C? quan nghien c?u va phat tri?n hang khong v? tr? Nh?t B?n
(
宇宙航空?究開?機構
(V? tr? hang khong nghien c?u khai phat c? c?u)
,
Kokuritsu-kenky?-kaihatsu-h?jin Uch? K?k? Kenky? Kaihatsu Kik?
?
,
ti?ng Anh
:
J
apan
A
erospace E
x
ploration
A
gency
, vi?t t?t
JAXA
)
la c? quan hang khong v? tr? va
khong gian
qu?c gia c?a
Nh?t B?n.
Thong qua vi?c sap nh?p ba t? ch?c đ?c l?p tr??c đay, JAXA đ??c thanh l?p vao ngay 1 thang 10 n?m 2003. JAXA ch?u trach nhi?m nghien c?u, phat tri?n cong ngh?, phong
v? tinh
vao
qu? đ?o
va tham gia vao nhi?u nhi?m v? tien ti?n h?n nh? tham hi?m
ti?u hanh tinh
va co kh? n?ng s? th?m do co ng??i lai t?i
M?t Tr?ng
.
[2]
Ph??ng cham c?a c? quan la
One JAXA
("
M?t JAXA
")
[3]
va kh?u hi?u c?a c? quan la
Explore to Realize
("
Tham hi?m đ? t??ng t?n
") (tr??c đay la
Reaching for the skies, exploring space
("
Ch?m t?i b?u tr?i, tham hi?m khong gian
")).
[4]
JAXA
Kib?
, module l?n nh?t c?a
ISS
.
Ngay 1 thang 10 n?m
2003
, ba t? ch?c đ??c sap nh?p đ? thanh l?p t? ch?c m?i JAXA:
Vi?n Khoa h?c Khong gian va Hang khong V? tr? Nh?t B?n
(ISAS),
Phong thi nghi?m V? tr? Qu?c gia Nh?t B?n
(NAL), va
C? quan Phat tri?n Khong gian Qu?c gia Nh?t B?n
(NASDA). JAXA đ??c thanh l?p nh? m?t
C? quan Hanh chinh đ?c l?p
đ??c qu?n ly b?i
B? Giao d?c, V?n hoa, Th? thao, Khoa h?c va Cong ngh?
(MEXT) va
B? N?i v? va Truy?n thong
(MIC).
[5]
Tr??c khi sap nh?p, ISAS ch?u trach nhi?m v? nghien c?u
khong gian
va hanh tinh, trong khi NAL t?p trung vao nghien c?u hang khong. NASDA, đ??c thanh l?p vao ngay 1 thang 10 n?m 1969, đa phat tri?n cac
ten l?a
, v? tinh va c?ng đa xay d?ng
Module Th?c nghi?m Nh?t B?n
. Tr? s? NASDA c? đ??c đ?t t?i v? tri hi?n t?i c?a
Trung tam Khong gian Tanegashima
, n?m tren đ?o
Tanegashima
, cach
Ky?sh?
115 km v? phia Nam. NASDA c?ng đao t?o cac phi hanh gia Nh?t B?n, nh?ng ng??i đa bay trong cac
tau con thoi
c?a Hoa K?.
[6]
Vao n?m 2012, m?t đ?o lu?t m?i đa m? r?ng vi?c mi?n gi?m thu? c?a JAXA t? chi cho cac m?c đich hoa binh sang bao g?m m?t s? cong cu?c phat tri?n khong gian quan s?, ch?ng h?n nh? h? th?ng c?nh bao s?m ten l?a. S? ki?m soat v? m?t chinh tr? c?a JAXA đa chuy?n t? MEXT sang
V?n phong N?i cac
c?a Th? t??ng thong qua m?t V?n phong Chi?n l??c Khong gian m?i.
[7]
V?n phong chinh c?a JAXA (Thanh ph? Chofu, Tokyo)
Trung tam Khong gian
Tanegashima
JAXA bao g?m cac t? ch?c sau:
- H?i đ?ng Giam đ?c Cong ngh? Khong gian I
- H?i đ?ng Giam đ?c Cong ngh? Khong gian II
- H?i đ?ng Giam đ?c Cong ngh? Du hanh v? tr? cho con ng??i
- H?i đ?ng Giam đ?c Nghien c?u va Phat tri?n
- H?i đ?ng Giam đ?c Cong ngh? Hang khong
- Vi?n Khoa h?c Khong gian va Hang khong V? tr? (ISAS)
- Trung tam Sang ki?n Kham pha Khong gian
JAXA co nhi?u trung tam nghien c?u ? nhi?u đ?a đi?m kh?p Nh?t B?n, va m?t s? tr? s? ? n??c ngoai. T?ng hanh dinh đ?t t?i
Chofu, Tokyo
. No c?ng co:
JAXA s? d?ng ten l?a
H-IIA
(H "hai" A) phat tri?n t? NASDA tr??c đay đ? phong cac v? tinh th? nghi?m, v? tinh th?i ti?t, v.v. Cac phi v? khoa h?c nh?
thien v?n tia X
, JAXA s? d?ng ten l?a
nhien li?u r?n
M-V
t? ISAS tr??c đay. Them vao đo, JAXA đang phat tri?n cung v?i
IHI
,
Lockheed Martin
, va Galaxy Express Corporation (GALEX), ten l?a
GX
. Ten l?a GX s? la ten l?a đ?u tien tren th? gi?i s? d?ng
khi t? nhien hoa l?ng
(liquefied natural gas - LNG) nh? la
nhieu li?u đ?y
. V?i cac thi nghi?m tren th??ng t?ng khi quy?n JAXA s? d?ng cac ten l?a SS-520, S-520, va S-310.
Tr??c khi JAXA đ??c thanh l?p, ISAS kha thanh cong trong cac ch??ng trinh kinh vi?n v?ng khong gian s? d?ng tia X trong su?t nh?ng n?m 1980 va 90. M?t lanh v?c khac Nh?t c?ng kha thanh cong la
Giao thoa v?i đ??ng n?n c?c dai
(Very Long Baseline Interferometry - VLBI) v?i phi v?
HALCA
. Cac nghien c?u quan sat m?t tr?i va t? tr??ng quy?n (magnetosphere) c?ng kha thanh cong.
NASDA ch? y?u ho?t đ?ng trong cac k? thu?t truy?n thong s? d?ng v? tinh. T? luc th? tr??ng v? tinh Nh?t B?n la m? hoan toan, l?n đ?u tien m?t cong ty Nh?t trung m?t h?p đ?ng cho m?t v? tinh dan s? la ch? vao n?m 2005. M?t m?t khac đ??c NASDA t?p trung la quan sat
th?i ti?t
c?a Trai đ?t.
JAXA đa đ??c trao gi?i John L. "Jack" Swigert, Jr., Award vi cong cu?c Tham hi?m Khong gian c?a
Space Foundation
vao n?m 2008.
[8]
Phat tri?n vi?c phong va cac nhi?m v?
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
H-IIA &
H-IIB
Nh?t B?n phong v? tinh đ?u tien,
Ohsumi
, vao n?m 1970 v?i ten l?a
LS-4
c?a ISAS. Tr??c khi sap nh?p, ISAS s? d?ng cac lo?i xe ch?y b?ng nhien li?u r?n nh?, trong khi NASDA phat tri?n cac b? phong nhien li?u l?ng l?n h?n. Ban đ?u NASDA s? d?ng cac ki?u c?a
M?
. M?u đ?u tien c?a ph??ng ti?n phong v?i nhien li?u l?ng đ??c phat tri?n b?n đ?a Nh?t B?n la
H-II
, đ??c gi?i thi?u vao n?m 1994. Tuy nhien vao cu?i nh?ng n?m 90, v?i hai l?n phong H-II th?t b?i, k? thu?t ten l?a c?a Nh?t b?t đ?u đ?i m?t v?i nh?ng ch? trich.
[9]
Cac nhi?m v? H-IIA đ?u tien
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Chuy?n bay v? tr? đ?u tien c?a Nh?t d??i s? lanh đ?o c?a JAXA, m?t v? phong ten l?a H-IIA vao 29 thang 11 n?m 2003, đa k?t thuc th?t b?i do cac v?n đ? v? ap su?t. Sau 15 thang gian đo?n, JAXA đa phong thanh cong m?t ten l?a H-IIA t? Trung tam v? tr?
Tanegashima
, đ?t m?t v? tinh vao qu? đ?o vao 26 thang 2 n?m 2005.
Nhi?m v? Orbital SS-520
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Thang 1 n?m 2017, JAXA đa c? g?ng va th?t b?i trong vi?c đ?a m?t v? tinh nh? vao qu? đ?o tren đ?nh m?t trong nh?ng ten l?a c?a lo?t SS520 c?a no.
[10]
M?t n? l?c th? hai vao ngay 2 thang 2 n?m 2018 đa thanh cong, đ?a m?t v? tinh CubeSat n?ng 10 pound vao qu? đ?o Trai đ?t. Ten l?a nay, đ??c g?i la SS-520-5, la ten l?a phong qu? đ?o nh? nh?t th? gi?i.
[11]
Cac nhi?m v? M?t Tr?ng va lien hanh tinh
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Nhi?m v? đ?u tien c?a Nh?t B?n ngoai qu? đ?o Trai đ?t la v? tinh
Sakigake
(MS-T5) dung đ? quan sat
sao ch?i Halley
vao n?m 1985, va
Suisei
(PLANET-A). đ? chu?n b? cho cac nhi?m v? trong t??ng lai, ISAS đa th? nghi?m vi?c quay quanh qu? đ?o Trai đ?t v?i nhi?m v?
Hiten
vao n?m 1990. Nhi?m v? lien hanh tinh đ?u tien c?a Nh?t B?n la
Nozomi
(PLANET-B) quay quanh qu? đ?o Sao Ho?, đ??c phong vao n?m 1998. No đ?t m?c tieu vao n?m 2003, nh?ng vi?c ti?p c?n qu? đ?o hanh tinh ph?i hu? b?. Hi?n nay, cac nhi?m v? lien hanh tinh v?n con ? nhom ISAS d??i s? giam sat c?a JAXA. đ? chu?n b? cho
n?m tai chinh
2008, JAXA đa thanh l?p m?t nhom lam vi?c đ?c l?p trong t? ch?c. Ng??i đ?ng đ?u m?i cho nhom nay s? la giam đ?c d? an
Hayabusa
la Kawaguchi.
[12]
Tham hi?m thien th?ch nh?: phi v? Hayabusa
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
| Bai vi?t nay
c?n đ??c
c?p nh?t
do co ch?a cac thong tin co th? đa l?i th?i hay khong con chinh xac n?a.
B?n co th? giup Wikipedia b?ng cach
c?p nh?t
cho bai vi?t nay.
|
Vao ngay 9 thang 5 n?m 2003,
Hayabusa
(ngh?a la,
Peregrine falcon
), đ??c phong t? m?t ten l?a
M-V
. M?c đich c?a phi v? nay la thu nh?t m?u đ?t đa t?
thien th?ch
Itokawa. Tau v? tr? t? đ?ng d? tinh la s? g?p thien th?ch vao thang 11 n?m 2005, va quay tr? l?i
Trai đ?t
v?i m?u đ?t đa t? thien th?ch vao thang 7 n?m 2007. Con tau đa h? canh thanh cong tren thien th?ch vao 20 thang 11 2005, sau m?t s? r?i lo?n thong tin ban đ?u. Vao 26 thang 11 2005, Hayabusa thanh cong trong vi?c ti?p c?n nh? nhang va thu đ??c 1mg m?u vat. Hayabusa đa tr? v? Trai đ?t vao n?m 2010.
Nghien c?u v? bu?m m?t tr?i
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Vao ngay 9 thang 8 n?m 2004, ISAS đa phong thanh cong hai ki?u bu?m m?t tr?i t? m?t ten l?a sieu thanh. M?t ki?u bu?m co d?ng ba la đ??c m? ra ? đ? cao 122 km va m?t ki?u bu?m hinh qu?t đ??c m? ra ? đ? cao 169 km. C? hai lo?i bu?m nay đ?u s? d?ng mang m?ng 7.5
micrometre
.
ISAS l?i th? bu?m m?t tr?i m?t l?n n?a nh? la m?t ph?n ph? c?a chuy?n bay Astro-F (Akari) vao ngay 22 thang 2 n?m 2006. Tuy nhien bu?m m?t tr?i đa khong m? ra hoan toan. ISAS l?i th? bu?m m?t tr?i tren m?t ph?n c?a phi v? Solar-B phong vao 23 thang 9 n?m 2006, nh?ng lien l?c v?i v? tinh đa b? m?t. M?c đich la co m?t chuy?n bay b?ng bu?m m?t tr?i v? Sao M?c sau n?m 2010
Phi v? thien v?n đ?u tien c?a Nh?t la v? tinh tia X mang ten Hakucho (Corsa-B), đ??c phong n?m 1979. Sau đo
ISAS
chuy?n sang quan sat m?t tr?i, thien v?n vo tuy?n thong qua
VLBI
trong khong gian va thien v?n giao thoa. Hi?n t?i: Suzaku, Akari, Hinode. đang phat tri?n: ASTRO-G.
Thien v?n tia h?ng ngo?i
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Phi v? thien v?n h?ng ngo?i đ?u tien c?a Nh?t la kinh vi?n v?ng dai 15 cm IRTS la m?t ph?n c?a v? tinh đa n?ng SFU vao n?m 1995. Trong su?t 1 thang tren qu? đ?o IRTS đa quet qua 7% b?u tr?i tr??c khi SFU b? đ?a xu?ng m?t đ?t b?i tau con thoi. Trong nh?ng n?m 1990 JAXA c?ng ?ng h? cac tr?m m?t đ?t cho ch??ng trinh
đai thien v?n h?ng ngo?i
(Infrared Space Observatory - ISO) c?a
ESA
.
B??c k? ti?p c?a JAXA la v? tinh
Akari
, v?i ten g?i tr??c khi phong la
ASTRO-F
. V? tinh nay đ??c phong vao 21 thang 2 n?m 2006. Nhi?m v? c?a no la quan sat thien v?n b?ng m?t kinh vi?n v?ng 68 cm s? d?ng tia h?ng ngo?i. đay la l?n đ?u tien toan b? b?u tr?i đ??c quan sat k? t? phi v? IRAS vao n?m 1983.
(M?t v? tinh nh? n?ng 3.6 kg co ten
CUTE-1.7
c?ng đ??c th? ra t? cung m?t ten l?a phong.)
[1]
L?u tr?
2006-10-28 t?i
Wayback Machine
JAXA c?ng đang nghien c?u va phat tri?n them đ? t?ng c??ng tinh n?ng c?a cac thi?t b? lam l?nh c? h?c cho cac chuy?n phong v? tinh h?ng ngo?i trong t??ng lai SPICA. đi?u nay s? cho phep h? phong len ma khong c?n helium l?ng. SPICA co cung kich th??c v?i
Tr?m quan sat khong gian Herschel
c?a
ESA
, nh?ng đ??c d? tinh v?i nhi?t đ? kho?ng 4.5 K l?nh h?n. V? phong nay d? tinh vao n?m 2015, tuy nhien phi v? ch?a đ??c c?p ngan sach hoan toan.
ESA
va
NASA
co th? đong gop m?i n?i m?t thi?t b? quan sat.
e.html
[
lien k?t h?ng
]
T? n?m 1979 Nh?t đa b? g?n 20 n?m lien t?c quan sat thien v?n dung kinh vi?n v?ng tia X đ?t tren cac v? tinh Hakucho, Tenma, Ginga va Asca. Tuy nhien vao n?m 2000 vi?c phong v? tinh quan sat dung tia X
Astro-E
đa th?t b?i.
Vao ngay 10 thang 7 n?m 2005, JAXA cu?i cung đa phong đ??c m?t v? tinh mang kinh vi?n v?ng tia X v?i phi v? mang ten
ASTRO-E II (Suzaku)
. Co 3 thi?t b? tren v? tinh nay: m?t
quang ph? tia X
(XRS), m?t may
ch?p quang ph? tia X
(XIS), va m?t may
phat hi?n tia X c?ng
(HXD).
Chi ti?t them co ?
ASTRO-E II (Suzaku)
.
Thien v?n m?t tr?i c?a Nh?t b?t đ?u t? nh?ng n?m 1980 v?i phi v?
ASTRO-A
.
V? tinh
Hinode
(Solar-B), theo sau v? tinh h?p tac gi?a Nh?t/US/UK
Yohkoh
(Solar-A), đ??c phong vao ngay 23 thang 9 n?m 2006.
[2]
[
lien k?t h?ng
]
[3]
H? canh thanh cong xu?ng m?t tr?ng
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Ngay 19 thang 1 n?m
2024
. Tau đ? b?
SLIM
c?a JAXA đa h? canh xu?ng m?t tr?ng thanh cong. Nh?t b?n đa tr? thanh qu?c gia thanh cong th? n?m thanh cong xu?ng m?t tr?ng. SLIM đ??c phong vao thang 9 n?m 2023, mang theo hai robot t? hanh la LEV-1 va LEV-2.
Cac th? nghi?m k? thu?t
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
M?t phi hanh gia c?a JAXA
Noguchi Soichi
lam vi?c ngoai khong gian, n?m 2005
M?t trong cac nhi?m v? chinh c?a c? quan NASDA tr??c đay la th? nghi?m nh?ng k? thu?t khong gian m?i, ch? y?u la ? trong lanh v?c truy?n thong. V? tinh th? nghi?m đ?u tien la ETS-I, đ??c phong vao n?m 1975. Tuy nhien trong su?t nh?ng n?m 1990 NASDA b? nhi?u v? vi?c khong may m?n xung quanh cac phi v? ETS-VI va COMETS.
Tuy nhien vi?c th? nghi?m cac k? thu?t truy?n thong v?n la m?t nhi?m v? chinh c?a JAXA h?p tac v?i
NICT
. Hi?n t?i:
ETS-VIII
,
OICETS
, đang phat tri?n: WINDS, QZSS-1
Cac ch??ng trinh quan sat Trai đ?t
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Cac v? tinh quan sat Trai đ?t đ?u tien c?a Nh?t đ??c phong len la MOS-1a va MOS-1b phong vao n?m 1987 va 1990. Trong nh?ng n?m 1990 va đ?u nh?ng n?m 2000 ch??ng trinh nay b? ch? trich n?ng n?, vi c? hai v? tinh Adeos (Midori) va Adeos 2 (Midori 2) đ?u b? h?ng ch? sau 10 thang tren qu? đ?o. Cac v? tinh: ALOS (hi?n t?i) GOSAT, GCOM-W (đang phat tri?n).
Cac v? tinh khac c?a JAXA đang đ??c s? d?ng
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
V? tinh
Akatsuki
đ??c phong ra khong gian
- Exos-D (
Akebono
) quan sat
aurora
, t? n?m 1989.
- GEOTAIL
v? tinh quan sat t? tr??ng quy?n (t? 1992).
- DRTS
V? tinh trung chuy?n thong tin (Kodama), t? 2002 (d? ki?n s? keo dai 7 n?m).
- V? tinh
Akatsuki
c?a JAXA đi vao qu? đ?o c?a
Sao Kim
vao thang 12 n?m 2015, sau 5 n?m k? t? ngay r?i b? phong.
Cac phi v? đang h?p tac v?i NASA la
Phi v? đo l??ng m?a nhi?t đ?i
(Tropical Rainfall Measuring Mission-TRMM), V? tinh quan sat Trai đ?t
Aqua
.