Martin Heidegger
Heidegger n?m 1960
Sinh	26 thang 9 n?m 1889 Meßkirch , Baden , đ? qu?c đ?c
M?t	26 thang 5 n?m 1976 (1976-05-26) (86 tu?i) Meßkirch, Baden-Wurttemberg , Tay đ?c
H?c v?	Collegium Borromaeum  ( de ) (1909?1911) đ?i h?c Freiburg ( PhD , 1914; Dr. phil. hab. 1916)
Ph?i ng?u	Elfride Petri (c??i 1917)
B?n đ?i	Elisabeth Blochmann (1918?1969) Hannah Arendt (1924?1928)
Th?i k?	Tri?t h?c th? k? 20
Vung	Tri?t h?c ph??ng Tay
Tr??ng phai	Tri?t h?c l?c đ?a Ch? ngh?a hi?n sinh Thong di?n h?c Hi?n t??ng h?c
T? ch?c	đ?i h?c Marburg đ?i h?c Freiburg
Lu?n v?n	The Doctrine of Judgment in Psychologism: A Critical-theoretical Contribution to Logic   (1914) Duns Scotus's Doctrine of Categories and Meaning [H?c thuy?t c?a Duns Scotus v? ph?m tru va y ngh?a ]  (1916)
T? v?n ti?n s?	Arthur Schneider (c? v?n Ti?n s?) Heinrich Rickert (C? v?n Dr. phil. hab.)
đ?i t??ng chinh	Ngh? thu?t Tri?t h?c Hy L?p Ngon ng? Sieu hinh h?c B?n th? h?c Thi ca Cong ngh?
Martin Heidegger đ?ng phai chinh tr? đ?ng Qu?c xa (1933?1945)
Ch? ky

Martin Heidegger ( 26 thang 9 n?m 1889 ? 26 thang 5 n?m 1976 , phat am[?ma??tiːn ?ha??d?g?]) la m?t tri?t gia đ?c. ^[1] Ong ch?u ?nh h??ng c?a nha tri?t h?c Franz Brentano . ^[2] Sau khi nghien c?u, ong quy?t đ?nh tim hi?u y ngh?a c?a khai ni?m t?n t?i va c?u truc b?n th? c?a t?n t?i ng??i.

Ti?u s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1916, Heidegger đ??c nh?n b?o tr? t? tri?t gia hi?n t??ng h?c Edmund Husserl . T? 1918-1923, ong tr? l?i đ?i h?c Freiburg v?i t? cach la m?t tr? ly cao c?p (đ??c tr? l??ng) c?a Husserl. N?m 1923, ong đ??c b?u vao ch?c v? giao s? xu?t s?c ^[3] v? tri?t h?c t?i đ?i h?c Marburg. N?m 1927, Heidegger tr? thanh giao s? đ?y đ? c?a đ?i h?c Marburg. Sau khi Husserl ngh? h?u n?m 1928, Heidegger nh?n ch?c Tr??ng khoa tri?t h?c ? đ?i h?c Freiburg, b?t ch?p l?i ph?n đ?i t? đ?i h?c Marburg. ^[4]

Heidegger gia nh?p đ?ng Qu?c xa vao n?m 1933, cung n?m nay ong tr? thanh Hi?u tr??ng c?a đ?i h?c Freiburg. V?i t? cach la Hi?u tr??ng, Heidegger đa ra m?t can thi?p cho ba giao s? g?c ng??i Do Thai khong b? sa th?i. Tuy nhien, ong ta c?ng t? ch?i h? tr? tai chinh cho cac sinh vien khong ph?i la ng??i Aryan . N?m 1934, Heidegger đa t? b? ch?c v? Hi?u tr??ng, co th? vi ap l?c t? cac gi?ng vien, nh?ng ng??i đa ph?n n? v?i ?nh h??ng c?a đ?c Qu?c xa; nh?ng c?ng co th? Heidegger ngh? r?ng đ?c qu?c xa s? đ?ng y v?i ong v? m?t tri?t h?c, nh?ng khi nh?n ra r?ng h? khong ph?i la nh?ng ng??i tri th?c, ong ?y đa b? đi.

N?m 1935, m?t trong nh?ng sinh vien c?a ong nh? l?i r?ng, khi đ?ng Qu?c xa t? ch?c m?t lo?t cac bu?i giao d?c chinh tr? b?t bu?c, Heidegger đa keo m?t sinh vien đang phat bi?u xu?ng kh?i san kh?u (“Ki?u noi l?p b?p nay s? d?ng l?i ngay l?p t?c !” - ong đ??c cho la đa het len nh? v?y) va thay th? anh nay b?ng m?t di?n gi? noi v? Sigmund Freud .

Heidegger v?n la m?t thanh vien c?a đ?ng Qu?c xa cho đ?n n?m 1945, m?c du đa ? ben l? cac sinh ho?t t? ch?c. Sau chi?n tranh, trong ch? rieng t? Heidegger noi r?ng vi?c tham gia Qu?c xa la “m?t s? ngu ng?c l?n nh?t trong cu?c đ?i c?a toi”. Hannah Arendt, m?t ng??i tinh c?a Heidegger trong nhi?u n?m, ba ?y noi r?ng ch? ngh?a phat xit c?a ong ?y nh? la m?t “ cu?c đao t?u ” - m?t suy ngh? b?n cung thong qua n? l?c mu?n “‘can thi?p’ vao th? gi?i cac v?n đ? c?a con ng??i.”

Sau chi?n tranh, m?t s? sinh vien va đ?ng nghi?p g?c ng??i Do Thai c?a Heidegger tuyen b? r?ng ong khong ph?i la ng??i ch?ng ch?ng t?c Do Thai. Nh?ng Heidegger ch?a bao gi? th?c s? xin l?i vi la m?t đ?ng vien Qu?c xa; th?m chi ong khong bao gi? tr?c ti?p va cong khai đ? c?p đ?n th?c t? c?a Holocaust cho khi ong qua đ?i. Heidegger co hai con trai tham gia quan đ?i va đ?u b? ng??i Nga b?t lam tu binh. ^[5]

Heidegger lam vi?c ? đ?i h?c Freiburg trong ph?n l?n th?i gian con l?i c?a cu?c đ?i, t? ch?i l?i m?i t? cac tr??ng đ?i h?c khac, bao g?m c? m?t l?i m?i t? đ?i h?c Berlin danh ti?ng. Trong s? cac sinh vien c?a ong t?i Freiburg co Herbert Marcuse (1898 - 1979), Ernst Nolte (1923 -) va Emmanuel Levinas (1906 - 1995). ^[4]

M?t s? tac ph?m tieu bi?u c?a ong: "T?n t?i va th?i gian" đay la tac ph?m đa đ?a ong tr? nen n?i ti?ng đ??c xu?t b?n n?m 1927; " Kant va v?n đ? sieu hinh h?c"; "Nh?p mon sieu hinh h?c" (1935); " H?c thuy?t Platon v? chan ly" (1942); "B?c th? v? ch? ngh?a nhan đ?o" (1947); "Nh?ng con đ??ng r?ng" (1950); Nh?ng bai thuy?t trinh va nh?ng bai vi?t (1952); "T? duy la gi" (1954); " Nietzsche " (1961);….

B?n th? lu?n c?a Heidegger [ s?a | s?a ma ngu?n ]

B?n th? lu?n c?a Heidegger la h?c thuy?t v? t?n t?i con ng??i, v? c?u truc c?a t?n t?i con ng??i .

Heidegger cho r?ng, tri?t h?c chau Au tr??c đo ch? đ?t ra v?n đ? hi?n h?u noi chung va s? hi?n h?u t?i cao la Chua, ch? khong đ?t ra v?n đ?: thong qua cai gi ma t?t c? m?i s? hi?n h?u m?i co th? la hi?n h?u? T?c la tri?t h?c truy?n th?ng đa khong đ?t ra v?n đ? t?n t?i ng??i.

Heidegger cho r?ng t?n t?i ng??i la xu?t phat đi?m, la hi?n th?c đ?u tien co tinh th? nh?t. Khac cac hi?n h?u khac, t?n t?i ng??i la m?t hi?n h?u y th?c đ??c s? hi?n h?u c?a chinh minh, t?c la co kh? n?ng nh?n th?c , kh? n?ng t? h?i v? v?n đ? hi?n h?u. T?n t?i khong ph?i la cac s? v?t va no c?ng khac hi?n h?u. T?n t?i ng??i la n?n t?ng, la ngu?n g?c c?a toan b? hi?n h?u.

N?u đ?i t??ng nghien c?u c?a b?n th? lu?n truy?n th?ng la v?t th?, hay cao h?n n?a la Chua tr?i thi đ?i t??ng nghien c?u c?a b?n th? lu?n chinh la t?n t?i. Theo Heiderger t?n t?i chinh la cai đ?nh đo?t s? v?t nh? la s? v?t, la cai tren c? s? đo s? v?t đa đ??c hi?u.

Trong cac v?t th?, con ng??i la m?t lo?i đ?c bi?t. S? đ?c bi?t đo, theo Heiderger la do trong s? t?n t?i c?a con ng??i co s? hi?n di?n s? hi?u bi?t v? t?n t?i. Ch? trong s? t?n t?i c?a con ng??i m?i ti?m ?n m?t s? hi?u bi?t v? t?n t?i. No th? hi?n trong cach s?ng c?a con ng??i, trong cach con ng??i lien h? v?i cac v?t th? khac.

Heidegger phan bi?t hi?n h?u la khac v?i t?n t?i, hi?n h?u la m?t cai gi đo đ??c hinh thanh va co đ??c b?ng m?t cach nao đo.

B?n than hi?n h?u co tinh h?u h?n va tinh đ?c thu. Hi?n h?u co n?n t?ng la t?n t?i ng??i. Hi?n h?u la đ?i t??ng c?a cac khoa h?c t? nhien (v?t ly, hoa h?c, sinh h?c…) va cac khoa h?c xa h?i nhan v?n (s? h?c, xa h?i h?c, nhan h?c…), trong khi đo ch? co t?n t?i ng??i m?i la đ?i t??ng c?a tri?t h?c.

Xu?t phat t? quan ni?m nh? v?y v? t?n t?i va hi?n h?u, Heidegger đa đi đ?n phe phan tri?t h?c chau Au sau Socrate . Ong cho r?ng tri?t h?c sau Socrate đa khong phan bi?t đ??c s? khac nhau gi?a t?n t?i ng??i v?i s? hi?n h?u c?a cac s? v?t khac. No coi t?n t?i ng??i c?ng gi?ng nh? t?n t?i c?a cac s? v?t khac, no đa đ?ng nh?t t?n t?i va hi?n h?u v?i nhau. Va nh? v?y, quan ni?m c? đo đa đ?a đ?n quan ni?m sai l?m v? con ng??i, coi con ng??i la m?t con v?t thu?n tuy sinh h?c.

Net đ?c tr?ng c? b?n c?a t?n t?i ng??i la sieu vi?t, theo Heiderger thi s? sieu vi?t nay đ?c tr?ng b?i s? t?n t?i trong th? gi?i. M?i m?i lien h? gi?a con ng??i v?i v?t th? va đ?ng lo?i co đ??c la do s? sieu vi?t nay th? nen con ng??i khong ph?i la "ch? th?" t? duy, đ?ng ngoai quan sat va nh?n bi?t th? gi?i ben ngoai ma con ng??i, trong s? t?n t?i c?a minh v?i t? cach la t?n t?i trong th? gi?i đa luon ? trong, hoa nh?p v?i th? gi?i đo.

Heidegger v? sieu hinh h?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

S? phe phan đ?i v?i sieu hinh h?c truy?n th?ng: sieu hinh h?c khong ch? la ph??ng th?c t? duy hay quan đi?m tri?t h?c ma no con la ph??ng th?c t?n t?i c?a nhan lo?i, ph??ng th?c quan h? c?a con ng??i v?i th? gi?i, con ng??i v?i con ng??i, no khong ch? la quan ni?m ma con la l?i s?ng, ph??ng th?c s?ng.

Ph??ng th?c t?n t?i c?a con ng??i đa quy đ?nh đ?c tr?ng c?a c? th?i đ?i l?ch s? , trong đo con ng??i h??ng đ?n chinh ph?c th? gi?i coi minh la chua t? c?a muon loai. Vi v?y, sieu hinh h?c , theo Heidegger la ngu?n g?c c?a toan b? n?n v?n hoa chau Au hi?n đ?i c?ng nh? ph??ng th?c s?ng hi?n đ?i. La c? s? cho khoa h?c va k? thu?t hi?n đ?i.

Song, Heidegger cho r?ng đ?i t??ng c?a sieu hinh h?c truy?n th?ng khong ph?i la t?n t?i ma la hi?n h?u. Tri?t h?c chau Au truy?n th?ng đa khong phan bi?t đ??c đi?u nay. Sieu hinh h?c truy?n th?ng đa đ?ng nh?t t?n t?i ng??i v?i s? v?t khac.

đi?u đo t?t y?u d?n đ?n quan ni?m sai l?m v? con ng??i, coi con ng??i ch? la con v?t thu?n tuy, nh? nh?ng đ? v?t khac. Vi v?y, Heiderger đoi h?i ph?i nghien c?u v?n đ? t?n t?i va b?n th? lu?n tr??c khi co th? b?n đ?n khoa h?c, b?i vi khong co con ng??i s? khong co t?n t?i s? khong co hi?n h?u. Va tri?t h?c trong su?t 2000 n?m qua đa lang quen t?n t?i ng??i.

Heidegger cho r?ng, sieu hinh h?c co ngu?n g?c t? Platon va Parmenide , nh?ng nha sieu hinh h?c đ?u tien đa đ?ng nh?t t?n t?i va t? duy, bi?n h? vo tr? thanh khai ni?m logic .

Theo Heidegger th?i k? ti?p theo trong s? phat tri?n c?a sieu hinh h?c la tri?t h?c ton giao th?i trung c?.

Th?i c?n đ?i co sieu hinh h?c c?a Descartes , Spinoza , đ?c bi?t la Leibnitz , ng??i đa đ?a ra nguyen ly quan tr?ng nh?t c?a sieu hinh h?c: quy lu?t n?n t?ng. Theo đo, khong cai gi t?n t?i l?i khong co n?n t?ng.

Ti?p theo la sieu hinh h?c C? đi?n đ?c, đ?c bi?t la c?a Hegel v?i nguyen ly v? s? ph?n t?.

Cu?i cung, sieu hinh h?c k?t thuc ? Nietzsche , khi ong noi đ?n cai ch?t c?a Th??ng đ? va đ?a ra ch? ngh?a h? vo , t?m th??ng hoa m?i gia tr?. Heidegger cho r?ng, s? k?t thuc b?ng ch? ngh?a h? vo khong ph?i la ng?u nhien, no chinh la h?u qu? c?a vi?c tri?t h?c truy?n th?ng chau Au đa lang quen t?n t?i.

Tren c? s? phe phan va tim ra đi?m sai l?m c?a sieu hinh h?c chau Au truy?n th?ng, Heidegger đ?t ra nhi?m v? trung tam c?a nhan lo?i la kh?c ph?c ch? ngh?a h? vo va sieu hinh h?c. Nhi?m v? nay co ?nh h??ng đ?n s? ph?n c?a nhan lo?i.

đ? kh?c ph?c đi?u đo, ph?i tr? v? v?i cac khai ni?m kh?i đ?u ch?a th?c hi?n c?a n?n v?n hoa chau Au t? th?i Socrate, tr? v? tr??c khi ma t?n t?i v?n ch?a b? lang quen va l?p l?i khai ni?m ban đ?u c?a no.

đi?u đo la co th? th?c hi?n đ??c, b?i vi, trong su?t th?i đ?i đa quen t?n t?i nh?ng no v?n s?ng trong long n?n v?n hoa đo, ngon ng? đo. Heidegger cho rang " ngon ng? la n?i tru ng? c?a t?n t?i". Ch? c?n ph?i h?c b?ng cach l?ng nghe ngon ng?, cho phep no noi thi co th? nghe th?y đ??c cai ma con ng??i hi?n đ?i khong th? nghe th?y.

Heidegger phe phan thai đ? hi?n t?i đ?i v?i ngon ng?, xem no nh? cong c?, đ?ng nh?t no v?i ti?ng noi , v?i m?t ph?n c?a th? xac con ng??i, v?i m?t cai gi đo mang tinh v?t ch?t co th? s? th?y đ??c, ho?c bi?n ngon ng? t? ch? la n?i tru ng? c?a t?n t?i ban đ?u ? t?t c? cac dan t?c thanh m?t đ?i t??ng đ?n gi?n, thanh hi?n h?u ben c?nh b?t c? hi?n h?u nao khac.

Heidegger phe phan vi?c ngon ng? b? k? tr? hoa tr? thanh ph??ng ti?n truy?n thong, trong y ngh?a ?y, ngon ng? v?i t? cach la ti?ng noi, chuy?n k?, th? ca….đa hoan toan b? ch?t . Nh? th?, cung v?i cai ch?t c?a ngon ng? đa lam m?t đi s? lien h? cu?i cung gi?a con ng??i hi?n đ?i va v?n hoa c?a h? v?i t?n t?i. đo la m?i nguy c? l?n nh?t ma sieu hinh h?c mang đ?n.

Ong bac b? vi?c t? duy b?ng khai ni?m. Theo ong, ph?i tai t?o ngon ng? ti?n logic, tr??c khi b? phan tich. Ngon ng? đo g?n v?i ngon ng? c?a nha th?. B?i vi, theo ong, ngon ng? ti?p t?c s?ng tr??c h?t ? trong cac tac ph?m c?a cac nha th? v? đ?i, nh?ng ng??i co th? l?ng nghe ti?ng c?a ngon ng?. Do đo, ong nghien c?u r?t nhi?u tac ph?m c?a cac nha th? n?i ti?ng ma ong yeu m?n.

Nh? v?y, theo Heidegger co th? kh?c ph?c sieu hinh h?c va ch? ngh?a h? vo b?ng cach lien h? v?i t?n t?i, l?ng nghe ngon ng? noi trong cac tac ph?m c?a cac nha th? v? đ?i.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Martin Heidegger .

• M.Heidegger, V? y?u tinh c?a chan ly, Tr?n Cong Ti?n d?ch SG 1975 ,* đ?a ch? thay th? trong tr??ng h?p khong truy c?p đ??c tr?c ti?p(s? d?ng proxy)t?i đay
• M.Heidegger, V? th? tinh c?a chan ly, Ph?m Cong Thi?n d?ch, SG 1968 ,* đ?a ch? thay th? t?i đay
• Thong di?n h?c Heidegger ^{[ lien k?t h?ng ]}