Dioxin

Bach khoa toan th? m? Wikipedia

Dioxin la ten g?i chung c?a m?t nhom hang tr?m cac h?p ch?t hoa h?c t?n t?i b?n v?ng trong moi tr??ng c?ng nh? trong c? th? con ng??i va cac sinh v?t khac. Tuy theo s? nguyen t? Cl va v? tri khong gian c?a nh?ng nguyen t? nay, dioxin co 75 đ?ng phan PCDD (poly-chloro-dibenzo-dioxins) va 135 đ?ng phan PCDF (poly-chloro-dibenzo-furanes) v?i đ?c tinh khac nhau. Dioxin con bao g?m nhom cac poly-chloro-biphenyles , la cac ch?t t??ng t? dioxin, bao g?m 419 ch?t hoa h?c trong đo co 29 ch?t đ?c bi?t nguy hi?m. Trong s? cac h?p ch?t dioxin, TCDD la nhom đ?c nh?t.

Dioxin la s?n ph?m ph? c?a nhi?u quy trinh s?n xu?t ch?t hoa h?c cong nghi?p lien quan đ?n chlor nh? cac h? th?ng đ?t ch?t th?i , s?n xu?t hoa ch?t va thu?c tr? sau va day chuy?n t?y tr?ng trong s?n xu?t gi?y .

C?u truc c?a Dioxin

Dioxin va furan la cac hoa ch?t đ?c h?i nh?t đ??c bi?t đ?n hi?n nay trong khoa h?c [ c?n d?n ngu?n ] . Trong b?n bao cao s? th?o c?a C?c B?o v? Moi tr??ng Hoa K? (EPA) n?m 1994 đa mieu t? dioxin nh? la m?t m?i tac nhan đe do? nguy hi?m đ?i v?i s?c kh?e c?ng đ?ng . C?ng theo EPA, d??ng nh? khong co m?c đ? ph?i nhi?m dioxin nao đ??c coi la an toan [ c?n d?n ngu?n ] .

Ngoai chi?n tranh Vi?t Nam , dioxin trong ch?t đ?c da cam gay nen th?m ho? sinh thai ? Seveso ( Y ), va Times Beach ( Missouri ), Love Canal ( New York ),... Nh?ng b? nhi?m n?ng nh?t va lau dai nh?t v?n la ? mi?n Nam Vi?t Nam, n?i b? M? r?i ch?t đ?c da cam su?t 10 n?m.

Tac h?i c?a dioxin đ?i v?i c? th? ng??i va đ?ng v?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xem them: Danh sach cac b?nh co lien quan đ?n dioxin

2,3,7,8-TC DD la ch?t đ?c m?nh nh?t trong cac hoa ch?t, no đ?c g?p 1 tri?u l?n t?t c? cac ch?t đ?c đa co trong t? nhien va la t?n t?i lau b?n nh?t. M?t nghien c?u n?m 2002 c?a tr??ng đ?i h?c Columbia đa tinh r?ng ch? 80 gram Dioxin pha vao n??c u?ng s? gi?t s?ch ng??i dan c?a c? 1 thanh ph? v?i 8 tri?u dan.

Chinh cac bao cao c?a EPA đa cong nh?n dioxin la m?t ch?t gay ung th? cho con ng??i. N?m 1997 , T? ch?c qu?c t? v? nghien c?u ung th? ( IARC ) thu?c WHO đa cong b? 2,3,7,8-TC DD la ch?t gay ung th? nhom 1 (ngh?a la nhom đa đ??c cong nh?n la gay ung th?). đ?ng th?i, thang 1 n?m 2001 , ch??ng trinh đ?c h?c Qu?c gia Hoa K? đa chuy?n dioxin vao nhom "cac ch?t gay ung th? cho ng??i". Cu?i cung, trong m?t nghien c?u ki?m đ?nh n?m 2003 , cac nha khoa h?c c?ng kh?ng đ?nh khong co m?t li?u l??ng nao la an toan ho?c ng??ng dioxin ma d??i no thi khong gay ung th? [1]. đi?u nay co th? hi?u la n?u m?t ng??i ph?i nhi?m dioxin du l??ng nh? nh?t thi đa mang trong minh hi?m h?a ung th?!

Ngoai ung th?, dioxin con co th? lien quan đ?n m?t s? b?nh nguy hi?m khac nh? b?nh ram da , b?nh đai thao đ??ng , b?nh ung th? tr?c trang khong Hodgkin , thi?u n?ng sinh d?c cho c? nam va n?, thoai hoa tr?ng (? n?)..v.v

Cac ?nh h??ng s?c kh?e c?a dioxin đ??c trung gian b?i tac đ?ng len th? th? t? bao, cac th? th? aryl hydrocarbon (AHR) [1] đi?u nay giup dioxin xam nh?p, pha th?ng h? th?ng phong th? c?a t? bao va lam bi?n d?ng DNA . đo la nguyen nhan t?i sao dioxin gay ra b? d? t?t thai nhi ? đ?ng v?t.

T? r?i tuyen truy?n c?a M?/chinh ph? Sai Gon th?p nien 1960 v?n vi?t r?ng ch?t di?t c? "tuy?t nhien khong gay đ?c h?i cho ng??i, v?t, c?ng nh? n??c u?ng"

Cac hi?u ?ng khac ? ng??i (? cac m?c li?u cao) co th? bao g?m:

  • B?t th??ng phat tri?n trong men r?ng c?a tr? em. [2] [3]
  • B?nh ly t?i khu trung ??ng va ngo?i vi c?a h? th?n kinh [4]
  • R?i lo?n tuy?n giap [5]
  • T?n h?i cho h? th?ng mi?n d?ch [6]
  • L?c n?i m?c t? [7]
  • B?nh ti?u đ??ng [8]

Dioxin tich l?y trong chu?i th?c ?n trong m?t cach t??ng t? nh? cac h?p ch?t chlor khac (tich l?y sinh h?c). đi?u nay co ngh?a r?ng ngay c? n?ng đ? nh? trong n??c b? o nhi?m co th? đ??c t?p trung len m?t chu?i th?c ?n đ?n m?c nguy hi?m vi chu k? phan h?y dai va đ? tan trong n??c th?p c?a dioxin.

C? ch? phan t? c?a dioxin tac đ?ng len cac t? bao va c? th? ng??i, đ?ng v?t v?n đang con nhi?u tranh cai v? chi ti?t. Th?i gian ban phan hu? c?a dioxin trong c? th? đ?ng v?t la 7 n?m ho?c co th? lau h?n. Thong th??ng, dioxin gay đ?c t? bao thong qua m?t th? th? chuyen bi?t cho cac hydratcarbon th?m co ten la AhR ( Aryl hydrocarbon Receptor ). Ph?c h?p dioxin - th? th? s? k? h?p v?i protein v?n chuy?n ArnT ( AhR nuclear Translocator ) đ? xam nh?p vao trong nhan t? bao. T?i đay dioxin s? gay đong m? m?t s? gene gi?i đ?c quan tr?ng c?a t? bao nh? Cyp1A, Cyp1B,... đ?ng th?i, m?t s? thi nghi?m tren chu?t cho th?y dioxin lam t?ng n?ng đ? cac g?c ion t? do trong t? bao. đi?u nay, co th? la lam pha hu? cac c?u truc t? bao, cac protein quan tr?ng va, quan tr?ng h?n c?, no co th? gay đ?t bi?n tren phan t? DNA , d?n t?i cac ch?ng b?nh lien quan la ung th? , b?nh di truy?n va quai thai .

Trong m?t đanh gia v? r?i ro va nghien c?u cac v?n đ? chinh sach đ??c đ?a ra trong H?i ngh? Qu?c t? v? Dioxin t? ch?c t?i Berlin , 2004 , nhom tac gi? đ?n t? C?c Moi tr??ng Lien bang đ?c ( Federal environmental agency ) đa đ?a ra ki?n ngh? khong co m?c ph?i nhi?m dioxin t?i thi?u nao co đ? an toan cho phep [2] (theo WHO 2002 thi m?c ph?i nhi?m dioxin cho phep qua th?c ?n c?a m?i ng??i la 1-10 pg đ??ng l??ng đ?c (TEQ)/ngay).

Bac s? Linda Birnbaum , Giam đ?c Vi?n Khoa H?c Qu?c gia V? Lien H? Gi?a Moi tr??ng va S?c kh?e, va la m?t chuyen gia hang đ?u v? ch?t dioxin, noi: "Toi ch?a t?ng th?y m?t h? th?ng hormone nao ma ch?t dioxin khong th? pha v?. No co ?nh h??ng lan r?ng trong h?u h?t cac ch?ng loai co x??ng s?ng, trong h?u h?t m?i giai đo?n c? th? phat tri?n" .

Gay d? t?t thai nhi [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Hi?n khong co nghien c?u v? quai thai gay ra b?i dioxin tren c? th? ng??i (do vi?c thi nghi?m ch?t đ?c m?nh nh? dioxin v?i ng??i la b? c?m). Tuy nhien, khi đ??c thi nghi?m tren đ?ng v?t, co b?ng ch?ng m?nh m? cho th?y Dioxin gay quai thai ? cac loai g?m nh?m, bao g?m chu?t [9] [10] hamster va l?n guinea [11] chim, [12] va ca [13]

Cac nghien c?u đ?ng v?t cho th?y r?ng dioxin co th? ?nh h??ng đ?n sinh s?n b?ng cach lam h? h?ng tinh trung va lam r?i lo?n hormon đi?u ti?t s? phat tri?n c?a bao thai. ? c?p đ? phan t?, dioxin gay đ?t bi?n tren chu?i nhi?m s?c th? , nh?ng đ?t bi?n nay s? gay ?nh h??ng đ?n thong tin di truy?n ? t? bao sinh s?n (tinh trung, tr?ng) do c? ch? sao chep nhan đoi va r?i s? truy?n sang th? h? con chau.

Trong nghien c?u n?m 2012 c?a đ?i h?c Washington tren chu?t cho th?y Dioxin co th? gay d? t?t su?t nhi?u th? h?. Chu?t thi nghi?m đ??c cho nhi?m 1 li?u dioxin r?t nh? (b?ng 1/1000 m?c gay ch?t), v?i m?c r?t nh? nay thi khong gay nguy h?i t?c thi. Nh?ng tac h?i lau dai đa phat tac tren th? h? con chau c?a chung. Cho đ?n t?n th? h? F3 (t?c la đ?i ch?t c?a nh?ng con chu?t thi nghi?m ban đ?u) nh?ng d? t?t b?m sinh v?n x?y ra. Nh?ng đ?t bi?n nay co l? la v?nh vi?n va s? ti?p t?c truy?n t?i cac th? h? sau. [14]

Trong th?m h?a Sasevo (n?i 30 kg dioxin đa thoat ra moi tr??ng), ng??i dan đa đ??c s? tan ngay sau khi th?m h?a x?y ra, t?t c? gia suc gia c?m đa b? thieu h?y, đ?t đai va ngu?n n??c đa đ??c t?y r?a đ? ng?n dioxin xam nh?p vao chu?i th?c ?n c?a con ng??i. Do v?y, tac đ?ng c?a dioxin v?i d? t?t thai nhi t?i Sasevo la khong co đ? c? s? đ? nghien c?u. Cac nghien c?u v? v?n đ? nay ch? co th? đ??c ti?n hanh ? Vi?t Nam , n?i b? M? r?i 370 kg dioxin trong 8 n?m chi?n tranh. Ng??i dan va binh s? ? đay ch?u s? ph?i nhi?m lau dai, dioxin đa ng?m sau vao m?i con đ??ng (khong khi, ngu?n n??c, cay tr?ng va th?c ph?m) ma khong h? co s? s? tan ho?c t?y đ?c.

Cac kh?o sat ? M? trong th?p nien 1980-1990 co nh?ng k?t qu? mau thu?n nhau (ngu?n thi kh?ng đ?nh dioxin gay d? t?t thai nhi, ngu?n thi cho r?ng ch?a đ? c? s? k?t lu?n) do m?u kh?o sat ? cac c?u binh M? co s? khac bi?t l?n v? đ? ph?i nhi?m dioxin. đ? tim ra k?t lu?n chung, n?m 2006, 4 nha nghien c?u (g?m 2 ng??i g?c Vi?t) đa ti?n hanh t?ng k?t t?t c? cac kh?o sat v? tac đ?ng c?a dioxin t?i d? t?t thai nhi. Nghien c?u s? d?ng 13 kh?o sat ? nh?ng c?u binh Vi?t Nam (nh?ng ng??i ph?i nhi?m lau va n?ng nh?t) va 9 kh?o sat ? c?u binh n??c ngoai. Cac k?t lu?n rut ra nh? sau [15]

  • S? tranh cai v? m?i lien quan gi?a ch?t đ?c da cam (hay dioxin) va d? t?t b?m sinh la do d? li?u c?a cac kh?o sat khong phu h?p v?i nhau (co s? khac bi?t đang k? v? th?i gian, l??ng ph?i nhi?m c?a cac ca nghien c?u).
  • T?ng h?p s? li?u t? cac nghien c?u cho th?y r?ng vi?c ti?p xuc c?a cha m? v?i dioxin va ch?t đ?c da cam lam t?ng nguy c? d? t?t b?m sinh va quai thai.
  • Trong khi nguy c? gia t?ng quai thai hi?n di?n ? c? c?u binh M? va c?u binh Vi?t Nam, cac c?u binh Vi?t Nam co m?t s? gia t?ng ro r?t h?n do m?c đ? ph?i nhi?m c?a h? cao h?n linh M? (linh M? ch? ? Vi?t Nam kho?ng 1 n?m, it khi đi vao r?ng va h? ch? ?n u?ng đ? h?p, trong khi linh Vi?t Nam ? trong r?ng su?t nhi?u n?m va luon s? d?ng l??ng th?c, n??c u?ng l?y t?i ch? b? nhi?m dioxin).

Nh?ng ghi chep v? vi?c ch?t dioxin gay quai thai cho binh linh va th??ng dan b? ph?i nhi?m lau dai đa đ??c ghi l?i b?i nh?ng bac s? đ??ng th?i t? nhi?u qu?c gia:

Tac h?i đ?i v?i ng??i Vi?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tuyen truy?n c?a M?/chinh ph? Sai Gon vi?t r?ng s? đ?c h?i c?a ch?t di?t c? ch? la "tuyen truy?n xuyen t?c c?a Vi?t c?ng" , va r?ng ch?t di?t c? "tuy?t nhien khong gay đ?c h?i cho ng??i, v?t, c?ng nh? n??c u?ng, hit ph?i hang ngay c?ng khong sao"

Ch?t da cam phat tan qua khong khi va n??c nen no lan r?ng r?t nhanh, khong ch? nh?ng chi?n s? quan Gi?i phong ma c? dan th??ng mi?n Nam, quan M? va quan l?c Vi?t Nam C?ng hoa (quan ch? h?u c?a M?) c?ng đ?u b? nhi?m đ?c n?u co m?t ? khu v?c b? r?i đ?c. Nh?ng cac n?n nhan ng??i Vi?t th??ng b? nhi?m đ?c n?ng h?n linh M? do h? s?ng đ?nh c?, u?ng n??c va tr?ng cay l??ng th?c t?i khu nhi?m đ?c, con linh M? thi ch? ? đo m?t th?i gian ng?n r?i hanh quan đi ch? khac ho?c tr? v? n??c.

  • Bac s? Nguy?n Th? Ng?c Ph??ng la m?t nhan ch?ng s?ng. Trong nh?ng n?m 1960, ba đa h? sinh cho nhi?u tr?m đ?a tr? kh?e m?nh ? b?nh vi?n T? D? , nha h? sinh l?n nh?t ? Sai Gon. R?i đ?n n?m 1968, hai n?m sau khi l?c l??ng M? t?ng gia tr?i ch?t di?t c? len đ?n nhi?u tri?u lit, l?n đ?u tien bac s? Ph??ng đa ch?ng ki?n m?t hai nhi khong co oc va x??ng s?ng. Trong nh?ng thang ti?p theo, Bac s? Ph??ng lien t?c đ? ra nhi?u hai nhi d? d?ng, 3 ho?c 4 đ?a trong m?t tu?n l? - nh?ng hai nhi sinh ra v?i nh?ng c? quan ? ngoai than, khong co tay, khong co chan, khong co m?t. V?n đ? nay đa tr? nen ro rang la, con ng??i ? đ?c bi?t la ph? n? - b? nhi?m ngay ch? m?t chut ch?t dioxin, du ch? la 1/1 t? gram, c?ng co kh? n?ng cao la sinh ra nh?ng đ?a con d? t?t b?m sinh. T? n?m 1968, bac s? Ph??ng b?t đ?u thu th?p hang ch?c thai nhi va tr? s? sinh b? d? d?ng đa ch?t, l?u tr? ? b?nh vi?n T? D? trong cac l? l?n ch?a ch?t b?o qu?n. [16]
  • Ba đao Th? Ki?u, sinh n?m 1952, nong dan ? Bien Hoa, co khu ru?ng b? quan đ?i M? tr?i thu?c di?t c? khong lau sau khi ba k?t hon. Ba co 8 đ?a con thi 7 đ?a b? d? t?t b?m sinh va 5 đ?a đa ch?t y?u, ch?ng ba t?ng la nhan vien trong quan l?c Vi?t Nam C?ng hoa , c?ng ch?t n?m 2004 vi ung th? [16]
  • Nha b?nh h?c v? ung th? Scarlett Lin Gomez t?i Vi?n phong ch?ng ung th? California (CPIC) đa nghien c?u th?y r?ng ng??i M? g?c Vi?t t?i California (r?t nhi?u ng??i la c?u binh trong quan l?c Vi?t Nam C?ng hoa t?ng ho?t đ?ng trong vung b? r?i ch?t da cam) đang ph?i ch?u hang lo?t ch?ng b?nh lien quan đ?n vi?c ph?i nhi?m ch?t đ?c da cam: t? l? b? cac b?nh ung th? cao nh?t, ph? n? g?c Vi?t m?c b?nh ung th? h?ch b?ch huy?t khong Hodgkin cao nh?t, đan ong g?c Vi?t m?c b?nh Sarcoma mo m?m cao nh?t. [17] .

Nhi?u nha ho?t đ?ng nhan đ?o, nha nghien c?u đa keu g?i nh?ng ng??i M? g?c Vi?t nen h?c theo cac c?u binh M?: kh?i ki?n nh?ng nha s?n xu?t ch?t da cam đ? đoi b?i th??ng. Nh?ng m?i n? l?c c?a h? đa b? nh?ng nhom ch?ng C?ng la c?u binh quan l?c Vi?t Nam C?ng hoa pha r?i. Nh?ng nhom c?u binh quan l?c Vi?t Nam C?ng hoa nay "v?n r?t trung thanh (v?i n??c M?)" , ngay c? trong th?i đ?i ngay nay ma h? v?n tin vao nh?ng t? truy?n đ?n c?a M? th?i th?p nien 1960 noi r?ng "ch?t di?t c? khong đ?c h?i" , va r?ng s? nguy h?i c?a ch?t đ?c mau Da cam "ch? la m?t s? l?a b?p c?a đ?ng c?ng s?n" . Vi?c cac c?u binh M? đa th?ng ki?n va đ??c b?i th??ng c?ng khong th? lam thay đ?i đ?nh ki?n c?a nh?ng nhom ch?ng C?ng nay, h? khong ch?u ch?p nh?n s? th?t b?i cho r?ng nh? v?y la "ti?p tay cho C?ng s?n đ? ch?ng l?i n??c M?" . Ong Ngo Nhan, nha nghien c?u t?i đ?i h?c New York , noi r?ng "Ch? con m?t nhom ng??i khong ch?u th?a nh?n v?n đ? ch?t đ?c da cam - đo chinh la ng??i M? g?c Vi?t" . Ong khuyen ng??i M? g?c Vi?t ph?i d?p b? đ?nh ki?n chinh tr? đ? th?a nh?n nh?ng kh? đau ma ch?t da cam gay ra cho h?, co nh? v?y thi m?i co th? đ?ng len đ?u tranh đoi quy?n l?i [17]

Tac h?i đ?i v?i ng??i M? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Stephen Price, nhan vien k? thu?t t?i c?n c? khong quan M? t?i đa N?ng vao n?m 1967, n?i M? co kho ch?a ch?t da cam, b? nhi?m dioxin cao g?p 365 l?n so v?i ng??ng ma T? ch?c Y t? Th? gi?i cho la an toan. Ong ch?t n?m 2008 do b?nh b?ch c?u va ti?u đ??ng, cac con gai ong đ?u b? d? t?t h? th?n kinh do t?t n?t đ?t s?ng. [18]
  • Ted Hutches b? ph?i nhi?m ch?t đ?c da cam ? Vi?t Nam vao n?m 1965, khi ong lam nhi?m v? b?m n??c vao cac b?n hoa ch?t va dung lam n??c t?m. M?t n?m sau khi tr? v? M?, chan Hutches b?t đ?u s?ng va te li?t. hai con gai ong, đ??c sinh ra vao n?m 1968 va n?m 1970, đ?u b? d? t?t b?m sinh: d? d?ng hong va kh?p g?i, li?t chan va khong co kh? n?ng lao đ?ng. ? tu?i 70, Ted Hutches b? viem mo t? bao, ung th? va r?i lo?n th?n kinh khi?n chan b?i li?t. Ong n?p đ?n đoi b?i th??ng t? n?m 1978, nh?ng ph?i sau 24 n?m m?i đ??c xet duy?t va nh?n đ?n bu, nh?ng hai con ong thi khong đ??c đ?n bu (vi chinh ph? M? t? ch?i cong nh?n dioxin gay d? t?t thai nhi) [19]
  • Mike Ryan, m?t bac s? quan y M?, sau 13 thang ? Vi?t Nam đa tr? v? M?. Con gai ong sinh n?m 1971 đa ch?u d? t?t nghiem tr?ng: tim b? h? van, h? tieu hoa b? m?t ph?n d??i, th?n r?i lo?n, canh tay va ngon chan d? d?ng... t?ng c?ng la 22 d? t?t. Con gai Mike đa ch?t khi ch? 35 tu?i. Su?t đ?i minh, Mike đa đ?u tranh đ? ong va nh?ng c?u binh khac đ??c b?i th??ng [20]
  • Heather Bowser la con c?a m?t c?u binh M? tham chi?n t?i Vi?t Nam n?m 1968-1969. Co va em ru?t co hinh hai b? d? t?t kinh kh?ng: khong co đo?n chan ph?i t? g?i tr? xu?ng, nhi?u ngon tay, ngon chan cai tren ban chan trai c?ng khong co, nh?ng ngon chan con l?i thi đan cheo nhau [21] .
  • T? ch?c Pro Publica (n?i h? tr? cac c?u quan nhan M?) đa ghi l?i b?ng video nhi?u tr??ng h?p linh M? co con b? d? t?t sau khi b? nhi?m ch?t da cam ? Vi?t Nam. Hi?p h?i Tr? em c?a H?i c?u chi?n binh Vi?t Nam , g?m g?n 4.000 thanh vien la cac c?u binh M? đa trao đ?i nh?ng cau chuy?n ho?c thong bao v?i cac bac s? v? hang lo?t nh?ng ch?ng d? t?t ma con h? ph?i ganh ch?u: khi?m khuy?t ?ng th?n kinh , chan tay ng?n ho?c b? c?t, ngon tay chan d? d?ng, thi?u đ?t s?ng , r?i lo?n mi?n d?ch .... danh sach cac ch?ng d? t?t c? ngay m?t dai them [22]
  • Bac s? quan y M?, Allen Hassan , ghi l?i: "Trong su?t cu?c chi?n, cac bao cao v? tinh tr?ng tr? em b? d? d?ng b?m sinh xu?t hi?n tren bao chi Sai Gon đ?u b? g?t b? vi lien quan cho r?ng đi?u đo ch? giup tuyen truy?n cho C?ng s?n... La m?t bac s?, toi đa nhin th?y hang tr?m c?u chi?n binh M? m?c ch?ng vo sinh, ung th?, ti?u đ??ng lo?i 2 va nhi?u v?n đ? v? s?c kh?e khac co lien quan đ?n vi?c ph?i nhi?m ch?t da cam t?i Vi?t Nam. Toi t?ng ch?ng ki?n nh?ng ng??i v? c?a h? mang thai ch?t l?u (bao thai b? ch?t trong b?ng m?), ho?c sinh con d? d?ng. V? c?a m?t c?u chi?n binh toi t?ng g?p đa sinh ra m?t đ?a con khong co đ?u . Toi tin th?m h?a c?a gia đinh nay la h? qu? tr?c ti?p vi s? ph?i nhi?m c?a ng??i cha v?i ch?t da cam." [23]

Tr? em c?a cac c?u binh M? ? Vi?t Nam đ??c bao cao đa g?p m?t lo?t cac khuy?t t?t b?m sinh, k? c? b?nh kh?p, r?i lo?n đ??ng ru?t va bang quang, b?t th??ng v? x??ng, m?t thinh l?c, cac v?n đ? sinh s?n, r?i lo?n hanh vi va đi?u ki?n da b?t th??ng. Betty Mekdeci , giam đ?c đi?u hanh c?a Vi?n nghien c?u d? t?t tr? em Fluorida, n?i l?u gi? d? li?u v? thai nhi t? cac c?u binh đ?n Vi?t Nam cho bi?t: tr? em c?a cac c?u chi?n binh t?i Vi?t Nam co t? l? cao h?n b? m?c b?nh ung th? , cac b?nh tri tu? va r?i lo?n hanh vi. đ? ch?ng minh va đoi b?i th??ng thi s? đoi h?i ph?i nghien c?u toan di?n, nh?ng t? lau nay no đa b? tri hoan. Betty Mekdeci cho r?ng: "V?n đ? nay khong ph?i la v? khoa h?c, đo la v? kinh t? va chinh tr?" - n?u đ??c ch?ng minh dioxin gay d? t?t thi kho?n đ?n bu cho tr? em d? t?t s? r?t l?n, nen chinh ph? va cac cong ty hoa ch?t khong mu?n chi ti?n cho nh?ng nghien c?u nh? v?y [19]

Theo tai li?u c?a h?i c?u chi?n binh Hoa K? , chinh ph? M? ch? cong nh?n ch?t da cam gay ra d? t?t n?t đ?t s?ng ? con c?a cac c?u binh M?, con nh?ng ng??i m?c cac ch?ng d? t?t khac thi chinh ph? M? khong cong nh?n va khong b?i th??ng. Theo đo, nh?ng ng??i b? d? t?t n?t đ?t s?ng la con đ? c?a c?u chi?n binh M? sau khi h? t?ng ti?p xuc v?i ch?t di?t c? ? Vi?t Nam trong kho?ng th?i gian t? 09/1/1962 t?i 7/5/1975, ho?c g?n khu phi quan s? Tri?u Tien t? 1/9/1967 t?i 31/8/1971, thi s? đ??c nh?n b?i th??ng c?a chinh ph? M?. H?i c?u chi?n binh Hoa K? v?n đang đ?u tranh đ? chinh ph? M? ch?u b?i th??ng cho nhi?u ng??i con cac c?u binh M? b? m?c nh?ng ch?ng d? t?t khac [24] .

Theo nghien c?u c?a Pro Publica d?a tren d? li?u c?a C? quan C?u Chi?n binh Hoa K? , cac c?u chi?n binh M? t?ng ph?i nhi?m ch?t da cam ? Vi?t Nam co t? l? sinh con b? d? t?t cao g?p g?n 6 l?n so v?i t? l? sinh con d? t?t tr??c chi?n tranh (13,1% so v?i 2,8%) [20] .

Linda Schwartz , giao s? đi?u d??ng chuyen khoa t?i đ?i h?c Yale , đa kham pha ra r?ng "co b?ng ch?ng khac bi?t" cho th?y nh?ng ng??i linh M? b? nhi?m ch?t da cam co t? l? sinh con b? d? t?t b?m sinh cao h?n. H? trinh bay cong trinh t?i h?i ngh? v? dioxin qu?c t? n?m 2003, nh?ng b?n th?o c?a h? khong đ??c ch?p nh?n đ? xu?t b?n tren t?p chi khoa h?c. Schwartz cho r?ng: n?u Hoa K? th?a nh?n r?ng Ch?t Da cam gay ra nh?ng d? t?t tren tr? em, chinh ph? Vi?t Nam s? co đ?y đ? ly do đ? đoi b?i th??ng cho tr? em Vi?t Nam b? t?n h?i. Ba noi: "Chung toi đa lao ph?i m?t b?c t??ng. M?i ng??i s? r?ng phia Vi?t Nam s? n?p nhi?u đ?n ki?n kh?ng khi?p ch?ng l?i Hoa K?" [20] .

Cho t?i nay, chinh ph? M? va cac cong ty hoa ch?t v?n khong cong nh?n ch?t dioxin gay d? t?t thai nhi v?i ly do la thi?u b?ng ch?ng th?c nghi?m tren ng??i (đi?u ma s? khong th? co do dioxin b? c?m thi nghi?m tren ng??i). Ch? co cac c?u binh n? sinh con d? t?t la đ??c b?i th??ng (nh?ng c?u binh n? ch? co 10 ngan ng??i trong t?ng s? 3 tri?u quan nhan M? chi?n đ?u ? Vi?t Nam), cac c?u binh nam sinh con d? t?t thi v?n khong đ??c b?i th??ng. 30 n?m sau cu?c chi?n, v?n khong co cu?c đi?u tra l?n nao v?i cac c?u binh b? nhi?m dioxin. Paul Sutton , c?u ch? t?ch c?a H?i C?u chi?n binh M? t?i Vi?t Nam, cho r?ng chinh ph? M? mu?n tri hoan cac nghien c?u đ? ?m đi chuy?n nay b?i chi phi đ?n bu s? r?t cao, h? ch? c?n ch? t?i khi t?t c? cac c?u binh c?a cu?c chi?n đ?u đa qua đ?i thi s? ch?ng con b?ng ch?ng đ? nghien c?u n?a [25] .

Qua trinh nhi?m đ?c dioxin ? Vi?t Nam [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Bai chi ti?t: Ch?t đ?c mau da cam
Xem them: H?u qu? ch?t đ?c da cam t?i Vi?t Nam va V? ki?n h?u qu? ch?t đ?c mau da cam trong Chi?n tranh Vi?t Nam
Chi?c may bay s? hi?u UH-1D c?a đ?i đ?i khong quan s? 336 đang r?i ch?t di?t c? trong vung r?ng c?a chau th? song Me Kong , 26/07/1969

? mi?n Nam Vi?t Nam , ch?t đ?c mau da cam va cac lo?i thu?c di?t c? khac b?t đ?u đ??c th? nghi?m b?i quan đ?i Hoa K? vao n?m 1961 . Nam 1961, t?ng th?ng M? John F. Kennedy đa b?t đen xanh cu?c chi?n hoa h?c nay, ban đ?u đ??c g?i la "operation Trail Dust" sau đ?i thanh "chi?n d?ch Ranch Hand".

Ch?t da cam đ??c s? d?ng r?ng rai v?i ham l??ng cao trong chi?n tranh vao cac n?m 1967 ? 1968 , r?i gi?m xu?ng va ng?ng s? d?ng n?m 1971 . Cac lo?i h?p ch?t nay đ??c tr?n vao d?u h?a ho?c nhien li?u d?u diesel r?i r?i b?ng may bay ho?c cac ph??ng ti?n khac. 10% c?a ch?t nay thi đ??c dung b?ng tay, b?ng xe tho s? va thuy?n ? cac vung đ?m l?y, đ?ng b?ng va vung ngap m?n ven bi?n, 90% phun b?ng may bay C-123 va may bay tr?c th?ng . Ng??i Vi?t Nam b? ph?i nhi?m hoan toan, h? ch? co th? ngam 1 mi?ng v?i nh? b?t len m?i va mi?ng cho đ? b? ng?t x?u ch? khong co cach nao đ? t?y đ?c.

Theo cong b? c?a m?t nhom tac gi? tren t?p chi Nature thi co th? noi chi?n d?ch dung hoa ch?t ? Vi?t Nam la m?t cu?c chi?n tranh hoa h?c l?n nh?t th? gi?i [3]. Trong th?i gian 10 n?m đo, quan đ?i M? va quan đ?i Nam Vi?t Nam đa r?i 76,9 tri?u lit hoa ch?t xu?ng r?ng nui va đ?ng ru?ng Vi?t Nam. [26] Trong s? nay co 64% la ch?t đ?c mau da cam, 27% la ch?t mau tr?ng, 8,7% ch?t mau xanh va 0,6% ch?t mau tim.

T?ng s? l??ng dioxin Vi?t Nam h?ng ch?u la vao kho?ng 370 kg . (Trong khi đo v? nhi?m dioxin ? Seveso , Y, 1976 ch? v?i 30 kg dioxin th?i ra moi tr??ng ma tac h?i c?a no keo dai h?n 20 n?m [1] L?u tr? 2005-10-26 t?i Wayback Machine ). T?ng s? di?n tich đ?t đai b? ?nh h??ng hoa ch?t la 2,63 tri?u hecta . Co g?n 5 tri?u ng??i Vi?t Nam s?ng trong 25.585 thon ?p ch?u ?nh h??ng đ?c ch?t mau da cam.

T?i Hoa K?, ham l??ng dioxin ? ng??ng cho phep la 0,0064 Picogram/1 kg c? th? ng??i (Picogram la đ?n v? đo kh?i l??ng r?t nh?, ch? b?ng 1/1.000.000 gram). Trong khi đo, n?u chia binh quan thi M? đa r?i 900 picogram ch?t dioxin cho m?i 1 kg tr?ng l??ng c? th? ng??i Vi?t Nam.

N?m 1968, ong Elmo R. Zumwalt Jr. , b?y gi? mang ham pho đo đ?c, đ?n đ?m nhi?m ch?c v? T? l?nh H?i quan M? t?i Vi?t Nam. Ngay l?p t?c, ong đa cho tri?n khai chi?n d?ch r?i hoa ch?t lam r?ng la xu?ng cac vung song n??c ? Vi?t Nam đ? b?o v? ho?t đ?ng c?a H?i quan M?. đung 20 n?m sau, ng??i con trai Elmo R.Zumwalt III c?a ong đa qua đ?i vi b?nh ung th?, h?u qu? c?a ph?i nhi?m ch?t đ?c da cam th?i tham chi?n t?i Vi?t Nam. Tac ph?m "Cha con toi" d?a theo l?i thu?t c?a đo đ?c Elmo Zumwalt phat hanh thang 11-1996, co đo?n vi?t:

"T?n bi k?ch c?a gia đinh đo đ?c Zumwalt la ? ch?, chinh ng??i cha đa ra l?nh r?i ch?t đ?c mau da cam len cac canh r?ng va cac dong song ? vung Nam Trung B? Vi?t Nam, n?i con trai ong lam nhi?m v? tu?n tra d?c cac b? song. M?nh l?nh c?a đo đ?c khong nh?ng tan pha nhi?u canh r?ng, lam o nhi?m cac dong song, gay đau kh? cho bi?t bao nhieu ng??i dan Vi?t Nam vo t?i, ma con lam cho chinh con trai va chau n?i ong c?ng b? nhi?m ch?t đ?c mau da cam" .
Tranh tuyen truy?n c?a M?/Vi?t Nam C?ng hoa noi r?ng vi?c may bay r?i ch?t da cam len cac ngoi lang Vi?t Nam la "m?t c? g?ng c?a chinh ph? đ? đem l?i thanh binh cho x? s?"

đo đ?c Zumwalt, t? n?m 1994 đa tr? l?i Vi?t Nam, k?t h?p v?i H?i C?u chi?n binh Vi?t Nam v?i mong mu?n lam m?t đi?u gi đo bu đ?p l?i m?t mat cho cac n?n nhan c?a ong. Khi đ??c h?i c?m ngh?, đo đ?c Zumwalt noi: "đ? co th? v?nh vi?n x?p l?i qua kh? m?t cach yen ?, t?t nh?t la Chinh ph? M? ph?i co thi?n chi h?p tac v?i Vi?t Nam, tr? l?i mon n? l?n lao ma cac cong ty hoa ch?t M? đa gay ra. Nhan ch?ng s?ng chinh la toi đay. Toi c?ng co b?n ph?n gop ph?n bu đ?p. C?ng th?, t?i M?, quan đi?m c?a đoan th? l?n nh?t n??c M? la H?i C?u binh M?, la v?n đ? ng??i M? m?t tich (MIA) ch? la vi?c c?a 2.000 gia đinh ng??i M?, con n?n nhan ch?t đ?c dioxin la c?a 3 tri?u ng??i M?." Con trai ong, lu?t s? Jim v?i nhi?u ho?t đ?ng y?m tr? t? v?n t? t?ng qu?c t? cho nhi?u nhom n?n nhan, đa gi?i thich:

"N?m 1984, 68.000 c?u binh M?, Uc va New Zealand đa phat đ?n ki?n 11 cong ty hoa ch?t M?, nh?ng cac nha tai phi?t chi?n tranh r?t qu? quy?t, đa khon kheo dan x?p, ch?u b?i th??ng m?t ngan kho?n chung la 184 tri?u USD, đ? nguyen đ?n ky vao th?a thu?n, t? đ?y khong con đi ki?n n?a. Vi?c b?i th??ng nay khong nh?c gi t?i n?n nhan Vi?t Nam va Han Qu?c, đo la m?t đi?u phi ly va phi nhan" .

N?m 2007, ph?n h?i v? ki?n c?a cac n?n nhan ch?t da cam Vi?t Nam, đ?i s? quan Hoa K? t?i Vi?t Nam v?n ra thong cao bao chi noi r?ng "Khong co tac h?i sinh thai nao đ??c ghi nh?n ? đ?ng th?c v?t m?c du m?t l??ng l?n ch?t di?t c? va dioxin đa đ??c s? d?ng", va r?ng "thong tin nay ch?a đ??c xem xet trong cac l?n đanh gia tr??c c?a C? quan B?o v? Moi tr??ng Hoa K? va Vi?n Y h?c thu?c Vi?n Han lam Khoa h?c Qu?c gia Hoa K?". Tuy nhien l?u y r?ng "cac ch?t di?t c? đ? th?ng xu?ng đ?t va ng?m sau tr??c khi thoai bi?n thi s? co t?n d? va vi v?y la m?t m?i lo ng?i." [27] . Con C?u đ?i s? M? t?i VN, ong Michael Marine, v?n cho r?ng m?i lien h? gi?a s? ph?i nhi?m dioxin va s?c kho? con ng??i v?n ch?a đ??c ch?ng minh. Tuy nhien ong đa cong b? kho?n tai tr? tr? gia 400 nghin USD đ? nghien c?u o nhi?m dioxin va t?y đ?c t?i san bay đa N?ng [28] .

M?i quan tam c?a th? gi?i đ?n v?n đ? dioxin [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ti?n s? James Clary, m?t nha khoa h?c quan đ?i Hoa K? , đa cong nh?n s? th?t n?m 1988 : "Khi chung toi kh?i đ?u ch??ng trinh s? d?ng thu?c di?t c? vao nh?ng n?m 1960, chung toi đa y th?c đ??c ti?m n?ng đ?c h?i c?a dioxin trong thu?c di?t c?. Tuy nhien, vi hoa ch?t s? đ??c dung đ?i v?i k? thu nen khong ai trong chung toi qua quan tam" .

H?u qu? c?a Dioxin khong ch? co ng??i Vi?t Nam quan tam, no la v?n đ? chung c?a nhi?u n??c. Trong đo, chinh cac c?u binh Hoa K? c?ng la n?n nhan. đ?ng th?i, trong H?i ngh? Dioxin Qu?c t? n?m 2004 , cac nghien c?u v? ?nh h??ng c?a dioxin đ?i v?i cac c?u chi?n binh Uc trong chi?n tranh Vi?t Nam đa b?t đ?u [5].

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Bock KW, Kohle C; Kohle (2006). “Ah receptor: dioxin-mediated toxic responses as hints to deregulated physiologic functions”. Biochem. Pharmacol . 72 (4): 393?404. doi : 10.1016/j.bcp.2006.01.017 . PMID   16545780 .
  2. ^ Alaluusua S, Calderara P, Gerthoux PM (2004). “Developmental dental aberrations after the dioxin accident in Seveso” . Environ. Health Perspect . 112 (13): 1313?8. doi : 10.1289/ehp.6920 . PMC   1247522 . PMID   15345345 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  3. ^ Peterson RE, Theobald HM, Kimmel GL; Theobald; Kimmel (1993). “Developmental and reproductive toxicity of dioxins and related compounds: cross-species comparisons”. Crit. Rev. Toxicol . 23 (3): 283?335. doi : 10.3109/10408449309105013 . PMID   8260069 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  4. ^ Pelchlorva D, Urban P, Preiss J (2006). “Adverse health effects in humans exposed to 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD)”. Reviews on environmental health . 21 (2): 119?38. doi : 10.1515/reveh.2006.21.2.119 . PMID   16898675 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  5. ^ Pavuk M, Schecter AJ, Akhtar FZ, Michalek JE; Schecter; Akhtar; Michalek (2003). “Serum 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD) levels and thyroid function in Air Force veterans of the Vietnam War” . Annals of epidemiology . 13 (5): 335?43. doi : 10.1016/S1047-2797(02)00422-2 . PMID   12821272 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  6. ^ Baccarelli A, Mocarelli P, Patterson DG (2002). “Immunologic effects of dioxin: new results from Seveso and comparison with other studies” . Environ. Health Perspect . 110 (12): 1169?73. doi : 10.1289/ehp.021101169 . PMC   1241102 . PMID   12460794 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  7. ^ Eskenazi B, Mocarelli P, Warner M (2002). “Serum dioxin concentrations and endometriosis: a cohort study in Seveso, Italy” . Environ. Health Perspect . 110 (7): 629?34. doi : 10.1289/ehp.02110629 . PMC   1240907 . PMID   12117638 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  8. ^ Arisawa K, Takeda H, Mikasa H; Takeda; Mikasa (2005). “Background exposure to PCDDs/PCDFs/PCBs and its potential health effects: a review of epidemiologic studies”. J. Med. Invest . 52 (1?2): 10?21. doi : 10.2152/jmi.52.10 . PMID   15751269 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  9. ^ National Toxicology, Program (2006). “NTP technical report on the toxicology and carcinogenesis studies of 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin (TCDD) (CAS No. 1746-01-6) in female Harlan Sprague-Dawley rats (Gavage Studies)”. National Toxicology Program technical report series (521): 4?232. PMID   16835633 .
  10. ^ Peters JM, Narotsky MG, Elizondo G, Fernandez-Salguero PM, Gonzalez FJ, Abbott BD; Narotsky; Elizondo; Fernandez-Salguero; Gonzalez; Abbott (1999). “Amelioration of TCDD-induced teratogenesis in aryl hydrocarbon receptor (AhR)-null mice”. Toxicol. Sci . 47 (1): 86?92. doi : 10.1093/toxsci/47.1.86 . PMID   10048156 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  11. ^ Kransler KM, McGarrigle BP, Olson JR; McGarrigle; Olson (2007). “Comparative developmental toxicity of 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin in the hamster, rat and guinea pig”. Toxicology . 229 (3): 214?25. doi : 10.1016/j.tox.2006.10.019 . PMID   17126467 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  12. ^ Bruggeman V, Swennen Q, De Ketelaere B, Onagbesan O, Tona K, Decuypere E; Swennen; De Ketelaere; Onagbesan; Tona; Decuypere (2003). “Embryonic exposure to 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin in chickens: effects of dose and embryonic stage on hatchability and growth”. Comp. Biochem. Physiol. C Toxicol. Pharmacol . 136 (1): 17?28. doi : 10.1016/S1532-0456(03)00168-6 . PMID   14522596 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  13. ^ Carney SA, Prasch AL, Heideman W, Peterson RE; Prasch; Heideman; Peterson (2006). “Understanding dioxin developmental toxicity using the zebrafish model”. Birth Defects Res. Part a Clin. Mol. Teratol . 76 (1): 7?18. doi : 10.1002/bdra.20216 . PMID   16333842 . Qu?n ly CS1: nhi?u ten: danh sach tac gi? ( lien k?t )
  14. ^ “Dioxin exposure causes transgenerational health effects” . B?n g?c l?u tr? ngay 18 thang 10 n?m 2016 . Truy c?p ngay 16 thang 11 n?m 2016 .
  15. ^ http://ije.oxfordjournals.org/content/35/5/1220.full
  16. ^ a b Chicago Tribune, ngay 8 thang 12 n?m 2009. Agent Orange: Birth Defects Plague Vietnam; U.S. Slow To Help
  17. ^ a b “B?n sao đa l?u tr?” . B?n g?c l?u tr? ngay 6 thang 12 n?m 2017 . Truy c?p ngay 5 thang 12 n?m 2017 .
  18. ^ “Agent Orange: For U.S., a record of neglect” . tribunedigital-chicagotribune . Truy c?p 22 thang 11 n?m 2015 .
  19. ^ a b “Agent Orange's lethal legacy: The next generation” . tribunedigital-chicagotribune . Truy c?p 22 thang 11 n?m 2015 .
  20. ^ a b c https://www.propublica.org/article/the-children-of-agent-orange
  21. ^ http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/khi-nguoi-my-tu-noi-ve-noi-dau-da-cam-34388.html
  22. ^ https://www.propublica.org/article/agent-orange-vietnam-veterans-their-families-share-stories-exposure
  23. ^ Khong th? chu?c l?i. Allen Hassan. Ph? l?c 1
  24. ^ https://www.publichealth.va.gov/exposures/agentorange/birth-defects/spina-bifida.asp
  25. ^ “Agent Orange: For U.S., a record of neglect” . tribunedigital-chicagotribune . Truy c?p 22 thang 11 n?m 2015 .
  26. ^ “B?c tranh "mau da cam" t?i Vi?t Nam” . ANTG - CAND . Truy c?p ngay 26 thang 8 n?m 2018 .
  27. ^ đ?i s? quan Hoa K? t?i Vi?t Nam THONG CAO BAO CHI L?u tr? 2007-11-02 t?i Wayback Machine , ngay 22/6/2007
  28. ^ M? co tai tr? nh? đ? nghien c?u t?y dioxin ? đa N?ng [ lien k?t h?ng ]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • 1. Drew, C.H., D.A. Grace, S.M. Silbernagel, E.S. Hemmings, A. Smith, W.C. Griffith, T.K. Takaro, and E.M. Faustman, Nuclear waste transportation: case studies of identifying stakeholder risk information needs. Environ Health Perspect, 2003. 111(3): p. 263-72.
  • 2. Gies, A., G. Neumeier, M. Rappolder, and R. Konietzka. Risk assessment of Dioxins and Dioxin-like PCBs in Food ? Comments by the German Federal Environmental Agency. in 24th International Symposium on Halogenated Environmental Organic Pollutants and Persistent Organic Pollutants (POPs) ? "DIOXIN 2004". 2004. Berlin, Germany.
  • 3. Stellman, J.M., S.D. Stellman, R. Christian, T. Weber, and C. Tomasallo, The extent and patterns of usage of Agent Orange and other herbicides in Vietnam. Nature, 2003. 422(6933): p. 681-7.
  • 4. Dauenhauer, K., A little bit of help, for some, in Middle East. 2003, Asia Time Online.
  • 5. Wilson, E., K. Horsley, and R. van der Hoek. Cancer Incidence in Australian Vietnam Veterans. in 24th International Symposium on Halogenated Environmental Organic Pollutants and Persistent Organic Pollutants (POPs) ? "DIOXIN 2004. 2004. Berlin, Germany.

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t v? v?n đ? s?c kho? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Dioxin&oldid=70542715 ”