한국   대만   중국   일본 
Gi?i tinh ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Gi?i tinh

Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin.
Bach khoa toan th? m? Wikipedia
"Sex" đ?i h??ng t?i đay. đ?i v?i cac đ?nh ngh?a khac, xem Sex (đ?nh h??ng) .
Bai nay vi?t v? gi?i tinh sinh h?c. đ?i v?i cac đ?nh ngh?a khac, xem Gi?i tinh xa h?i .
Hinh 1: Gi?i tinh th??ng đ??c phan bi?t b?i hinh thai ngoai c?a ca th? va th??ng đ??c xac đ?nh nh? c?p nhi?m s?c th? gi?i tinh.

Gi?i tinh la tinh tr?ng quy?t đ?nh m?t đ?ng v?t ho?c th?c v?t sinh s?n h?u tinh t?o ra giao t? đ?c hay cai . [1] [2] [3] H?u h?t cac loai sinh v?t đ??c phan chia thanh hai gi?i tinh (gi?ng) la "đ?c" va "cai", ma m?i gi?i tinh đ??c đ?c tr?ng b?i nhi?u đ?c đi?m khac nhau v? hinh thai, gi?i ph?u, sinh li,... va nh?t la c?u t?o c? quan sinh s?n, ch?t n?i ti?t ( hoocmon ) va nhi?m s?c th? gi?i tinh . [1] [4] Vi d? nh? s? khac nhau gi?a nam va n?, ga tr?ng va ga mai, v.v... Vi d? nh? v?i loai ng??i ch? t?n t?i 2 ki?u gi?i tinh: nam gi?i va n? gi?i. M?t s? bao chi con dung khai ni?m " gi?i tinh th? ba " đ? ch? ng??i đ?ng tinh ho?c chuy?n gi?i, nh?ng th?c ra cach g?i nay la sai v? b?n ch?t. Khac v?i gi?i tinh, đ?ng tinh la m?t xu h??ng tinh d?c , ng??i đ?ng tinh v?n la Nam ho?c N? ch? khong ph?i la m?t gi?i tinh rieng.

Sinh s?n h?u tinh bao g?m s? k?t h?p va pha tr?n cac đ?c đi?m di truy?n : cac t? bao chuyen bi?t đ??c g?i la giao t? k?t h?p v?i nhau t?o thanh phoi , th?a h??ng cac tinh tr?ng t? c? b? va m?. Cac giao t? c?a gi?ng đ?c th??ng la nh? (vi d? nh? tinh trung ? đ?ng v?t; tinh t? ? ph?n hoa c?a th?c v?t co h?t ), trong khi gi?ng cai t?o ra giao t? th??ng l?n h?n ( tr?ng ho?c noan). Loai sinh v?t nao co kh? n?ng t?o ra c? giao t? đ?c va giao t? cai đ??c g?i la loai l??ng tinh (vi d? nh? loai ?c sen ).

S? t?o thanh gi?i tinh (đ?c hay cai) c?a m?t ca th? th??ng đ??c b?t đ?u t? h?p t? la k?t qu? h?p nh?t gi?a giao t? đ?c va giao t? cai.

Th??ng co s? khac bi?t v? th? ch?t gi?a cac gi?i tinh khac nhau c?a m?t loai; nh?ng D? hinh gi?i tinh nay co th? ph?n anh nh?ng ap l?c sinh s?n khac nhau ma gi?i tinh g?p ph?i. Ch?ng h?n, l?a ch?n b?n đ?i va ch?n l?c gi?i tinh co th? đ?y nhanh s? ti?n hoa trong s? khac bi?t th? ch?t gi?a hai gi?i khac nhau (vi d? nh? s? t? đ?c tr??ng thanh thi co b?m long ? c?, con s? t? cai thi khong). ? ng??i va cac đ?ng v?t co vu khac, con đ?c th??ng mang nhi?m s?c th? X va Y (XY), trong khi con cai th??ng mang hai nhi?m s?c th? X (XX), la m?t ph?n c?a h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh XY . Cac đ?ng v?t khac co cac h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh khac nhau, ch?ng h?n nh? h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh ZW ? chim, h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh X0 ? con trung va cac h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh moi tr??ng khac nhau, vi d? nh? ? đ?ng v?t giap xac. N?m c?ng co th? co h? th?ng giao ph?i allelic ph?c t?p h?n, v?i gi?i tinh khong đ??c mo t? chinh xac la đ?c, cai ho?c l??ng tinh. [5]

T?ng quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hinh 2: Giao t? đ?c (tinh trung) th? tinh cho giao t? cai ( noan )

M?t trong nh?ng tinh ch?t c? b?n c?a s? s?ng la sinh s?n, kh? n?ng t?o ra nh?ng ca th? m?i va gi?i tinh la m?t khia c?nh c?a qua trinh nay. S? s?ng đa phat tri?n t? nh?ng giai đo?n đ?n gi?n đ?n nh?ng giai đo?n ph?c t?p h?n, va cac c? ch? sinh s?n c?ng v?y. Ban đ?u, sinh s?n la m?t qua trinh sao chep bao g?m vi?c t?o ra cac ca th? m?i co ch?a thong tin di truy?n gi?ng nh? ca th? ban đ?u ho?c ca th? b? m?. Ch? đ? sinh s?n nay đ??c g?i la vo tinh , va no v?n đ??c s? d?ng b?i nhi?u loai, đ?c bi?t la đ?n bao, nh?ng no c?ng r?t ph? bi?n ? cac sinh v?t đa bao, bao g?m nhi?u loai co kh? n?ng sinh s?n h?u tinh. [6] Trong sinh s?n h?u tinh, v?t li?u di truy?n c?a ca th? con đ?n t? hai ca th? khac nhau. Khi sinh s?n h?u tinh đ??c phat tri?n theo qua trinh ti?n hoa dai, cac giai đo?n trung gian t?n t?i. Vi d? vi khu?n, co sinh s?n vo tinh, nh?ng tr?i qua m?t qua trinh ma m?t ph?n v?t li?u di truy?n c?a m?t vi khu?n nay đ??c chuy?n đ?n m?t vi khu?n khac. [7]

Khong quan tam đ?n cac trung gian, s? khac bi?t c? b?n gi?a sinh s?n vo tinh va h?u tinh la cach th?c x? ly v?t li?u di truy?n. Thong th??ng, tr??c khi phan chia vo tinh, m?t t? bao nhan đoi n?i dung thong tin di truy?n c?a no va sau đo phan chia. Qua trinh phan chia t? bao nay đ??c g?i la nguyen phan . Trong sinh s?n h?u tinh, co nh?ng lo?i t? bao đ?c bi?t phan chia ma khong c?n sao chep tr??c v?t li?u di truy?n c?a no, trong m?t qua trinh co ten la gi?m phan . Cac t? bao k?t qu? đ??c g?i la giao t? va ch? ch?a m?t n?a v?t li?u di truy?n c?a cac t? bao cha. Nh?ng giao t? nay la cac t? bao đ??c chu?n b? cho s? sinh s?n h?u tinh c?a sinh v?t. [8] Gi?i tinh bao g?m cac s?p x?p cho phep sinh s?n h?u tinh va đa phat tri?n cung v?i h? th?ng sinh s?n, b?t đ?u v?i cac giao t? t??ng t? (isogamy) va ti?n t?i cac h? th?ng co cac lo?i giao t? khac nhau, ch?ng h?n nh? cac giao t? co giao t? cai l?n (noan) va giao t? đ?c nh? (tinh trung). [9]

Trong cac sinh v?t ph?c t?p, cac c? quan sinh d?c la b? ph?n co lien quan đ?n vi?c s?n xu?t va trao đ?i giao t? trong sinh s?n h?u tinh. Nhi?u loai, c? th?c v?t va đ?ng v?t, co chuyen mon v? tinh d?c, va qu?n th? c?a chung đ??c chia thanh cac ca th? đ?c va cai. Ng??c l?i, c?ng co nh?ng loai khong co chuyen mon v? tinh d?c, va nh?ng ca th? gi?ng nhau đ?u ch?a c? quan sinh s?n đ?c va cai, va chung đ??c g?i la l??ng tinh . đi?u nay la r?t th??ng xuyen trong th?c v?t. [10]

S? phat tri?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Cac hinh th?c d? giao khac nhau:
A) d? giao ? cac t? bao di đ?ng, B) th? noan (t? bao tr?ng va t? bao sinh tinh), C) d? giao ? t? bao khong di đ?ng (t? bao tr?ng va tinh t?).
Cac hinh th?c đ?ng giao khac nhau:
A) đ?ng giao ? t? bao di đ?ng , B) đ?ng giao ? t? bao khong di đ?ng, C) lien h?p.

Sinh s?n h?u tinh tr??c tien co l? đa ti?n hoa kho?ng m?t t? n?m tr??c trong sinh v?t nhan th?c đ?n bao t? tien. [11] Ly do cho s? phat tri?n c?a gi?i tinh, va ly do no t?n t?i cho đ?n hi?n t?i, v?n con la v?n đ? tranh lu?n. M?t s? trong nhi?u ly thuy?t h?p ly bao g?m: r?ng gi?i tinh t?o ra s? khac bi?t gi?a ca th? con, tinh d?c giup lan truy?n cac đ?c đi?m co l?i, r?ng gi?i tinh giup lo?i b? cac đ?c đi?m b?t l?i va gi?i tinh t?o đi?u ki?n s?a ch?a dong m?m DNA.

Sinh s?n h?u tinh la m?t qua trinh đ?c tr?ng cho sinh v?t nhan th?c , cac sinh v?t co t? bao ch?a nhan va ty th?. Ngoai đ?ng v?t, th?c v?t va n?m, cac sinh v?t nhan chu?n khac (vi d? ky sinh trung s?t ret ) c?ng tham gia vao sinh s?n h?u tinh. M?t s? vi khu?n s? d?ng lien h?p đ? chuy?n v?t li?u di truy?n gi?a cac t? bao; trong khi khong gi?ng nh? sinh s?n h?u tinh, đi?u nay c?ng d?n đ?n h?n h?p cac đ?c đi?m di truy?n.

đ?c đi?m xac đ?nh c?a sinh s?n h?u tinh ? sinh v?t nhan th?c la s? khac bi?t gi?a giao t? va b?n ch?t hai chi?u c?a th? tinh. S? đa d?ng c?a cac lo?i giao t? trong m?t loai v?n s? đ??c coi la m?t hinh th?c sinh s?n h?u tinh. Tuy nhien, khong co lo?i giao t? th? ba đ??c bi?t đ?n trong th?c v?t ho?c đ?ng v?t đa bao. [12] [13] [14]

Trong khi s? ti?n hoa c?a ngay quan h? tinh d?c đ?n giai đo?n prokaryote ho?c eukaryote s?m, [15] ngu?n g?c c?a vi?c xac đ?nh gi?i tinh nhi?m s?c th? co th? la kha s?m ? sinh v?t nhan chu?n.? đ?ng v?t co b?n h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh, h? th?ng nay ph? thu?c vao m?t nhi?m s?c th? đ?c bi?t.

H? th?ng xac đ?nh gi?i tinh ZW đ??c cac loai chim, m?t s? loai ca va m?t s? loai giap xac ap d?ng. H? th?ng xac đ?nh gi?i tinh XY đ??c s? d?ng b?i h?u h?t cac đ?ng v?t co vu, [22] nh?ng c?ng co m?t s? con trung, [23] va th?c v?t ( Silene latifolia ) ap d?ng h? th?ng nay. [24] Xac đ?nh gi?i tinh X0 đ??c tim th?y ? h?u h?t cac loai nh?n , con trung nh? ca b?c ( Aptergota ), chu?n chu?n (Paleoptera) va chau ch?u ( Exopterygota ), va m?t s? tuy?n trung, đ?ng v?t giap xac va gastropod. [25] [26]

Khong co gen nao đ??c chia s? gi?a cac nhi?m s?c th? ZW c?a gia c?m va XY c?a đ?ng v?t co vu, [27] va t? s? so sanh gi?a ga va ng??i, nhi?m s?c th? Z xu?t hi?n gi?ng v?i nhi?m s?c th? th??ng s? 9 ? ng??i thay vi X ho?c Y, cho th?y h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh ZW va XY khong co chung m?t ngu?n g?c, nh?ng cac nhi?m s?c th? gi?i tinh co ngu?n g?c t? nhi?m s?c th? thu?c nhi?m s?c th? th??ng c?a t? tien chung c?a cac loai chim va đ?ng v?t co vu. M?t bai bao n?m 2004 đa so sanh nhi?m s?c th? Z c?a ga v?i nhi?m s?c th? X c?a thu m? v?t va cho r?ng hai h? th?ng nay co lien quan v?i nhau. [28]

Sinh s?n h?u tinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Vong đ?i c?a chu k? sinh s?n h?u tinh c?a sinh v?t qua cac b??c nguyen phan va gi?m phan.

Sinh s?n h?u tinh ? sinh v?t nhan th?c la qua trinh sinh v?t t?o ra con cai k?t h?p cac tinh tr?ng di truy?n t? c? b? va m?. Nhi?m s?c th? đ??c truy?n t? th? h? nay sang th? h? khac trong qua trinh nay. M?i t? bao ? đ?i con co m?t n?a s? nhi?m s?c th? c?a m? va m?t n?a c?a b?. [29] Cac đ?c đi?m di truy?n đ??c ch?a trong axit deoxyribonucleic (DNA) c?a nhi?m s?c th? ? b?ng cach k?t h?p m?t trong m?i lo?i nhi?m s?c th? t? m?i cha m?, m?t sinh v?t đ??c hinh thanh ch?a b? nhi?m s?c th? nhan đoi. Giai đo?n nhi?m s?c th? kep nay đ??c g?i la " l??ng b?i ", trong khi giai đo?n nhi?m s?c th? đ?n la " đ?n b?i ". Cac sinh v?t l??ng b?i co th? l?n l??t hinh thanh cac t? bao đ?n b?i ( giao t? ) ch?a ng?u nhien m?t trong m?i c?p nhi?m s?c th? thong qua gi?m phan . [30] Gi?m phan c?ng lien quan đ?n m?t giai đo?n c?a s? trao đ?i cheo nhi?m s?c th? , trong đo cac vung c?a DNA đ??c trao đ?i gi?a cac lo?i nhi?m s?c th? t??ng đ?ng, đ? t?o thanh m?t c?p nhi?m s?c th? hoan v? m?i. Lai xa va th? tinh (s? tai t? h?p c?a cac b? nhi?m s?c th? đ?n đ? t?o ra th? l??ng b?i m?i) d?n đ?n k?t qu? la sinh v?t m?i ch?a cac tinh tr?ng di truy?n khac v?i b? ho?c m?.

? nhi?u sinh v?t, giai đo?n đ?n b?i đ??c t?i gi?n ch? con cac giao t? bi?t hoa đ? tai t? h?p va hinh thanh sinh v?t l??ng b?i m?i. ? th?c v?t , sinh v?t l??ng b?i t?o ra cac bao t? đ?n b?i, cac bao t? nay tr?i qua qua trinh phan bao t?o ra cac sinh v?t đ?n b?i đa bao đ??c g?i la th? giao t? (? th?c v?t) - th? giao t? t?o ra giao t? đ?n b?i khi tr??ng thanh. Trong c? hai tr??ng h?p, cac giao t? co th? gi?ng nhau v? ngo?i hinh, đ?c bi?t la v? kich th??c ( s? đ?ng giao ), ho?c co th? đa ti?n hoa khong đ?i x?ng sao cho cac giao t? co s? khac nhau v? kich th??c va cac khia c?nh khac ( s? d? giao ). [31] [32] Theo quy ??c, giao t? l?n h?n (đ??c g?i la noan , ho?c t? bao tr?ng) đ??c coi la c?a con cai, trong khi giao t? nh? h?n (đ??c g?i la tinh trung, ho?c t? bao sinh tinh) đ??c coi la c?a con đ?c. M?t ca th? ch? t?o ra giao t? l?n la cai va m?t ca th? ch? t?o ra cac giao t? nh? la đ?c. [33] [34] M?t ca th? t?o ra c? hai lo?i giao t? la m?t ca th? l??ng tinh ;trong m?t s? tr??ng h?p, cac loai l??ng tinh co th? t? th? tinh va t? sinh con ma khong c?n đ?n sinh v?t th? hai. [35] [36] [37]

đ?ng v?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ru?i gi? ong giao ph?i

H?u h?t cac đ?ng v?t sinh s?n h?u tinh đ?u s?ng ? d?ng l??ng b?i, v?i giai đo?n đ?n b?i gi?m thanh giao t? đ?n bao. [38] Cac giao t? c?a đ?ng v?t co d?ng đ?c va cai - tinh trung va t? bao tr?ng. Cac giao t? nay k?t h?p v?i nhau đ? t?o thanh phoi phat tri?n thanh m?t sinh v?t m?i.

Giao t? đ?c, m?t tinh trung (đ??c t?o ra trong tinh hoan ? đ?ng v?t co x??ng s?ng), la m?t t? bao nh? ch?a m?t roi dai duy nh?t co ch?c n?ng đ?y no ti?n len. [39] Tinh trung la nh?ng t? bao c?c k? suy gi?m, thi?u nhi?u thanh ph?n t? bao c?n thi?t cho s? phat tri?n c?a phoi. Chung chuyen dung đ? v?n đ?ng, tim ki?m t? bao tr?ng va k?t h?p v?i no trong m?t qua trinh g?i la th? tinh .

Giao t? cai la cac t? bao tr?ng (đ??c t?o ra trong bu?ng tr?ng ? đ?ng v?t co x??ng s?ng), cac t? bao l?n b?t đ?ng co ch?a cac ch?t dinh d??ng va cac thanh ph?n t? bao c?n thi?t cho m?t phoi thai phat tri?n. [40] T? bao tr?ng th??ng lien k?t v?i cac t? bao h? tr? s? phat tri?n c?a phoi khac đ? hinh thanh tr?ng . ? đ?ng v?t co vu, phoi th? tinh phat tri?n ben trong con cai, nh?n ch?t dinh d??ng tr?c ti?p t? m? c?a no.

đ?ng v?t th??ng di đ?ng va tim ki?m b?n tinh khac gi?i đ? giao ph?i . Cac đ?ng v?t s?ng d??i n??c co th? giao ph?i b?ng cach th? tinh ngoai , n?i tr?ng va tinh trung đ??c phong thich va k?t h?p trong vung n??c xung quanh. [41] Tuy nhien, h?u h?t cac đ?ng v?t s?ng ben ngoai n??c đ?u s? d?ng ph??ng phap th? tinh ben trong , truy?n tinh trung tr?c ti?p vao con cai đ? ng?n cac giao t? b? kho đi.

? h?u h?t cac loai chim, c? qua trinh bai ti?t va sinh s?n đ?u đ??c th?c hi?n thong qua m?t l? sau duy nh?t, đ??c g?i la l? huy?t ? chim đ?c va chim cai ch?m vao l? huy?t đ? truy?n tinh trung, m?t qua trinh đ??c g?i la "hon l? huy?t". [42] ? nhi?u loai đ?ng v?t tren c?n khac, con đ?c s? d?ng cac c? quan sinh d?c chuyen bi?t đ? h? tr? vi?c v?n chuy?n tinh trung ? nh?ng c? quan sinh d?c đ?c nay đ??c g?i la cac d??ng c? . ? ng??i va cac đ?ng v?t co vu khac, c? quan nay la d??ng v?t , đi vao đ??ng sinh s?n c?a n? gi?i (g?i la am đ?o ) đ? đ?t đ??c s? th? tinh ? m?t qua trinh đ??c g?i la giao h?p . D??ng v?t ch?a m?t ?ng d?n tinh d?ch (ch?t d?ch ch?a tinh trung) đi qua đo. ? đ?ng v?t co vu cai, am đ?o k?t n?i v?i t? cung , m?t c? quan h? tr? tr?c ti?p cho s? phat tri?n c?a phoi đa th? tinh ben trong (m?t qua trinh g?i la mang thai ).

Do kh? n?ng di chuy?n c?a chung, hanh vi quan h? tinh d?c c?a đ?ng v?t co th? lien quan đ?n tinh d?c c??ng b?c. Vi d?, th? tinh do ch?n th??ng đ??c m?t s? loai con trung s? d?ng đ? th? tinh cho con cai thong qua v?t th??ng trong khoang b?ng - m?t qua trinh gay b?t l?i cho s?c kh?e c?a con cai.

Th?c v?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hoa la c? quan sinh d?c c?a cac loai cay co hoa, thong th??ng s? co c? b? ph?n đ?c va cai.

Gi?ng nh? đ?ng v?t, th?c v?t co cac giao t? đ?c va cai chuyen bi?t. [43] Trong th?c v?t co h?t, cac giao t? đ?c đ??c t?o ra b?i cac giao t? đa bao c?c k? suy gi?m đ??c g?i la h?t ph?n . Giao t? cai c?a cay co h?t đ??c ch?a trong noan ; m?t khi đ??c th? tinh b?i cac giao t? đ?c do ph?n hoa t?o ra, nh?ng h?t nay s? t?o thanh h?t gi?ng nh? tr?ng, ch?a cac ch?t dinh d??ng c?n thi?t cho s? phat tri?n c?a phoi.

Non cai (trai) va non đ?c (ph?i) la c? quan sinh d?c c?a cay thong va cac loai la kim khac

Nhi?u loai th?c v?t co hoa va đay la c? quan sinh d?c c?a nh?ng loai th?c v?t đo. Hoa th??ng la l??ng tinh, t?o ra c? giao t? đ?c va cai. Cac b? ph?n cai ? trung tam c?a m?t bong hoa la cac nh?y , m?i đ?n v? g?m m?t la noan , m?t voi nh?y va m?t đ?u nh?y . M?t ho?c nhi?u đ?n v? sinh s?n nay co th? đ??c h?p nh?t đ? t?o thanh m?t nh?y hoa kep. Trong cac la noan la cac noan phat tri?n thanh h?t sau khi th? tinh. Cac b? ph?n đ?c c?a hoa la nh? hoa : bao g?m cac s?i dai s?p x?p gi?a nh?y va canh hoa t?o ra ph?n hoa trong bao ph?n ? đ?u c?a chung. Khi m?t h?t ph?n ti?p xuc v?i đ?u nh?y tren đ?u c?a m?t la noan, no s? n?y m?m đ? t?o ra m?t ?ng ph?n phat tri?n xu?ng qua cac mo c?a ki?u vao la noan, n?i no mang cac nhan giao t? đ?c đ? th? tinh v?i noan, cu?i cung phat tri?n thanh h?t gi?ng.

? cay thong va cac loai cay la kim khac, c? quan sinh d?c la cac h?t tr?n co d?ng đ?c va cai. Cac non cai - th??ng co kich th??c thong th??ng h?n - th??ng b?n h?n, ch?a cac noan ben trong chung. Cac non đ?c nh? h?n va t?o ra ph?n hoa đ??c v?n chuy?n theo gio đ?n ch? cac non cai. Gi?ng nh? hoa, h?t hinh thanh trong non cai sau khi th? ph?n.

B?i vi th?c v?t b?t đ?ng, chung ph? thu?c vao cac ph??ng phap th? đ?ng đ? v?n chuy?n h?t ph?n đ?n cac cay khac. Nhi?u loai th?c v?t, bao g?m c? cay la kim va c?, t?o ra ph?n hoa nh? va đ??c gio mang đ?n cac cay lan c?n. Cac loai th?c v?t khac co ph?n hoa dinh, n?ng h?n đ??c bi?t hoa đ? cho đ?ng v?t v?n chuy?n. Th?c v?t thu hut nh?ng con trung nay ho?c cac đ?ng v?t l?n h?n nh? chim ru?i va d?i b?ng nh?ng bong hoa ch?a m?t hoa. Nh?ng loai đ?ng v?t nay v?n chuy?n ph?n hoa khi chung di chuy?n đ?n cac bong hoa khac, chung c?ng ch?a cac c? quan sinh s?n cai, d?n đ?n qua trinh th? ph?n .

N?m [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m đ??c sinh ra nh? m?t ph?n c?a qua trinh sinh s?n h?u tinh c?a n?m

H?u h?t cac lo?i n?m sinh s?n h?u tinh, co c? giai đo?n đ?n b?i va l??ng b?i trong chu k? s?ng c?a chung. Nh?ng lo?i n?m nay đi?n hinh la d? giao , thi?u s? bi?t hoa đ?c va cai: n?m đ?n b?i phat tri?n ti?p xuc v?i nhau va sau đo dung h?p cac t? bao c?a chung. Trong m?t s? tr??ng h?p nay, s? h?p nh?t la khong đ?i x?ng, va t? bao ch? cho m?t nhan (ch? khong ph?i v?t ch?t t? bao đi kem) co th? đ??c coi la "đ?c". [44] N?m c?ng co th? co h? th?ng giao ph?i thu?c alen ph?c t?p h?n, v?i cac gi?i tinh khac khong đ??c mo t? chinh xac la đ?c, cai ho?c l??ng tinh. [5]

M?t s? lo?i n?m, bao g?m c? n?m men c?a th? lam banh , co ki?u giao ph?i t?o ra s? l??ng tinh t??ng t? nh? vai tro nam va n?. N?m men cung ki?u giao ph?i s? khong dung h?p v?i nhau đ? t?o thanh t? bao l??ng b?i ma ch? dung h?p v?i n?m men mang ki?u giao ph?i khac. [45]

Nhi?u loai n?m b?c cao t?o ra n?m nh? m?t ph?n c?a qua trinh sinh s?n h?u tinh c?a chung. Trong n?m hinh thanh cac t? bao l??ng b?i, sau nay phan chia thanh cac bao t? đ?n b?i. Chi?u cao c?a n?m h? tr? s? phat tan c?a nh?ng con cai đ??c sinh s?n h?u tinh. [ c?n d?n ngu?n ]

S? xac đ?nh gi?i tinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Gi?i tinh giup lan truy?n cac tinh tr?ng thu?n l?i thong qua tai t? h?p. S? đ? so sanh s? ti?n hoa v? t?n s? alen ? qu?n th? h?u tinh (tren) va vo tinh (d??i). Tr?c tung hi?n th? t?n s? va tr?c hoanh hi?n th? th?i gian. Cac alen a/A va b/B x?y ra ng?u nhien. Cac alen ?u th? A va B phat sinh đ?c l?p co th? đ??c k?t h?p nhanh chong b?ng sinh s?n h?u tinh thanh t? h?p co l?i nh?t AB. Sinh s?n vo tinh m?t nhi?u th?i gian h?n đ? đ?t đ??c s? k?t h?p nay, b?i vi no ch? co th? t?o ra AB n?u A phat sinh trong m?t ca th? đa co B, ho?c ng??c l?i.

H? th?ng sinh d?c c? b?n nh?t la h? th?ng ma t?t c? cac sinh v?t la l??ng tinh , t?o ra c? giao t? đ?c va cai. đi?u nay đung v?i m?t s? đ?ng v?t (vi d? nh? ?c sen) va ph?n l?n cac loai th?c v?t co hoa. [46] Tuy nhien trong nhi?u tr??ng h?p, s? chuyen bi?t hoa gi?i tinh đa phat tri?n đ?n m?c m?t s? sinh v?t ch? t?o ra giao t? đ?c ho?c ch? cai. Ngu?n g?c sinh h?c khi?n m?t sinh v?t phat tri?n thanh gi?i tinh nay hay gi?i tinh khac đ??c g?i la s? xac đ?nh gi?i tinh . Nguyen nhan co th? do di truy?n ho?c khong di truy?n. đ?i v?i đ?ng v?t va cac sinh v?t khac co h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh di truy?n, y?u t? quy?t đ?nh co th? la s? hi?n di?n c?a nhi?m s?c th? gi?i tinh ho?c cac bi?n d? di truy?n khac. ? cac loai th?c v?t, ch?ng h?n nh? loai reu t?o Marchantia polymorpha va loai th?c v?t co hoa thu?c chi Cay B?t Ru?i co tinh l??ng hinh gi?i tinh (t??ng ?ng v?i đ?ng chu va bi?t chu ), gi?i tinh co th? đ??c xac đ?nh b?i nhi?m s?c th? gi?i tinh. [47] Cac h? th?ng phi di truy?n co th? b? ?nh h??ng b?i nhan t? moi tr??ng, ch?ng h?n nh? nhi?t đ? trong qua trinh phat tri?n ban đ?u ? ca s?u , đ? xac đ?nh gi?i tinh c?a con cai. [48]

? ph?n l?n cac loai co chuyen bi?t hoa gi?i tinh, cac sinh v?t la đ?c (ch? t?o ra giao t? đ?c) ho?c cai (ch? t?o ra giao t? cai) đ??c g?i la h? th?ng dioecy . Cac tr??ng h?p ngo?i l? ph? bi?n - vi d?, giun đ?a C.elegans co m?t gi?i tinh l??ng tinh va m?t gi?i tinh đ?c (h? th?ng g?i la androdioecy ).

đoi khi m?t ca th? sinh v?t co cac đ?c đi?m gi?i tinh lien quan đ?n c? hai gi?i va nh?ng tinh tr?ng nay đ??c g?i la lien gi?i tinh . Chung co th? đ??c gay ra b?i s? l??ng b?t th??ng c?a nhi?m s?c th? gi?i tinh ho?c b?t th??ng v? n?i ti?t t? trong qua trinh phat tri?n c?a thai nhi. đoi khi cac ca th? lien gi?i tinh đ??c g?i la "l??ng tinh"; nh?ng khong gi?ng nh? cac ca th? l??ng tinh sinh h?c, cac ca th? lien gi?i tinh la nh?ng tr??ng h?p khong đi?n hinh va th??ng khong co kh? n?ng sinh s?n ? c? khia c?nh nam va n?. M?t s? loai co th? co cac ca th? l??ng tinh . [49] [50] [51]

Di truy?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Gi?ng nh? con ng??i va h?u h?t đ?ng v?t co vu khac, ru?i gi?m c?ng mang h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh XY .

Trong h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh di truy?n, gi?i tinh c?a m?t sinh v?t đ??c xac đ?nh b?i b? gen ma no đ??c di truy?n l?i. Vi?c xac đ?nh gi?i tinh di truy?n th??ng ph? thu?c vao cac nhi?m s?c th? gi?i tinh đ??c di truy?n khong can x?ng mang cac đ?c đi?m di truy?n ?nh h??ng đ?n s? phat tri?n ; gi?i tinh co th? đ??c xac đ?nh b?i s? hi?n di?n c?a m?t nhi?m s?c th? gi?i tinh ho?c b?i s? l??ng sinh v?t co. Vi?c xac đ?nh gi?i tinh di truy?n, vi đ??c xac đ?nh b?i s? phan lo?i nhi?m s?c th?, th??ng d?n đ?n t? l? x?p x? 1:1 gi?a con đ?c va con cai.

Con ng??i va h?u h?t cac loai đ?ng v?t co vu khac co h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh XY : nhi?m s?c th? Y mang cac y?u t? gay ra s? phat tri?n c?a nam gi?i. "Gi?i tinh m?c đ?nh" khi khong co nhi?m s?c th? Y la gi?ng cai. Nh? v?y, đ?ng v?t co vu XX la cai va XY la đ?c. ? ng??i, gi?i tinh sinh h?c đ??c xac đ?nh b?i n?m y?u t? hi?n h?u t? khi sinh ra: s? co hay khong co nhi?m s?c th? Y (m?t minh xac đ?nh gi?i tinh di truy?n c?a ca nhan),lo?i tuy?n sinh d?c , n?i ti?t t? sinh d?c , gi?i ph?u sinh s?n ben trong (ch?ng h?n nh? t? cung ? n?), va c? quan sinh d?c ngoai. [52] [53]

H? th?ng xac đ?nh gi?i tinh XY đ??c tim th?y ? cac sinh v?t khac, bao g?m ru?i gi?m thong th??ng va m?t s? loai th?c v?t. [46] Trong m?t s? tr??ng h?p, bao g?m c? ? ru?i gi?m, s? l??ng nhi?m s?c th? X quy?t đ?nh gi?i tinh thay vi la s? hi?n di?n c?a nhi?m s?c th? Y (xem ben d??i).

? cac loai chim co h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh ZW thi ng??c l?i: nhi?m s?c th? W mang cac y?u t? ch?u trach nhi?m cho vi?c phat tri?n gi?i tinh cai, con nhi?m s?c th? m?c đ?nh ch?u trach nhi?m cho gi?i tinh đ?c. [54] Trong tr??ng h?p nay cac ca th? ZZ la đ?c va ZW la cai. Ph?n l?n cac loai b??m va b??m đem c?ng co h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh ZW. Trong c? hai h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh XY va ZW, nhi?m s?c th? gi?i tinh mang cac y?u t? quan tr?ng th??ng nh? h?n đang k?, mang nhi?u h?n m?t chut cac gen c?n thi?t đ? kich ho?t s? phat tri?n c?a m?t gi?i tinh nh?t đ?nh. [55]

Nhi?u loai con trung s? d?ng h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh d?a tren s? l??ng nhi?m s?c th? gi?i tinh. đay đ??c g?i la xac đ?nh gi?i tinh X0 ? s? 0 cho bi?t s? v?ng m?t c?a nhi?m s?c th? gi?i tinh. T?t c? cac nhi?m s?c th? khac ? cac sinh v?t nay đ?u la l??ng b?i, nh?ng cac sinh v?t co th? th?a h??ng m?t ho?c hai nhi?m s?c th? X. Vi d?, ? d? ru?ng , con trung co m?t nhi?m s?c th? X đ?n l? phat tri?n thanh con đ?c, trong khi nh?ng con co hai nhi?m s?c th? phat tri?n thanh con cai. [56] ? giun tron C. elegans, h?u h?t giun đ?u la loai l??ng tinh XX t? th? tinh, nh?ng đoi khi nh?ng b?t th??ng v? di truy?n nhi?m s?c th? th??ng lam phat sinh nh?ng ca th? ch? co m?t nhi?m s?c th? X. - nh?ng ca th? X0 nay la nh?ng con đ?c co kh? n?ng sinh s?n (va m?t n?a s? con c?a chung la đ?c). [57]

Cac loai con trung khac, bao g?m c? ong m?t va ki?n , s? d?ng h? th?ng xac đ?nh gi?i tinh đ?n b?i . [58] Trong tr??ng h?p nay, cac ca th? l??ng b?i noi chung la con cai, va cac ca th? đ?n b?i (phat tri?n t? tr?ng ch?a đ??c th? tinh) la con đ?c. H? th?ng xac đ?nh gi?i tinh nay d?n đ?n t? l? gi?i tinh l?ch l?c cao, vi gi?i tinh c?a con cai đ??c xac đ?nh b?ng s? th? tinh ch? khong ph?i s? phan chia c?a cac nhi?m s?c th? trong qua trinh gi?m phan.

Khong di truy?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ca h? ban đ?u la con đ?c; con co kich th??c l?n nh?t trong đan s? bi?n thanh con cai.

đ?i v?i nhi?u loai, gi?i tinh khong đ??c xac đ?nh b?i cac đ?c đi?m di truy?n, ma do cac y?u t? moi tr??ng tr?i qua trong qua trinh phat tri?n ho?c sau nay trong cu?c đ?i. Nhi?u loai bo sat xac đ?nh gi?i tinh ph? thu?c vao nhi?t đ? : nhi?t đ? ma phoi tr?i qua trong qua trinh phat tri?n c?a chung quy?t đ?nh gi?i tinh c?a sinh v?t. Vi d?, ? m?t s? loai rua, con đ?c đ??c t?o ra ? nhi?t đ? ?p th?p h?n con cai; s? chenh l?ch v? nhi?t đ? t?i h?n nay co th? ch? la 1?2 °C.

Nhi?u loai ca thay đ?i gi?i tinh trong su?t vong đ?i c?a chung, m?t hi?n t??ng đ??c g?i la l??ng tinh tu?n t? . ? ca h? , ca nh? h?n la ca đ?c, va ca l?n nh?t va l?n nh?t trong m?t nhom tr? thanh ca cai. Trong nhi?u loai ca thi ng??c l?i - h?u h?t ca ban đ?u la ca cai va tr? thanh ca đ?c khi chung đ?t đ?n m?t kich th??c nh?t đ?nh. Cac ca th? l??ng tinh lien ti?p co th? t?o ra c? hai lo?i giao t? trong su?t th?i gian t?n t?i c?a chung, nh?ng t?i b?t k? th?i đi?m nao chung đ?u la đ?c ho?c cai.

? m?t s? loai d??ng x? , gi?i tinh m?c đ?nh la l??ng tinh, nh?ng nh?ng cay d??ng x? m?c trong đ?t tr??c đay đa h? tr? tinh l??ng tinh b? ?nh h??ng b?i cac hormone con sot l?i đ? thay vao đo phat tri?n thanh đ?c. [59]

L??ng hinh gi?i tinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ga tr? co s? khac bi?t gi?a gi?ng đ?c va gi?ng cai c? v? hinh d?ng va kich th??c.

Nhi?u loai đ?ng v?t va th?c v?t co s? khac bi?t v? kich c? va hinh d?ng gi?a gi?ng đ?c va gi?ng cai, đay la hi?n t??ng đ??c g?i la l??ng hinh gi?i tinh . Thong th??ng, s? khac bi?t v? gi?i tinh ? con ng??i bao g?m, nam gi?i co c? b?p to h?n va nhi?u long tren c? th? h?n; n? gi?i co ng?c, hong r?ng h?n va t? l? m? trong c? th? cao h?n. ? nh?ng loai khac, s? khac bi?t nay co th? đang k? h?n, nh? la s? t??ng ph?n v? mau s?c va tr?ng l??ng c? th?.

L??ng hinh gi?i tinh ? đ?ng v?t th??ng co lien quan đ?n s? ch?n l?c gi?i tinh ? s? c?nh tranh c?a nh?ng ca th? cung gi?i đ? giao ph?i v?i cac ca th? khac gi?i. [60] Vi d?, h??u đ?c dung g?c đ? chi?n đ?u gianh quy?n sinh s?n v?i h??u cai. ? nhi?u loai, cac ca th? đ?c co kich c? l?n h?n gi?ng cai.  Cac loai đ?ng v?t co vu v?i s? l??ng hinh gi?i tinh đang k? co h? th?ng giao ph?i v?i nhi?u gi?ng cai cao ? đ??c cho la do thanh cong trong vi?c c?nh tranh v?i nh?ng con đ?c khac ? nh? h?i c?u . Nh?ng mo t? khac cho th?y s? ?u tien c?a gi?ng cai d?n đ?n s? l??ng hinh gi?i tinh, ch?ng h?n nh? loai ru?i cu?ng m?t . [61]

Cac loai đ?ng v?t khac, bao g?m con trung va cac loai ca, gi?ng cai th??ng co kich c? l?n h?n. đi?u nay co th? lien quan đ?n vi?c s?n sinh ra t? bao tr?ng, vi?c ma c?n nhi?u ch?t dinh d??ng h?n la s?n sinh ra tinh trung - gi?ng cai l?n h?n s? s?n sinh ra nhi?u tr?ng h?n. [62] Vi d?, nh?n goa ph? đen cai th??ng co kich c? l?n g?p đoi con đ?c. [63] đoi khi s? l??ng hinh nay tr? nen c?c đoan khi ma con đ?c tr? thanh ky sinh trung s?ng d?a vao con cai, nh? la loai ca vay chan . M?t s? loai th?c v?t c?ng t?n t?i s? l??ng hinh, nh? la loai t?o Dicranum [64] va reu Sphaerocarpos . [65] Co m?t s? b?ng ch?ng cho r?ng, trong cac chi nay, s? l??ng hinh co th? đ??c lien k?t v?i nhi?m s?c th? gi?i tinh, [65] [66] ho?c v?i tin hi?u hoa h?c t? con cai. [67]

? cac loai chim, con đ?c th??ng co ngo?i hinh s?c s? h?n va co nh?ng đ?c đi?m (nh? đuoi dai c?a chim cong đ?c) cai ma s? khi?n cac loai g?p b?t l?i (vi d?: mau s?c t??i sang d??ng nh? khi?n chim d? b? chu y đ?i v?i loai s?n m?i). S? gi?i thich cho đi?u nay co th? la nguyen ly đanh đ?i . [68] Gi? thuy?t nay cho r?ng, con đ?c đang cho th?y gen di truy?n n?i tr?i c?a minh b?ng cach th? hi?n no co th? t?n t?i v?i nh?ng khi?m khuy?t nh? v?y, nh?ng đ?c đi?m ma s? co l?i cho con cai sau nay va s? khong b? c?n tr? b?i nh?ng khi?m khuy?t đo.

Bai lien quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sach tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Maynard-Smith, J. The Evolution of Sex (S? ti?n hoa c?a gi?i tinh). Cambridge University Press, 1978.
  • Arnqvist, G. & Rowe, L. (2005) Sexual conflict (Xung đ?t gi?i tinh). Princeton University Press, Princeton. ISBN 0-691-12217-2

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ a b “sex (redirected from Biological sex)” .
  2. ^ Angus Stevenson, Maurice Waite (2011). Concise Oxford English Dictionary: Book & CD-ROM Set . OUP Oxford . tr. 1302. ISBN   978-0-19-960110-3 . Truy c?p ngay 23 thang 3 n?m 2018 . Gi?i tinh: M?t trong hai nhom chinh (đ?c va cai) ma con ng??i va h?u h?t cac sinh v?t khac đ??c phan chia d?a tren ch?c n?ng sinh s?n c?a h?. Th?c t? c?a vi?c thu?c m?t trong nh?ng lo?i nay. Nhom c?a t?t c? cac thanh vien c?a m?t trong hai gi?i tinh. Qu?n ly CS1: s? d?ng tham s? tac gi? ( lien k?t )
  3. ^ William K. Purves, David E. Sadava, Gordon H. Orians, H. Craig Heller (2000). Life: The Science of Biology . Macmillan . tr. 736. ISBN   978-0-7167-3873-2 . Truy c?p ngay 23 thang 3 n?m 2018 . M?t c? th? co th? ho?t đ?ng nh? c? đ?c va cai. Sinh s?n h?u tinh c?n co c? giao t? đ?n b?i đ?c va cai. ? h?u h?t cac loai, cac giao t? nay đ??c t?o ra b?i cac ca th? la đ?c ho?c cai. Cac loai đ??c chia thanh 2 gi?i tinh la đ?c va cai thi đ??c g?i la dioecious (ti?ng Hy L?p co ngh?a la 'hai ngoi nha'). ? m?t s? loai, m?t ca th? đ?n l? co th? s? h?u c? h? th?ng sinh s?n n? va nam. Nh?ng loai nh? v?y đ??c g?i la đ?n tinh ("m?t nha") ho?c l??ng tinh. Qu?n ly CS1: s? d?ng tham s? tac gi? ( lien k?t )
  4. ^ Tim Newman & Karen Cross. “Sex and gender: What is the difference?” .
  5. ^ a b Watkinson, S.C.; Boddy, L.; Money, N. (2015). The Fungi . Elsevier Science. tr. 115. ISBN   978-0-12-382035-8 . Truy c?p ngay 18 thang 2 n?m 2018 .
  6. ^ Raven, P.H.; va đ?ng nghi?p (2013). Biology of Plants (?n b?n 7). NY: Freeman and Company Publishers.
  7. ^ Holmes, R.K.; va đ?ng nghi?p (1996). Genetics: Conjugation (?n b?n 4). University of Texas.
  8. ^ Freeman, Scott (2005). Biological Science (?n b?n 3). Pearson Prentice Hall.
  9. ^ Dusenbery, David B. (2009). Living at Micro Scale . Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
  10. ^ Beukeboom, L., and other (2014). The Evolution of Sex Determination . Oxford University Press.
  11. ^ “Book Review for Life: A Natural History of the First Four Billion Years of Life on Earth ” . Jupiter Scientific . Truy c?p ngay 7 thang 4 n?m 2008 .
  12. ^ Schaffer, Amanda (updated ngay 27 thang 9 n?m 2007) "Pas de Deux: Why Are There Only Two Sexes?" , Slate .
  13. ^ Hurst, Laurence D. (1996). “Why are There Only Two Sexes?”. Proceedings: Biological Sciences . 263 (1369): 415?422. doi : 10.1098/rspb.1996.0063 . JSTOR   50723 .
  14. ^ Haag, E.S. (2007). “Why two sexes? Sex determination in multicellular organisms and protistan mating types”. Seminars in Cell and Developmental Biology . 18 (3): 348?349. doi : 10.1016/j.semcdb.2007.05.009 . PMID   17644371 .
  15. ^ Bernstein H and Bernstein C (2013). Evolutionary Origin and Adaptive Function of Meiosis. In Meiosis: Bernstein C and Bernstein H, editors. Chapter 3: pp. 41?75 ISBN 978-953-51-1197-9 , InTech, http://www.intechopen.com/books/meiosis/evolutionary-origin-and-adaptive-function-of-meiosis
  16. ^ Bull, James J. (1983). Evolution of sex determining mechanisms . tr.  17 . ISBN   0-8053-0400-2 .
  17. ^ Thiriot-Quievreux C (2003). “Advances in chromosomal studies of gastropod molluscs” . Journal of Molluscan Studies . 69 (3): 187?202. doi : 10.1093/mollus/69.3.187 .
  18. ^ “Genetic Mechanisms of Sex Determination - Learn Science at Scitable” . www.nature.com . B?n g?c l?u tr? ngay 19 thang 8 n?m 2017 . Truy c?p ngay 29 thang 9 n?m 2020 .
  19. ^ Handbuch Der Zoologie / Handbook of Zoology . Walter de Gruyter. 1925. ISBN   978-3-11-016210-3 . B?n g?c l?u tr? ngay 11 thang 10 n?m 2020 . Truy c?p ngay 29 thang 9 n?m 2020 – qua Google Books.
  20. ^ Wallis MC, Waters PD, Graves JA (thang 10 n?m 2008). “Sex determination in mammals--before and after the evolution of SRY” . Cellular and Molecular Life Sciences . 65 (20): 3182?95. doi : 10.1007/s00018-008-8109-z . PMID   18581056 .
  21. ^ Kaiser VB, Bachtrog D (2010). “Evolution of sex chromosomes in insects” . Annual Review of Genetics . 44 : 91?112. doi : 10.1146/annurev-genet-102209-163600 . PMC   4105922 . PMID   21047257 .
  22. ^ Wallis MC, Waters PD, Graves JA (2008). “Sex determination in mammals--before and after the evolution of SRY” . Cell. Mol. Life Sci . 65 (20): 3182?3195. doi : 10.1007/s00018-008-8109-z . PMID   18581056 .
  23. ^ Kaiser VB, Bachtrog D (2010). “Evolution of sex chromosomes in insects” . Annu. Rev. Genet . 44 : 91?112. doi : 10.1146/annurev-genet-102209-163600 . PMC   4105922 . PMID   21047257 .
  24. ^ Guttman DS, Charlesworth D (1998). “An X-linked gene with a degenerate Y-linked homologue in a dioecious plant”. Nature . 393 (6682): 263?266. Bibcode : 1998Natur.393..263G . doi : 10.1038/30492 . PMID   9607762 .
  25. ^ Bull, James J.; Evolution of sex determining mechanisms ; p. 17 ISBN 0-8053-0400-2
  26. ^ Thirot-Quievreux, Catherine; ‘Advances in Chromosomal Studies of Gastropod Molluscs’; Journal of Molluscan Studies , vol. 69 (2003), pp. 187?201
  27. ^ Stiglec R, Ezaz T, Graves JA (2007). “A new look at the evolution of avian sex chromosomes”. Cytogenetic and Genome Research . 117 (1?4): 103?9. doi : 10.1159/000103170 . PMID   17675850 .
  28. ^ Grutzner F, Rens W, Tsend-Ayush E, El-Mogharbel N, O'Brien PC, Jones RC, va đ?ng nghi?p (thang 12 n?m 2004). “In the platypus a meiotic chain of ten sex chromosomes shares genes with the bird Z and mammal X chromosomes”. Nature . 432 (7019): 913?7. Bibcode : 2004Natur.432..913G . doi : 10.1038/nature03021 . PMID   15502814 .
  29. ^ Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). “The Benefits of Sex” . Molecular Biology of the Cell (?n b?n 4). New York: Garland Science. ISBN   978-0-8153-3218-3 .
  30. ^ Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). “Meiosis” . Molecular Biology of the Cell (?n b?n 4). New York: Garland Science. ISBN   978-0-8153-3218-3 .
  31. ^ Gilbert SF (2000). “1.2. Multicellularity: Evolution of Differentiation” . Developmental Biology (?n b?n 6). Sunderland (MA): Sinauer Associates. ISBN   978-0-87893-243-6 .
  32. ^ Kumar R, Meena M, Swapnil P (2019). “Anisogamy” . Trong Vonk J, Shackelford T (bien t?p). Encyclopedia of Animal Cognition and Behavior . Cham: Springer International Publishing. tr. 1?5. doi : 10.1007/978-3-319-47829-6_340-1 . ISBN   978-3-319-47829-6 . L?u tr? b?n g?c ngay 1 thang 11 n?m 2020 . Truy c?p ngay 1 thang 5 n?m 2021 . Anisogamy can be defined as a mode of sexual reproduction in which fusing gametes, formed by participating parents, are dissimilar in size. Qu?n ly CS1: bot: tr?ng thai URL ban đ?u khong ro ( lien k?t )
  33. ^ Gee, Henry (ngay 22 thang 11 n?m 1999). “Size and the single sex cell” . Nature . B?n g?c l?u tr? ngay 11 thang 10 n?m 2017 . Truy c?p ngay 4 thang 6 n?m 2018 .
  34. ^ Fusco, Giuseppe; Minelli, Alessandro (ngay 10 thang 10 n?m 2019). The Biology of Reproduction (b?ng ti?ng Anh). Cambridge University Press. ISBN   978-1-108-49985-9 . B?n g?c l?u tr? ngay 1 thang 4 n?m 2021 . Truy c?p ngay 29 thang 3 n?m 2021 .
  35. ^ Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). “Caenorhabditis Elegans: Development from the Perspective of the Individual Cell” . Molecular Biology of the Cell (?n b?n 4). New York: Garland Science. ISBN   978-0-8153-3218-3 .
  36. ^ Avise, John C. (ngay 18 thang 3 n?m 2011). Hermaphroditism: A Primer on the Biology, Ecology, and Evolution of Dual Sexuality (b?ng ti?ng Anh). Columbia University Press. ISBN   978-0-231-52715-6 . B?n g?c l?u tr? ngay 11 thang 10 n?m 2020 . Truy c?p ngay 18 thang 9 n?m 2020 .
  37. ^ Lehtonen, Jussi; Kokko, Hanna; Parker, Geoff A. (ngay 19 thang 10 n?m 2016). “What do isogamous organisms teach us about sex and the two sexes?” . Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences . 371 (1706). doi : 10.1098/rstb.2015.0532 . ISSN   0962-8436 . PMC   5031617 . PMID   27619696 .
  38. ^ Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). “Mendelian genetics in eukaryotic life cycles” . Molecular Biology of the Cell (?n b?n 4). New York: Garland Science. ISBN   978-0-8153-3218-3 .
  39. ^ Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). “Sperm” . Molecular Biology of the Cell (?n b?n 4). New York: Garland Science. ISBN   978-0-8153-3218-3 .
  40. ^ Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). “Eggs” . Molecular Biology of the Cell (?n b?n 4). New York: Garland Science. ISBN   978-0-8153-3218-3 .
  41. ^ Alberts B, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P (2002). “Fertilization” . Molecular Biology of the Cell (?n b?n 4). New York: Garland Science. ISBN   978-0-8153-3218-3 .
  42. ^ “Avian Reproduction” . people.eku.edu . Eastern Kentucky University. B?n g?c l?u tr? ngay 12 thang 4 n?m 2008 . Truy c?p ngay 3 thang 4 n?m 2008 .
  43. ^ Gilbert SF (2000). “Gamete Production in Angiosperms” . Developmental Biology (?n b?n 6). Sunderland (MA): Sinauer Associates. ISBN   978-0-87893-243-6 .
  44. ^ Lane, Nick (2005). Power, Sex, Suicide: Mitochondria and the Meaning of Life . Oxford University Press. tr.  236?237 . ISBN   978-0-19-280481-5 .
  45. ^ Lodish H, Berk A, Zipursky SL, Matsudaira P, Baltimore D, Darnell J (2000). “Section 14.1: Cell-Type Specification and Mating-Type Conversion in Yeast” . Molecular Cell Biology . WH Freeman and Co. ISBN   978-0-7167-4366-8 .
  46. ^ a b Dellaporta SL, Calderon-Urrea A (thang 10 n?m 1993). “Sex determination in flowering plants” . The Plant Cell . 5 (10): 1241?51. doi : 10.1105/tpc.5.10.1241 . JSTOR   3869777 . PMC   160357 . PMID   8281039 .
  47. ^ Tanurdzic M, Banks JA (2004). “Sex-determining mechanisms in land plants” . The Plant Cell . 16 Suppl: S61-71. doi : 10.1105/tpc.016667 . PMC   2643385 . PMID   15084718 .
  48. ^ Warner DA, Shine R (thang 1 n?m 2008). “The adaptive significance of temperature-dependent sex determination in a reptile”. Nature . 451 (7178): 566?8. doi : 10.1038/nature06519 . PMID   18204437 .
  49. ^ “intersex | Definition & Facts” . Encyclopedia Britannica (b?ng ti?ng Anh). B?n g?c l?u tr? ngay 25 thang 7 n?m 2020 . Truy c?p ngay 11 thang 10 n?m 2020 .
  50. ^ “Archived copy” . B?n g?c l?u tr? ngay 11 thang 10 n?m 2020 . Truy c?p ngay 11 thang 10 n?m 2020 . Qu?n ly CS1: b?n l?u tr? la tieu đ? ( lien k?t )
  51. ^ “Archived copy” . B?n g?c l?u tr? ngay 11 thang 10 n?m 2020 . Truy c?p ngay 11 thang 10 n?m 2020 . Qu?n ly CS1: b?n l?u tr? la tieu đ? ( lien k?t )
  52. ^ Knox, David; Schacht, Caroline (ngay 10 thang 10 n?m 2011). Choices in Relationships: An Introduction to Marriage and the Family (?n b?n 11). Cengage Learning. tr. 64?66. ISBN   978-1-111-83322-0 . B?n g?c l?u tr? ngay 25 thang 9 n?m 2015 . Truy c?p ngay 2 thang 7 n?m 2015 .
  53. ^ Raveenthiran V (2017). “Neonatal Sex Assignment in Disorders of Sex Development: A Philosophical Introspection” . Journal of Neonatal Surgery . 6 (3): 58. doi : 10.21699/jns.v6i3.604 . PMC   5593477 . PMID   28920018 .
  54. ^ Smith CA, Katz M, Sinclair AH (thang 2 n?m 2003). “DMRT1 is upregulated in the gonads during female-to-male sex reversal in ZW chicken embryos” . Biology of Reproduction . 68 (2): 560?70. doi : 10.1095/biolreprod.102.007294 . PMID   12533420 .
  55. ^ “Evolution of the Y Chromosome” . Annenberg Media . Annenberg Media. B?n g?c l?u tr? ngay 4 thang 11 n?m 2004 . Truy c?p ngay 1 thang 4 n?m 2008 .
  56. ^ Yoshimura A (2005). “Karyotypes of two American field crickets: Gryllus rubens and Gryllus sp. (Orthoptera: Gryllidae)”. Entomological Science . 8 (3): 219?222. doi : 10.1111/j.1479-8298.2005.00118.x .
  57. ^ Meyer BJ (1997). “Sex Determination and X Chromosome Dosage Compensation: Sexual Dimorphism” . Trong Riddle DL, Blumenthal T, Meyer BJ, Priess JR (bien t?p). C. Elegans II . Cold Spring Harbor Laboratory Press. ISBN   978-0-87969-532-3 .
  58. ^ Charlesworth B (thang 8 n?m 2003). “Sex determination in the honeybee” . Cell . 114 (4): 397?8. doi : 10.1016/S0092-8674(03)00610-X . PMID   12941267 .
  59. ^ Tanurdzic M, Banks JA (2004). “Sex-determining mechanisms in land plants” . The Plant Cell . 16 Suppl (Suppl): S61-71. doi : 10.1105/tpc.016667 . PMC   2643385 . PMID   15084718 .
  60. ^ Darwin C (1871). The Descent of Man . Murray, London. ISBN   978-0-8014-2085-6 .
  61. ^ Wilkinson GS, Reillo PR (ngay 22 thang 1 n?m 1994). “Female choice response to artificial selection on an exaggerated male trait in a stalk-eyed fly” (PDF) . Proceedings of the Royal Society B . 225 (1342): 1?6. Bibcode : 1994RSPSB.255....1W . CiteSeerX   10.1.1.574.2822 . doi : 10.1098/rspb.1994.0001 . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 10 thang 9 n?m 2006.
  62. ^ Stuart-Smith J, Swain R, Stuart-Smith R, Wapstra E (2007). “Is fecundity the ultimate cause of female-biased size dimorphism in a dragon lizard?” (PDF) . Journal of Zoology . 273 (3): 266?272. doi : 10.1111/j.1469-7998.2007.00324.x . [ lien k?t h?ng ]
  63. ^ “Southern black widow spider” . Extension Entomology . Insects.tamu.edu. B?n g?c l?u tr? ngay 31 thang 8 n?m 2003 . Truy c?p ngay 8 thang 8 n?m 2012 .
  64. ^ Shaw AJ (2000). “Population ecology, population genetics, and microevolution”. Trong A. Jonathan Shaw, Bernard Goffinet (bien t?p). Bryophyte Biology . Cambridge: Cambridge University Press. tr. 379?380. ISBN   978-0-521-66097-6 .
  65. ^ a b Schuster, Rudolf M. (1984). “Comparative Anatomy and Morphology of the Hepaticae”. New Manual of Bryology . 2 . Nichinan, Miyazaki, Japan: The Hattori botanical Laboratory. tr. 891.
  66. ^ Crum HA, Anderson LE (1980). Mosses of Eastern North America . 1 . New York: Columbia University Press. tr. 196. ISBN   978-0-231-04516-2 .
  67. ^ Briggs DA (1965). “Experimental taxonomy of some British species of genus Dicranum ” . New Phytologist . 64 (3): 366?386. doi : 10.1111/j.1469-8137.1965.tb07546.x .
  68. ^ Zahavi, Amotz ; Zahavi, Avishag (1997). The handicap principle: a missing piece of Darwin's puzzle . Oxford University Press. ISBN   978-0-19-510035-8 .

Lien k?t ngoai va đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Gi?i_tinh&oldid=71375067 ”