Darfur ( ti?ng ? R?p : ??? ??? ‎, chuy?n t?  D?r F?r , nguyen v?n   'V??ng qu?c c?a ng??i Fur ') la khu v?c c?c tay c?a Sudan giap C?ng hoa Trung Phi , Tchad va Libya . Co m?t th?i đay la v??ng qu?c đ?c l?p h?ng m?y tr?m n?m, Darfur b? lien minh quan đ?i Anh-Ai C?p sap nh?p vao Sudan n?m 1899. Vung nay nay đ??c chia thanh ba ti?u bang : Tay Darfur ( Gharb Darfur ), Nam Darfur ( Janub Darfur ), va B?c Darfur ( Shamal Darfur ). Vi chi?n cu?c , Darfur hi?n trong th?m tr?ng nhan đ?o r?t kh?n c?p.

đ?a ly va khi h?u [ s?a | s?a ma ngu?n ]

V?i di?n tich 493.180 km², Darfur bao g?m m?t cao nguyen kho c?n v?i r?ng nui Marra cao 3.000 m ? chinh gi?a.

Mi?n đong Darfur la m?t binh nguyen c? m?c co th? canh tac đ??c xen l?n đ?i th?p. đ?a ch?t ph?n l?n la cat pha, ti?ng đ?a ph??ng g?i la goz , trong khi đa sa th?ch t?o nen nh?ng cao đ?. đ?t đai mi?n b?c Darfur thi hoa vao nh?ng đ?n cat c?a sa m?c Sahara . đ?t mi?n tay Darfur kem nh?t vi co l?p đa đ?m ? d??i nen c?n c?i, th??ng ch? b? hoang cho c? m?c đ? nuoi m?c suc . Darfur thu?c khu v?c đ?a ly sahel .

Mua m?a trong ba thang, t? Thang Sau đ?n Thang Chin la ngu?n n??c quan tr?ng nh?t t??i xanh Darfur. Mi?n c?c b?c co khi m?y n?m li?n khong m?a. Mi?n c?c nam, m?a nhi?u h?n, trung binh la 700 mm m?t n?m. Tieu bi?u ? Darfur la nh?ng long song kho ( wadi ) khi co m?a thi ch?y tran. Wadi mi?n tay Darfur thi tuon n??c v? l?u v?c h? Tchad cach đo hang tr?m cay s?. Rieng đ?nh nui Marra vi la cao đ? nen h?ng đ??c l??ng m?a nhi?u h?n va co su?i n??c ch?y quanh n?m.

Nong nghi?p Darfur l? thu?c vao m?y thang mua m?a. Nha nong ? đay c?y ng? c?c ( Pennisetum glaucum ) đ? thu ho?ch vao Thang M??i M?t. G?t xong con r?m r? c?a cay ng? c?c thi co th? dung lam th?c ?n m?c suc.

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

C? dan đ?u tien c?a Darfur la b? t?c Daju nh?ng ngoai m?t s? truy?n tich v? cac lanh chua thi khong co gi c? th? l?u l?i t? th?i th??ng c?. H?i giao du nh?p Darfur kho?ng th? k? 14 theo chan b? t?c Tunjur . Ng??i Tunjur giao l?u v?i b? t?c Fur đ? thanh l?p tri?u đ?i Keira . V??ng qu?c nay m?t th?i la th? l?c m?nh nh?t vung Sahel .

N?m 1875 Darfur b? Ai C?p sap nh?p vao Sudan va cai tr? t? Khartoum . Khi Muhammad Ahmad d?y binh, t? x?ng la "Mahdi", đanh đu?i quan Ai C?p ra kh?i Sudan thi quan c?a Mahdi c?ng ki?m soat Darfur. Nh?ng sang tri?u vua Abdallahi ibn Muhammad , ng??i k? v? Mahdi thi dan Darfur n?i len ch?ng l?i chinh quy?n Khartoum vi khong ch?u l?nh b?t linh.

N?m 1899 quan đ?i lien minh Anh-Ai C?p ti?n cong tai chi?m Khartoum. Trong tr?n Omdurman , Abdallahi thua to. Quan lien minh do t??ng Horatio Kitchener đi?u hanh cho thanh l?p x? Sudan thu?c Anh-Ai C?p va cong nh?n quy?n t? tr? c?a Darfur, pho cho Ali Dinar cai qu?n. Darfur ch? ph?i ch?u l? tri?u c?ng hang n?m.

đ?n n?m 1916 thi quy?n t? tr? đo ch?m d?t vi chinh quy?n Anh lo ng?i m?t x? Darfur t? tr? s? ng? theo đ? qu?c Ottoman trong khi Anh va đ? qu?c Ottoman đang đanh nhau. Quy?n hanh t?p trung đa c?ng c? chinh quy?n trung ??ng ? Khartoum trong khi phen gi?u Darfur b? b? quen. Khuynh h??ng nay ti?p t?c sau n?m 1956 khi Sudan b??c sang th?i k? đ?c l?p.

B?t ?n chinh tr? t?ng d?n v?i cac th? l?c qu?c n?i c?ng nh? qu?c ngo?i ( Libya va Tchad ) tham gia vao nh?ng tranh ch?p ? Darfur. đang k? nh?t la s? phan bi?t ch?ng t?c ro r?t gi?a ? R?p va Phi chau khi?n xung đ?t s?c t?c cang leo thang.

N?n đoi gi?a th?p nien 1980 pha h?y nh?ng c? s? xa h?i đ?a ph??ng con l?i m? đ?u cho th?i k? lo?n l?c. Trong su?t 15 n?m cu?c Xung đ?t Darfur lan r?ng v?i l?c l??ng ch?ng chinh ph? va nhom dan quan than chinh ph? cung tham chi?n lam chi?n cu?c them tan kh?c. Th??ng dan Darfur b? m?c n?n gi?a hai g?ng k?m v?i h?u qu? la 2 tri?u r??i ng??i t? n?n s?ng t?m b? r?t nguy kh?n.

Hoa ??c Darfur ky n?m 2006 t?m th?i thanh l?p c? quan hanh chinh m?i vao n?m 2007 g?i la Chinh quy?n đ?a ph??ng Darfur Chuy?n ti?p( ti?ng Anh : Transitional Darfur Regional Authority ) v?i cac thanh ph?n tham chi?n cung tham d? đ? tai l?p tr?t t?, h?i c? dan t? n?n va xay d?ng hoa binh, hoa gi?i.. ^[1] Theo hoa ??c đo thi cu?c tr?ng c?u dan y v? chinh th? t? tr? c?a Darfur s? t? ch?c tr??c n?m 2011.

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Xung đ?t Darfur

Th? m?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Arkell, A. J., "A History of Darfur. Part II: The Tunjur etc", Sudan Notes and Records , 32, 2 (1951), 207?238.
• Asher, M.J.,"In Search of the Forty Days Road" Penguin. 1984
• Daly, M.W., Darfur's Sorrow: A History of Destruction and Genocide , Cambridge 2010.
• Elliesie, Hatem, "Sudan under the Constraints of (International) Human Rights Law and Humanitarian Law: The Case of Darfur", in Hatem Elliesie (ed.), Islam and Human Rights / al-islam wa-huquq al-insan , Frankfurt, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Vienna 2010, pp. 193?217 ISBN 978-3-631-57848-3
• Elliesie, Hatem et al., "Different Approaches to Genocide Trials under National Jurisdiction on the African Continent: The Rwandan, Ethiopian and Sudanese Cases", in Recht in Afrika , Cologne 2009, 12/1, pp. 21?67. ISBN 978-3-89645-804-9
• Foerstel, K. "Crisis in Darfur" CQ Global Researcher (2008). 2, 243-270. online
• Herr, Alexis, Darfur Genocide: The Essential Reference Guide (2020) excerpt
• Johnson, Douglas H. The Root Causes of Sudan's Civil Wars (Indiana UP, 2003), ISBN 0-253-21584-6
• Kiernan, Ben. Blood and Soil: A World History of Genocide and Extermination from Sparta to Darfur (2009) excerpt
• O'Fahey, R. S., The Darfur Sultanate: A History , London 2008.
• Young, Osman, Abusin, Asher, Egemi "Livelihoods, Power, and Choice: The Vulnerability of the Northern Rizaygat, Darfur, Sudan" Feinstein Centre for Marginalized Peoples. Tufts University January 2009

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? Darfur .

• Chinh quy?n Khu v?c Darfur L?u tr? 2023-03-30 t?i Wayback Machine
• Chinh quy?n Khu v?c Darfur tren Facebook