H?n han la m?t th?i gian keo dai nhi?u thang hay nhi?u n?m khi m?t khu v?c tr?i qua s? thi?u n??c. Thong th??ng, đi?u nay x?y ra khi khu v?c đo luon nh?n đ??c l??ng m?a d??i m?c trung binh. H?n han co th? tac đ?ng đang k? len h? sinh thai va nong nghi?p c?a vung b? ?nh h??ng. M?c du h?n han co th? keo dai nhi?u n?m, nh?ng m?t tr?n h?n han d? d?i ng?n h?n c?ng co th? gay ra thi?t h?i đang k? ^[1] va gay t?n h?i n?n kinh t? đ?a ph??ng. ^[2]

Ten g?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ti?ng Trung la "can h?n" hay "h?n" (am Han-Vi?t) ngh?a la "kho h?n" hay "h?n". Nh? v?y thu?t ng? "h?n" ti?ng Vi?t b?t ngu?n t? ti?ng Han, nen noi "h?n" hay "h?n han" đ?u nh? nhau. ^[3]

Nguyen nhan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nguyen nhan gay ra h?n han co nhi?u song t?p trung ch? y?u la 2 nguyen nhan chinh:

Nguyen nhan khach quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Do khi h?u th?i ti?t b?t th??ng gay nen l??ng m?a th??ng xuyen it ?i ho?c nh?t th?i thi?u h?t.

• M?a r?t it, l??ng m?a khong đang k? trong th?i gian dai h?u nh? quanh n?m, đay la tinh tr?ng ph? bi?n tren cac vung kho h?n va ban kho h?n. L??ng m?a trong kho?ng th?i gian dai đang k? th?p h?n ro r?t m?c trung binh nhi?u n?m cung k?. Tinh tr?ng nay co th? x?y ra tren h?u kh?p cac vung, k? c? vung m?a nhi?u.
• M?a khong it l?m, nh?ng trong m?t th?i gian nh?t đ?nh tr??c đo khong m?a ho?c m?a ch? đap ?ng nhu c?u t?i thi?u c?a s?n xu?t va moi tr??ng xung quanh. đay la tinh tr?ng ph? bi?n tren cac vung khi h?u gio mua, co s? khac bi?t ro r?t v? m?a gi?a mua m?a va mua kho. B?n ch?t va tac đ?ng c?a h?n han g?n li?n v?i đ?nh lo?i v? h?n han.

Nguyen nhan ch? quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Do con ng??i gay ra:

• Tinh tr?ng pha r?ng b?a bai lam m?t ngu?n n??c ng?m d?n đ?n c?n ki?t ngu?n n??c;
• Vi?c tr?ng cay khong phu h?p, vung it n??c c?ng tr?ng cay c?n nhi?u n??c (nh? lua) lam cho vi?c s? d?ng n??c qua nhi?u, d?n đ?n vi?c c?n ki?t ngu?n n??c;
• Cong tac quy ho?ch s? d?ng n??c, b? tri cong trinh khong phu h?p, lam cho nhi?u cong trinh khong phat huy đ??c tac d?ng... Vung nhi?u n??c l?i b? tri cong trinh nh?, con vung thi?u n??c (ngu?n n??c t? nhien) l?i b? tri xay d?ng cong trinh l?n...
• Tinh tr?ng ch?n th? qua m?c lam xoi mon đ?t, th?m th?c v?t

Phan lo?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo t? ch?c Khi t??ng Th? gi?i (WMO) h?n han đ??c phan ra b?n lo?i: h?n khi t??ng, h?n nong nghi?p, h?n th?y v?n va h?n kinh t? xa h?i.

H?n khi t??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thi?u h?t n??c trong can can l??ng m?a, l??ng b?c h?i, nh?t la trong tr??ng h?p lien t?c m?t m?a. ? đay l??ng m?a tieu bi?u cho ph?n thu va l??ng b?c h?i tieu bi?u cho ph?n chi c?a can can n??c. Do l??ng b?c h?i đ?ng bi?n v?i c??ng đ? b?c x?, nhi?t đ?, t?c đ? gio va ngh?ch bi?n v?i đ? ?m nen h?n han gia t?ng khi n?ng nhi?u, nhi?t đ? cao, gio m?nh, th?i ti?t kho rao.

H?n nong nghi?p [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thi?u h?t m?a d?n t?i m?t can b?ng gi?a ham l??ng n??c th?c t? trong đ?t va nhu c?u n??c c?a cay tr?ng. H?n nong nghi?p th?c ch?t la h?n sinh ly đ??c xac đ?nh b?i đi?u ki?n n??c thich nghi ho?c khong thich nghi c?a cay tr?ng, h? canh tac nong nghi?p, th?m th?c v?t t? nhien... Ngoai l??ng m?a ra, h?n nong nghi?p lien quan v?i nhi?u đi?u ki?n t? nhien (đ?a hinh, đ?t,...) va đi?u ki?n xa h?i (t??i, ch? đ? canh tac,...).

H?n th?y v?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Dong ch?y song su?i th?p h?n trung binh nhi?u n?m ro r?t va m?c n??c trong cac t?ng ch?a n??c d??i đ?t h? th?p. Ngoai l??ng m?a ra, h?n th?y v?n ch?u ?nh h??ng c?a nhi?u y?u t? khac: dong ch?y m?t, n??c ng?m t?ng nong, n??c ng?m t?ng sau...

H?n kinh t? xa h?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N??c khong đ? cung c?p cho nhu c?u c?a cac ho?t đ?ng kinh t? xa h?i . đ?c bi?t la cho nhu c?u n??c sinh ho?t, s?n xu?t c?a con ng??i

Tac đ?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hi?n t??ng toan c?u nay co tac đ?ng l?n đ?i v?i nong nghi?p. Lien H?p Qu?c ??c tinh r?ng m''?t ph?n l?n di?n tich đ?t đai mau m? c?a Ukraina b? m?t m?i n?m vi h?n han, pha r?ng, va b?t ?n khi h?u . ^[4] H?n han keo dai t? lau đa nguyen nhan chinh cho vi?c di c? hang lo?t va đong m?t vai tro quan tr?ng trong l??ng di c? hi?n nay, c?ng nh? cac cu?c kh?ng ho?ng nhan đ?o khac đang di?n ra trong khu v?c S?ng chau Phi va Sahel .

? Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

H?n han co tac đ?ng to l?n đ?n moi tr??ng, kinh t?, chinh tr? xa h?i va s?c kho? con ng??i. H?n han la nguyen nhan d?n đ?n đoi ngheo, b?nh t?t th?m chi la chi?n tranh do xung đ?t ngu?n n??c. H?n han tac đ?ng đ?n moi tr??ng nh? hu? ho?i cac loai th?c v?t, cac loai đ?ng v?t, qu?n c? hoang da, lam gi?m ch?t l??ng khong khi, n??c, lam chay r?ng , xoi l? đ?t. Cac tac đ?ng nay co th? keo dai va khong khoi ph?c đ??c. H?n han tac đ?ng đ?n kinh t? xa h?i nh? gi?m n?ng su?t cay tr?ng, gi?m di?n tich gieo tr?ng, gi?m s?n l??ng cay tr?ng, ch? y?u la s?n l??ng cay l??ng th?c. T?ng chi phi s?n xu?t nong nghi?p, gi?m thu nh?p c?a lao đ?ng nong nghi?p, t?ng gia thanh va gia c? cac l??ng th?c . Gi?m t?ng gia tr? s?n ph?m ch?n nuoi. Cac nha may th?y đi?n g?p nhi?u kho kh?n trong qua trinh v?n hanh. ? Vi?t Nam, h?n han x?y ra ? vung nay hay vung khac v?i m?c đ? va th?i gian khac nhau, gay ra nh?ng thi?t h?i to l?n đ?i v?i kinh t?-xa h?i, đ?c bi?t la ngu?n n??c va s?n xu?t nong nghi?p .

Chay r?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Khi m?t đ?m l?a nh? phat ra, no s? nhanh chong thieu r?i toan b? khu r?ng nh? nh?ng đam la cay kho cong.

Ngu?n tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? H?n han .

• Water scarcity from FAO Water (Food and Agriculture Organization of the United Nations)
• Water Life and Civilisation L?u tr? 2008-11-20 t?i Wayback Machine project that assess how the changes in hydrological climate have impacted human activities.
• US Economic Costs of Drought L?u tr? 2011-07-25 t?i Wayback Machine NOAA Economics
• Catastrophic drought is coming back , Brian M. Fagan lecture for the Long Now Foundation ( MP3 )
• M?t s? ki?n th?c v? h?n han L?u tr? 2016-03-06 t?i Wayback Machine

Bai vi?t lien quan đ?n khi h?u h?c / khi t??ng h?c nay v?n con s? khai . B?n co th? giup Wikipedia m? r?ng n?i dung đ? bai đ??c hoan ch?nh h?n. x t s