C?ng hoa Lien bang Trung M?
Ten b?n ng? Republica Federal de Centroamerica
1823?1838
Qu?c k? Qu?c huy
Qu?c ca :  La Granadera "Bai ca Granadera"
T?ng quan
V? th?	Lien bang
Th? đo	Thanh ph? Guatemala (đ?n 1834) San Salvador
Ngon ng? qu?c gia đ??c cong nh?n	Ti?ng Tay Ban Nha
Ton giao chinh	Cong giao Roma
Chinh tr?
Chinh ph?	C?ng hoa
L?ch s?
? đ?c l?p t? đ? nh?t đ? qu?c Mexico	1 thang 7 n?m 1823
? Gi?i th?	31 thang 5 n?m 1838
Kinh t?
đ?n v? ti?n t?	Real C?ng hoa Lien bang Trung M?
Ti?n than K? t?c đ? nh?t đ? qu?c Mexico Costa Rica El Salvador Guatemala Honduras Nicaragua Los Altos
Hi?n nay la m?t ph?n c?a	Costa Rica   El Salvador   Guatemala   Honduras   Mexico   Nicaragua

C?ng hoa Lien bang Trung M? ( ti?ng Tay Ban Nha : Republica Federal de Centroamerica ), con g?i la Lien hi?p t?nh Trung M? ( Provincias Unidas del Centro de America ) trong n?m đ?u tien hinh thanh, la m?t qu?c gia co ch? quy?n t?i Trung M? , bao g?m cac lanh th? nguyen thu?c đo đ?c l?nh Guatemala c?a Tan Tay Ban Nha . Qu?c gia nay t?n t?i t? thang 9 n?m 1821 đ?n 1841, va la m?t n?n c?ng hoa dan ch? .

Bi?u t??ng tren qu?c k? vao n?m 1823?1824 ghi lien bang (trong ti?ng Tay Ban Nha ) la Provincias Unidas del Centro de America ("Lien hi?p t?nh Trung M?"); tuy nhien, trong hi?n phap n?m 1824 thi tren qu?c huy va qu?c k? ghi Republica Federal de Centroamerica / Centro America ("C?ng hoa Lien bang Trung M?").

C?ng hoa bao g?m lanh th? cac qu?c gia Guatemala , El Salvador , Honduras , Nicaragua , va Costa Rica hi?n nay. Trong th?p nien 1830, co them t?nh th? sau la Los Altos v?i th? ph? t?i Quetzaltenango ? lanh th? c?a t?nh nay nay la vung cao nguyen tay b? Guatemala va bang Chiapas ? nam b? Mexico .

Lien bang tan ra do n?i chi?n t? n?m 1838 đ?n n?m 1840. ^[1] Qua trinh tan ra b?t đ?u khi Nicaragua tach ra kh?i Lien bang vao ngay 5 thang 11 n?m 1838, ti?p theo sau đo la Honduras va Costa Rica ^[2] (ngu?n khac thi ghi Nicaragua ly khai ngay 30 thang 4). ^[3] Lien bang tan ra tren th?c t? vao n?m 1840, khi đo b?n trong n?m t?nh ban đ?u đa tuyen b? đ?c l?p. Tuy nhien, Lien bang ch? chinh th?c tan ra khi El Salvador tuyen b? la m?t c?ng hoa đ?c l?p vao thang 2 n?m 1841. Vi th?i k? nay h?n lo?n nen khong co ngay thang chinh xac, song theo ghi chep thi vao ngay 31 thang 5 n?m 1838, Qu?c h?i đa h?p đ? tuyen b? r?ng cac t?nh co quy?n t? do l?p nen cac c?ng hoa đ?c l?p c?a minh. ^[3] Tren th?c t?, đi?u nay ch? t?o ra c?n c? phap ly cho ti?n trinh tan ra đa b?t đ?u t? tr??c. ^[4]

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?c l?p 1821?1822 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? th? k? 16 đ?n 1821, Trung M? , ngoai Panama , đa hinh thanh nen Pho v??ng Guatemala trong đ? qu?c Tay Ban Nha . N?m 1821, đ?i h?i t?i Trung M? Ng??i Criollo t?i Thanh ph? Guatemala đa so?n th?o đ?o lu?t đ?c l?p Trung M? tuyen b? đ?c l?p c?a khu v?c t? Tay Ban Nha, co hi?u l?c vao ngay 15 thang 9 n?m đo ^[5] . Qua trinh nay khong co mau va khong co s? khang c? c?a chinh quy?n Tay Ban Nha v?i t? cach la Chu?n t??ng Gabino Gainza , cung v?i t?t c? cac th?ng đ?c hoang gia c?a n?m t?nh. Ngay đo v?n đ??c đanh d?u la ngay đ?c l?p b?i h?u h?t cac qu?c gia Trung M?.

Sap nh?p vao đ? qu?c Mexico, 1822?1823 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?c l?p t? ra ng?n ng?i, khi lu?t phap va tr?t t? đ?a ph??ng b? pha v?. Do s? c?nh tranh trong khu v?c, nhi?u đ?a ph??ng t? ch?i ch?p nh?n cac c??ng qu?c lien bang m?i đ??c thanh l?p ? Guatemala - San Salvador , Comayagua , Leon va Cartago đang trong cu?c n?i d?y m?. Tinh tr?ng h?n lo?n ti?p theo đa thuc đ?y t?ng l?p giau co va b?o th? s? h?u đ?t đai đ? ?ng h? lien bang v?i Mexico. Vao ngay 25 thang 1 n?m 1822, t? v?n Junta ? Thanh ph? Guatemala đa b? phi?u đ? sap nh?p. M?t vai tu?n sau đo, t??ng Vicente Filisola, s? gi? c?a Hoang đ? Agustin de Iturbide c?a đ? nh?t đ? qu?c Mexico , đa đ?n Guatemala lam ng??i cai tr? m?i. ^[6]

Vi?c sap nh?p gay tranh cai, v?i m?t s? ng??i nhin th?y hi?n phap Mexico v?i vi?c bai b? ch? đ? no l? va thanh l?p th??ng m?i t? do nh? m?t s? c?i thi?n v? hi?n tr?ng. Nh?ng ng??i t? do ? Trung M? ? San Salvador ph?n đ?i vi?c nay va t? ch?i ch?p nh?n quy?n h?n c?a Filisola . Quan đ?i đa đ??c ra l?nh đ? d?p t?t b?t đ?ng. Trong tr??ng h?p c?a Costa Rica , đ?t n??c quy?t đ?nh tham gia đ? qu?c Mexico nh? m?t ph?n c?a cac ngh? quy?t sau khi k?t thuc Tr?n Ochomogo (ngay 5 thang 4 n?m 1823), đ??c xem la cu?c n?i chi?n đ?u tien c? Costa Rica. Sau khi Iturbide thoai v? (ngay 19 thang 3 n?m 1823), Mexico tr? thanh m?t n??c c?ng hoa (chinh th?c tuyen b? ngay 1 thang 11 n?m 1823) va đ?a ra cac t?nh Trung M? b? sap nh?p tr??c đay đ? xac đ?nh v?n m?nh c?a minh. Filisola đa chuy?n quy?n l?c c?a minh sang H?i đ?ng L?p hi?n Qu?c gia đ??c thanh l?p nhanh chong, bao g?m cac đ?i di?n t? m?i t?nh trong s? n?m t?nh thanh. Vao ngay 1 thang 7 n?m 1823, Qu?c h?i Trung M? tuyen b? đ?c l?p tuy?t đ?i t? Tay Ban Nha , Mexico , va b?t k? qu?c gia n??c ngoai nao khac, va thi?t l?p m?t h? th?ng c?ng hoa c?a chinh ph?. ^[6]

S? tai l?p c?a C?ng hoa Lien bang 1823?1840 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

H?i đ?ng t? do th?ng tr? đa b?u Manuel Jose Arce lam t?ng th?ng nh?ng ong nhanh chong quay l?ng l?i v?i phe rieng c?a minh va gi?i tan H?i đ?ng. San Salvador t?ng trong cu?c n?i d?y ch?ng l?i chinh quy?n lien bang. Honduras va Nicaragua tham gia cu?c n?i d?y va Arce b? l?t đ? vao n?m 1829. Nh?ng ng??i chi?n th?ng la Francisco Morazan , ong d?n đ?u n?m quy?n va Morazan đ??c tuyen b? la t?ng th?ng n?m 1830. đ? xoa d?u nh?ng ng??i ?ng h? t? do, th? đo đ??c chuy?n t? Thanh ph? Guatemala đ?n San Salvador n?m 1831 nh?ng Morazan gi? quy?n l?c đang suy y?u khi nh?ng ng??i b?o th? gianh l?i quy?n ki?m soat ? cac t?nh. ^[6]

H?i đ?ng n?m 1838 đa hoan l?i v?i tuyen b? r?ng cac t?nh đ??c t? do cai tr? minh khi C?ng hoa Lien bang gi?i th?. N?m 1839 Morazan b? l?u đay nh? nh?ng phi?n quan t? Guatemala, Honduras va Nicaragua vao San Salvador, tr?c xu?t cac t? ch?c cai qu?n t? ch?c khu v?c v?i nhau. ^[6]

Gi?i th? lien bang [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong th?c t?, lien đoan ph?i đ?i m?t v?i nh?ng v?n đ? khong th? v??t qua, va lien bang tr??t vao cu?c n?i chi?n gi?a 1838 va 1840 ^[1] . S? tan ra c?a no b?t đ?u khi Nicaragua tach ra kh?i lien bang tren ngay 05 thang 11 n?m 1838, ti?p theo la Honduras va Costa Rica ^[7] (M?t s? ngu?n khac ch? ra r?ng th?i đi?m ly khai c?a Nicaragua la ngay 30 thang 4). Do tinh ch?t h?n lo?n c?a th?i k? nay, m?t ngay chinh th?c pha h?y khong t?n t?i, nh?ng vao ngay 31 thang 5 n?m 1838, đ?i h?i đa h?p đ? tuyen b? r?ng cac t?nh đ??c t? do t?o ra cac n??c c?ng hoa đ?c l?p ^[3] c?a rieng h?. Trong th?c t?, đi?u nay ch? th?a nh?n m?t cach h?p phap qua trinh tan ra đa b?t đ?u ^[8] . Lien bang nay k?t thuc hi?u qu? vao n?m 1840, luc đo b?n trong s? n?m ti?u bang c?a no đa tuyen b? đ?c l?p. S? k?t thuc chinh th?c ch? x?y ra khi El Salvador t? tuyen b? thanh l?p m?t n??c c?ng hoa đ?c l?p vao thang 2 n?m 1841.

Ten va bi?u t??ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay nay, t?t c? n?m la c? c?a cac qu?c gia k? nhi?m v?n gi? nguyen mo hinh lien bang c? c?a hai d?i mau xanh ben ngoai bao quanh m?t s?c tr?ng ben trong (Costa Rica đa s?a đ?i c? c?a no m?t cach đang k? vao n?m 1848, lam t?i mau xanh va them m?t d?i mau đ? ben trong đoi). Ti?u bang th? sau ng?n ng?i c?a Los Altos đa b? Mexico sap nh?p v?i ten la bang Chiapas .

Qu?c k? C?ng hoa Lien bang Trung M? n?n 1823-1839

Cac bang thanh vien n?m 1839

Guatemala	El Salvador	Honduras	Nicaragua	Costa Rica	Los Altos

Qu?c k? hi?n nay c?a cac qu?c gia tren

Guatemala	El Salvador	Honduras	Nicaragua	Costa Rica	Chiapas

Cac Lien hi?p lien bang c?a Trung M? sau đo [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Lien minh đ?u tien la vao n?m 1842 b?i c?u t?ng th?ng Francisco Morazan , ng??i đa tham gia vao m?t cu?c đ?u tranh gianh quy?n ki?m soat Costa Rica. Sau khi n?m quy?n ki?m soat th? đo, Morazan tuyen b? ong s? t?o ra m?t đ?i quan l?n đ? tai l?p C?ng hoa Lien bang thanh Lien bang Trung M? va d? đ?nh bao g?m El Salvador , Guatemala , Honduras va Nicaragua , nh?ng c?m giac n?i ti?ng đa nhanh chong ch?ng l?i ong va m?t cu?c n?i lo?n đ?t ng?t khi?n ong b? b?t va hanh quy?t b?ng cach b?n đ?i hinh vao ngay 15 thang 9 n?m đo.
• Lien minh th? hai đ??c th?c hi?n vao thang 10 n?m 1852 khi El Salvador , Honduras va Nicaragua t?o ra m?t Lien bang Trung M? ( Federacion de Centro America ). Lien bang keo dai ch?a đ?y m?t thang.
• 1856?1857, khu v?c nay đa thi?t l?p thanh cong m?t lien minh quan s? đ? đ?y lui cu?c xam l??c c?a phong vien t? do Hoa K? William Walker.
• T?ng th?ng Guatemala , Justo Rufino Barrios đa c? g?ng tai h?p qu?c gia b?ng v? khi vao nh?ng n?m 1880 nh?ng ong qua đ?i trong tr?n chi?n g?n th? tr?n Chalchuapa, El Salvador.
• Lien minh th? ba c?a Honduras , Nicaragua va El Salvador la đ?i C?ng hoa Trung M? ( Republica Mayor de Centroamerica ) keo dai t? 1896 đ?n 1898.
• Lien minh m?i nh?t x?y ra gi?a thang 6 n?m 1921 va thang 1 n?m 1922 khi El Salvador , Guatemala , Honduras va Costa Rica thanh l?p Lien bang Trung M? (th? hai). Hi?p ??c thanh l?p lien bang nay đa đ??c ky k?t t?i San Jose , Costa Rica , vao ngay 19 thang 1 n?m 1921. Hi?p ??c quy đ?nh vi?c t?o ra m?t tr?ng thai c?a b?n qu?c gia trong t??ng lai, theo m?t hi?n phap. Lien bang th? hai nay g?n nh? đa tr? nen kh? d?i ngay t? đ?u, ch? co m?t H?i đ?ng Lien bang Lam th?i đ??c t?o thanh t? cac đ?i bi?u t? m?i ti?u bang.

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• Grand Colombia - m?t tr?ng thai lien bang h?u Tay Ban Nha ng?n ng?i
• Peru ? Lien bang Bolivia - m?t bang lien bang h?u Tay Ban Nha ng?n ng?i khac
• Vong tron vang (qu?c gia đ??c đ? xu?t) - lien k?t Caribbean đ??c đ? xu?t
• Lien minh cac qu?c gia Nam M?
• H? th?ng tich h?p Trung M?
• Th?a thu?n ki?m soat bien gi?i Trung M?-4

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]