đ?i v?i cac đ?nh ngh?a khac, xem
Dau ta
.
Morus alba
, hay
dau t?m tr?ng
,
dau t?m th??ng
,
dau tr?ng
,
dau ta
la loai
th?c v?t co hoa
trong
chi Dau t?m
(
Morus
) h?
Moraceae
. Loai nay đ??c
Carl Linnaeus
mo t? khoa h?c đ?u tien n?m 1753.
[1]
Co ngu?n g?c ? khu v?c phia đong
chau A
. Dau t?m đ??c tr?ng ph? bi?n t?i cac khu v?c co nhi?t đ? thich h?p la 25-32 °C, nh? cac vung
nhi?t đ?i
va
c?n nhi?t đ?i
c?a
B?c ban c?u
, c?ng nh? đ??c t? nhien hoa trong cac khu v?c dan c? c?a
Hoa K?
, t?i đay no đ??c
lai gi?ng
v?i
dau t?m đ?
Morus rubra
la lo?i cay co ngu?n g?c ? M?. đi?u nay d?n đ?n vi?c m?t s? ng??i lo ng?i v? kh? n?ng t?n t?i v? m?t di truy?n dai h?n c?a cay dau t?m đ? do vi?c lai gi?ng tich c?c tran lan trong m?t s? khu v?c Hoa K?.
M?t nhanh dau t?m v?i nh?ng qu? chin (đ?) va g?n chin (vang cam)
Qu? va la dau t?m tr?ng khi chin
No la m?t loai cay g? t? nh? đ?n nh?, l?n nhanh, co th? cao t?i 15?20 m. Thong th??ng no s?ng t? 8-12 n?m, nh?ng n?u đ?t t?t va ch?m soc t?t thi tu?i th? t?i 50 n?m. Than canh nhi?u nh?a khong gai, tren than canh co nhi?u m?m, m?m đ?nh, m?m nach, khi c?t t?a m?m co kh? n?ng cho b?t m?m. La hang n?m r?ng vao mua đong. R? ?n sau va r?ng 2?3 m, nh?ng phan b? nhi?u ? t?ng đ?t 10?30 cm va r?ng theo tan cay.
Qu?
dau t?m chin co v? ng?t thanh, h?i chua, khong đ?m đa b?ng h??ng v? c?a cac lo?i dau khac nh?
dau đ?
va
dau đen
. Qu? c?a no co mau t? tr?ng đ?n h?ng đ?i v?i cac lo?i cay đ??c nuoi tr?ng, nh?ng mau qu? t? nhien c?a loai nay khi m?c hoang la mau tia s?m.
Tren cac cay non va kh?e m?nh, la dau t?m co th? dai t?i 20 cm, co d?ng thuy sau va ph?c t?p, v?i cac thuy tron. Tren cac cay gia, chi?u dai trung binh c?a la kho?ng 8?15 cm, co hinh tim ? g?c la, nh?n ? chop la va co cac khia r?ng c?a ? mep la.
Cac nh? du?i th?ng va cac canh đai ph?n x? c?a
Morus alba
đ??c thong bao la co chuy?n đ?ng nhanh nh?t trong s? cac loai th?c v?t đa bi?t, v?i t?c đ? đ?t t?i m?t n?a t?c đ? am thanh (Taylor et al. 2006)
[2]
.
Than cay dau t?m c?t ngang
La c?a cay dau t?m la th?c ?n ?a thich c?a
t?m dau
(
Bombyx mori
). đay la ngu?n g?c c?a ten g?i cay dau t?m. No c?ng đ??c s? d?ng lam th?c ?n cho gia suc (
bo
,
de
v.v) trong cac khu v?c ma trong mua kho b? h?n ch? v? cac lo?i th?c ?n nh? c?.
Lo?i cay tr?ng co canh r? xu?ng c?a loai dau t?m
Morus alba
'Pendula' la m?t lo?i
cay c?nh
thong th??ng. Cay c?nh nay đ??c nhan gi?ng b?ng cach ghep canh c?a lo?i cay co canh r? xu?ng len tren ph?n than cay c?a lo?i khong co canh r? xu?ng.
Cay dau t?m co tac d?ng b? gan, th?n, mat ph?i, co th? đ??c dung lam thu?c.
Cay dau t?m v? m?t khoa h?c n?i ti?ng nh?t nh? chuy?n đ?ng th?c v?t nhanh c?a no. Hoa c?a no gieo r?c ph?n hoa vao khong khi r?t nhanh (25 μs) b?ng cach gi?i phong n?ng l??ng l?u tr? t?i nh? hoa. T?c đ? c?a chuy?n đ?ng t?o ra đ?t tren m?t n?a v?n t?c am thanh trong khong khi, đi?u nay lam cho no la chuy?n đ?ng nhanh nh?t trong gi?i th?c v?t.
G? cay dau t??ng truy?n co phep tr? ma qu? nen cac
th?y phap
th??ng dung cay roi b?ng g? dau trong cac đ?ng tac phu chu theo tin ng??ng dan gian.
Ang v?n
Nom
Chinh ph? ngam khuc
v?i b?n d?ch c?a
đoan Th? đi?m
co cau:
- Ngan dau xanh ng?t m?t mau
- Long chang y thi?p ai s?u h?n ai?
Th? c?a
Nguy?n Binh
co cau:
- Em ?i! Em ? l?i nha
- V??n dau em đ?n m? gia em th??ng
B?n nh?c "Tr?ng sang v??n che" c?a
V?n Ph?ng
thi nh?c đ?n:
- Vi
t?m
toi ph?i ch?y dau
- Vi ch?ng toi ph?i qua c?u đ?ng cay
- ^
Stace (1991)
,
p. 24
.
- ^
Taylor P. E., Card G., House J., Dickinson M. H., Flagan R. C. 2006. High-speed pollen release in the white mulberry, Morus alba L. Sex. Plant Reprod. 19: 19-24.