S?n đa co nghe tren đen. Tr??c đay ng??i ta g?i no la con "t?ch ta", tr? đi?u x?u. No la hi?n than c?a s? t? thieng, anh sang, phat t?a tieu ma, ta khi. Con nghe đ?i đen co trong đ? đ?ng đong S?n mu?n. C?p đ? xu?t hi?n con nghe ngay cang day đ?c.
Ngai vang th?i Nguy?n đ?u co đoi nghe ch?u d??i. Nghe la s? t? thieng. Th?i Nguy?n, hai hinh thai ph? bi?n, thi?t đinh ? đi?n Thai Hoa v?n con hinh con nghe. đi?u nay kh?ng đ?nh v? th? t?i cao c?a nghe trong xa h?i b?y gi?.Nghe khong ch? xu?t hi?n trong cac lang que B?c B? ma con hi?n di?n trong cac ki?n truc cung đinh ? Hu?. Tr??c c?a Hi?n Nh?n va tr??c Mi?u Mon Th? T? Mi?u trong Hoang Thanh Hu? co hai đoi nghe đa đ?ng ch?u. Khac v?i hinh t??ng cac con nghe ? đ?ng b?ng B?c B?, hai đoi nghe ? Hu? đa đ??c "cung đinh hoa" v?i cac chi ti?t ch?m tr? c?u k?, t?o thanh cac chom long xo?n ? đ?u, mang tai va đuoi, xen k? cac đao l?a ? 4 chan va s?ng l?ng.
[3]