M?t bu?i bi?u di?n hoa t?u d??ng c?m c?a Josef Hofmann t?i Nha hat opera Metropolitan ? New York ngay 28 thang 11 n?m 1937.
Concerto
(ti?ng Vi?t: /
cong-xec-to/
, ti?ng Anh: /k?n?t???rto?/) la m?t th? lo?i hoa t?u am nh?c. M?t b?n concerto trong
nh?c c? đi?n
th??ng g?m 3 ch??ng (movement): khoan thai, ch?m, nhanh. Trong đo nh?c c?
đ?c t?u
(solo) co th? la
piano
,
violin
,
cello
hay
sao
đ??c
be đ?m
b?i m?t
dan nh?c giao h??ng
ho?c m?t
ban hoa nh?c
.
M?t b?n concerto bao gi? c?ng ph?i so?n rieng cho m?t lo?i nh?c c?, nen ten c?a nh?c ph?m đo bao gi? c?ng ph?i ghi kem v?i nh?c c? đo. Vi d? nh? "piano concerto" (hoa t?u d??ng c?m) la nh?c ph?m do d??ng c?m bi?u di?n cung dan nh?c giao h??ng hi?n đ?i, khac v?i "piano solo" (đ?c t?u d??ng c?m khong co nh?c c? đ?m) ho?c khac v?i "piano duo" (song t?u d??ng c?m) hay "piano duet" (
piano b?n tay
)
.
T??ng t? nh? th? v?i "guitar concerto" thi ph?n chinh la đo?n
đ?c t?u
đ??c so?n rieng cho
ghi-ta
, con violin concerto c?ng v?y.
[1]
Th?i
Baroque
, t?
concerto
co khi dung đ? ch? cac
cantata
trong đo co xen k? cac đo?n
h?p x??ng
va
l?nh x??ng
ho?c h?p ca 2, 3 gi?ng, trong đo ph?n h?p x??ng l?p đi l?p l?i m?t đi?p khuc, hay la
ritornello
, gi?ng nh? trong
dan ca Vi?t Nam
, cac bai ho do, t?t c? "do do khoan do h?y’ r?i t?i m?t ng??i l?nh x??ng, r?i l?i "do do khoan do h?y’.
Hinh th?c nay phat tri?n qua khi nh?c thanh m?t d?ng concerto th?i Baroque g?i la
concerto grosso
, bao g?m cac đo?n
tutti
(c? dan nh?c cung ch?i) xen k? v?i cac đo?n concertino (m?t nhom nh?c ch?ng 3 ng??i - trong m?t bai đoi khi co nhi?u nhom concertino khac nhau, thay phien nhau ch?i). Cac ch??ng b?t đ?u b?ng đo?n
ritornello
ch?i
tutti
, r?i t?i m?t đo?n
concertino
ch?i, r?i l?p l?i đo?n
ritornello
... c? th? xen k?, cu?i cung la đo?n
ritornello
ch?m d?t ch??ng.
D?n d?n, d?ng concerto đ?c t?u va ripieno tr? thanh d?ng ph? bi?n, trong đo nh?c cong đ?c t?u co d?p bi?u di?n k? thu?t di?n t?u đieu luy?n c?a minh, con dan nh?c co vai tro đ?i đap v?i đ?c t?u, khong ch? ch?i cac đo?n ritornello ma con co d?p phat tri?n thanh cac đo?n co hoa am phong phu theo ki?u
giao h??ng
. S? đ?i đap co tinh k?ch tinh h?n. ? cac đo?n tutti, cai kho nh?t la be đ?c t?u khong l?n vao dan nh?c nh?ng dan nh?c c?ng khong lep v? khi ch? lam nhi?m v? "đ?m" cho be đ?c t?u.
Wolfgang Amadeus Mozart
M?t b?n concerto th??ng co 3 ph?n:
- Ch??ng 1
la n?i tac gi? gi?i thi?u ch? đ? c?a b?n nh?c. Ng??i nghe co th? đoan đ??c ch? đ? chinh c?a b?n nh?c: co th? la ni?m vui vo b?, la c?m xuc ng?t ngao, c?ng co th? la hung trang, ph?n ch?n hay bi th??ng. Gi?ng nh? m?t cau chuy?n co vui, co bu?n, concerto c?ng co th? co nh?ng bi?n chuy?n nh?t đ?nh, nh?ng thong th??ng phong thai (
ti?ng Anh
:
style
) chinh c?a b?n nh?c đ??c bi?u hi?n trong c? bai di?n.
- Ch??ng 2
thong th??ng la l?i t? s? c?a nh?c c?
đ?c t?u
. Thinh gi? nghe th?y cai mien man c?a m?t tam h?n, nh?ng n?i ni?m th?m kin hay ?u u?t đ??c nh?c s? giai bay m?t cach kin đao, khong ph?i b?ng l?i. đoi khi, dan nh?c s? len ti?ng đ? đap l?i t? s? c?a đ?c t?u, đ? ng??i nghe th?y b?t đi n?i co đ?n c?a cu?c đ?i. đay la ph?n sau xa, l?ng đ?ng c?a b?n nh?c.
- Ch??ng 3
c?a b?n concerto la luc nh?c c? đ?c t?u va dan nh?c đa tim đ??c ti?ng noi chung. Thong th??ng ng??i nghe đ??c th??ng th?c ni?m vui r?n ra c?a hai tam h?n nay đa tr? thanh đ?ng đi?u. B?n nh?c th??ng k?t thuc trong cac giai đi?u soi n?i, s?ng khoai, vui v?.
Xet v? m?t y t??ng, concerto th??ng khong n?ng tinh tri?t ly nh?
nh?c giao h??ng
. Nha so?n nh?c
Mozart
co cong l?n trong vi?c xay d?ng th? lo?i nh?c concerto nay. M?t đ?c đi?m khac c?a concerto đo la cac c? h?i đ? ngh? s? đ?c t?u th? hi?n tai n?ng di?n t?u c?a minh. Concerto th??ng co nh?ng tr??ng đo?n yeu c?u k? thu?t cao đ? ngh? s? đ?c t?u bi?u di?n (va th??ng c?ng la tr??ng đo?n cao trao c?a b?n nh?c). Hi?n nay, concerto đ??c bi?u di?n va ?a thich tren toan th? gi?i.
 |
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
Concerto
.
|