C?ng hoa Nhan dan Tuva
(hay
C?ng hoa Nhan dan Tannu Tuva
;
ti?ng Tuva
: Tьвa Arat Respuвlik, Тыва Арат Республик,
Tyva Arat Respublik
; 1921-1944) la m?t nha n??c đ?c l?p đ??c hai n??c Lien Xo va
C?ng hoa Nhan dan Mong C?
cong nh?n
[2]
[3]
, n?m tren lanh th? x?
b?o h?
Tuva
tr??c đay c?a
đ? qu?c Nga
- c?ng đ??c g?i la Uryankhaisky Krai (
ti?ng Nga
:
Урянхайский край
). đay la m?t
qu?c gia v? tinh
c?a
Lien Xo
va h?u than c?a no la n??c
C?ng hoa Tuva
trong thanh ph?n
Lien bang Nga
hi?n nay.
Sau
Cach m?ng Nga 1917
, H?ng Quan chi?m đ??c Tuva vao thang 1 n?m 1920. S? h?n lo?n trong giai đo?n nay đa t?o đi?u ki?n đ? ng??i Tuva m?t l?n n?a tuyen b? n?n đ?c l?p c?a h?. Ngay 14 thang 8 n?m 1921, nh?ng ng??i
Bolshevik
(đ??c
Nga
?ng h?) đa thanh l?p C?ng hoa Nhan dan Tuva, đ??c g?i la
Tannu Tuva
cho đ?n n?m 1926. Th? đo Khem-Beldir cu?i cung đ??c đ?i ten thanh
Kyzyl
('đ?' trong ti?ng Tuva; trong ti?ng Tuva va ti?ng Nga: Кызыл; trong giai đo?n 1922-26 đ??c đ?i ten thanh "Красный",
Krasnyy
, 'đ?' trong ti?ng Nga). M?t hi?p đ?nh gi?a
Lien Xo
va
C?ng hoa Nhan dan Mong C?
trong n?m 1926 đa kh?ng đ?nh n?n đ?c l?p c?a qu?c gia nay. Khong co qu?c gia nao khac chinh th?c cong nh?n C?ng hoa Nhan dan Tuva, song no đa xu?t hi?n tren m?t s? b?n đ? va qu? đ?a c?u s?n xu?t t?i Hoa K?.
Th? t??ng đ?u tien c?a C?ng hoa Nhan dan Tuva la
Donduk Kuular
thu?c
đ?ng Cach m?ng Nhan dan Tuva
. Kuular ch?n
Ph?t giao
lam qu?c giao va c? g?ng gi?i h?n s? ng??i đ?nh c? va s? tuyen truy?n đ?n t? Nga. Ong c?ng c? g?ng thi?t l?p cac m?i quan h? v?i Mong C?. Lien Xo ngay cang tr? nen lo l?ng tr??c nh?ng hanh đ?ng nay va đ?n n?m 1929, Th? t??ng Kuular đa b? b?t gi? va sau đo b? hanh quy?t. Trong luc ?y (n?m 1930), t?i Lien Xo, n?m thanh vien c?a
Tr??ng đ?i h?c Lao đ?ng C?ng s?n Ph??ng đong
(KUTV), c?ng chinh la nhom đa hanh quy?t Kuular, đa đ??c b? nhi?m "cac chinh ?y đ?c m?nh" c?a Tuva. Nh?ng ng??i nay đ?c bi?t trung thanh v?i chinh ph?
Joseph Stalin
, h? đa ti?n hanh thanh tr?ng m?t ph?n ba s? thanh vien trong đ?ng Cach m?ng Nhan dan Tuva va thuc đ?y
t?p th? hoa
t?i m?t qu?c gia co kinh t? d?a vao ch?n nuoi gia suc du m?c truy?n th?ng. Chinh ph? m?i b?t đ?u cac hanh đ?ng nh?m tieu di?t Ph?t giao va Shaman giao t?i Tuva, m?t chinh sach đ??c Stalin khuy?n khich. B?ng ch?ng v? s? thanh cong c?a cac hanh đ?ng nay th? hi?n trong vi?c suy gi?m s? l??ng cac v?
L?t-ma
t?i qu?c gia nay: vao n?m 1929 co 25 tu vi?n L?t-ma v?i kho?ng 4.000 l?t-ma va phap s?; vao n?m 1931 ch? con 1 tu vi?n L?t-ma, 15 l?t-ma, va kho?ng 725 phap s?. Nh?ng n? l?c xoa b? ch?n nuoi du m?c thi kho kh?n h?n. M?t cu?c đi?u tra dan s? vao n?m 1931 cho th?y 82,2% ng??i Tuva v?n tham gia ch?n nuoi gia suc du m?c.
Salchak Toka
, m?t trong s? cac chinh ?y đ?c m?nh đa đ? c?p ? tren, đa đ??c l?p lam T?ng bi th? c?a đ?ng Cach m?ng Nhan dan Tuva vao n?m 1932. Ong v?n n?m gi? quy?n l?c t?i Tuva cho đ?n khi qua đ?i vao n?m 1973.
Tuva b??c vao
Th? chi?n II
cung v?i
Lien Xo
vao ngay 25 thang 6 n?m 1941, ba ngay sau khi
đ?c t?n cong
vao Lien Xo. Ngay 11 thang 10 n?m 1944, theo yeu c?u c?a Ti?u Khural Nhan dan Tuva (ngh? vi?n), Tuva tr? thanh m?t ph?n c?a Lien Xo va đ??c t? ch?c thanh
t?nh t? tr? Tuva
c?a
CHXHCNXV Lien bang Nga
theo quy?t đ?nh c?a
đoan ch? t?ch Xo vi?t T?i cao
Lien Xo. Ti?u Khural Nhan dan đa chinh th?c hoa vi?c sap nh?p t?i phien h?p cu?i cung c?a no vao ngay 1 thang 11 n?m 1944. Salchak Toka tr? thanh Bi th? th? nh?t c?a đ?ng C?ng s?n Tuva. Tuva duy tri v? th? la
c?ng hoa t? tr?
(
CHXHCNXVTT Tuva
trong thanh ph?n CHXHCNXV Lien bang Nga) t? ngay 10 thang 10 n?m 1961 cho đ?n n?m 1992.
- Ch? t?ch Khural L?p hi?n
- Ch? t?ch đoan ch? t?ch Ti?u Khural
- Ch? t?ch H?i đ?ng Trung ??ng
- Ch? t?ch H?i đ?ng B? tr??ng
- T?ng bi th?
- Ch? t?ch
- T?ng bi th?
- Shagdyr
(th?ng 4 n?m 1924 - thang 1 n?m 1926)
- Bi th? th? nh?t
- T?ng bi th?
Dan s? Tuva
[4]
|
1918
|
1931
|
1944
|
1958
|
Ng??i Tuva
|
48.000
|
64.900
|
81.100
|
98.000
|
Ng??i Nga
va cac dan t?c khac
|
12.000
|
17.300
|
14.300
a
|
73.900
|
T?ng
|
60.000
|
82.200
|
95.400
|
171.900
|
a. S? ng??i Nga suy gi?m do c??ng bach tong quan vao
H?ng Quan
trong Th? chi?n II.
- ^
Minahan, James (2009).
The Complete Guide to National Symbols and Emblems
. ABC-CLIO. tr. 193.
ISBN
0313344973
.
- ^
Dallin, David J.
Soviet Russia and the Far East,
Yale University Press, 1948, p. 87
- ^
Paine, S.C.M.
Imperial Rivals: China, Russia, and Their Disputed Frontier,
M.E. Sharpe, 1996, p. 329.
- ^
(ti?ng Nga)
V. A. Grebneva, "Geography of Tuva", Kyzyl, 1968.