B?n th? lu?n
(
Ontology
? Οντολογ?α, t?
Hy L?p c? đ?i
do s? k?t h?p gi?a
oντο?
:
t?n t?i
va
λ?γο?
:
h?c thuy?t
) la m?t khuynh h??ng ch? đ?o c?a
tri?t h?c ph??ng Tay
c? đ?i, nghien c?u cac
khai ni?m
v? th?c t?i va
b?n ch?t
c?a s? t?n t?i, b?n th? lu?n đ??c hinh thanh tren c? s? c?a
sieu hinh h?c
(metaphysics). B?n th? lu?n tim cach mo t? ph?m tru t?n t?i va cac m?i quan h? c?a ph?m tru t?n t?i đ? xac đ?nh nen th?c th? va cac ki?u th?c th? ben trong khuon kh? c?a t?n t?i.
B?n th? lu?n hinh th?c, la m?t b? mon
tri?t h?c
ch? y?u gi?i quy?t v?n đ? s? d?ng t? ng? m?t cach chu?n xac đ? lam t?t vai tro mo t? th?c t?i hay th?c th?. B?n th? lu?n luon ph?i ch? ro nh?ng t? ng? nao dung đ? ch? nh?ng th?c th? nao, nh?ng t? ng? nao khong, t?i sao, va ph?m tru k?t qu? la th? nao. Vi th? b?n th? lu?n con la c? s? n?n t?ng cho nhi?u chuyen nganh tri?t h?c khac.
[1]
Nh?ng h?c tro c?a tri?t gia
Hy L?p
c?
Aristotle
la nh?ng ng??i đ?u tien s? d?ng t?
sieu hinh h?c
(meta-physica, ben kia v?t ly) đ? di?n đ?t nh?ng gi ma ng??i th?y Aristotle c?a h? mo t? la
khoa h?c v? t?n t?i ben kia t?n t?i
(the science of beings qua beings), ma sau nay ta g?i la b?n th? lu?n. Gi?i t?
qua
[kwei] co ngh?a
v?i t? cach la
; do đo, b?n th? lu?n đoi h?i t?n t?i ph?i nh? b?n than chinh t?n t?i, ho?c t?n t?i đ?n m?c no hi?n h?u ch? khong lien quan đ?n nh?ng s? ki?n no thu nh?t đ??c ho?c lien quan đ?n nh?ng m?i quan h? s? h?u gi?a chung. Chi ti?t h?n, b?n th? lu?n xac đ?nh nh?ng ph?m tru t?n t?i đong vai tro n?n t?ng va đoi h?i nh?n th?c v? nh?ng ph?m tru đo đ??c bi?u hi?n la
t?n t?i
.
Aristotle đ?a ra 4 chi?u kich khac nhau c?a b?n th? tinh:
1. Theo nh?ng ph?m tru đa d?ng ho?c nh?ng cach am d? ma s? t?n t?i đ??c th? hi?n;
2. Theo nh?ng sai l?m va chan ly c?a chinh b?n than no;
3. Ho?c la no t?n t?i trong chinh no ho?c la no la s? đi đ?n đ?n gi?n nh? m?t ng?u nhien;
4. Theo tinh m?c đich c?a no ma no t?n t?i.
M?t lu?n đ? c? b?n c?a b?n th? lu?n la:
Cai gi t?n t?i?
Cac nha tri?t h?c khac nhau co cac cau tr? l?i khac nhau cho cung m?t cau h?i tren.
M?t cach ti?p c?n chung la chia cac th?c th? hi?n co thanh cac nhom đ??c g?i la cac "ph?m tru". Tuy nhien, cac nha tri?t h?c khac nhau l?i khong th?ng nh?t v?i nhau v? danh m?c cac ph?m tru. Chinh theo ngh?a nay ma b?n th? lu?n đ??c ?ng d?ng cho cac l?nh v?c nh?
th?n h?c
,
khoa h?c thong tin
va
tri tu? nhan t?o
.
Cac lu?n đ? khac th??ng đ??c đ? c?p bao g?m:
- T?n t?i
la gi? T?n t?i co ph?i la m?t thu?c tinh? Khi noi m?t v?t nao đo khong t?n t?i thi đi?u đo co y ngh?a gi? Li?u t?n t?i co ph?i đung la đi?u kh?ng đ?nh hay đa đ??c xac nh?n? Li?u cac cau di?n t? m?t v?t nao đo t?n t?i hay khong t?n t?i co đung la m?t m?nh đ? kh?ng đ?nh hay xac nh?n?
- M?t
đ?i t??ng h?u hinh
la gi? Co ai co th? di?n t? s? t?n t?i c?a m?t v?t th? h?u hinh hay noi r?ng m?t đ?i t??ng t?n t?i thi co y ngh?a gi?
- Khi noi m?t đ?i t??ng vo hinh t?n t?i thi đi?u đo co y ngh?a gi?
- Cai gi c?u thanh nen s?
đ?ng nh?t
c?a m?t đ?i t??ng? Khi nao đ?i t??ng khong t?n t?i, đ??c xem xet trong s? đ?i l?p v?i
thay đ?i
?
- Nh?ng đ?c đi?m nao c?a m?t đ?i t??ng la c? b?n, đ??c xem xet trong s? đ?i l?p v?i cac thu?c tinh ng?u nhien c?a m?t đ?i t??ng? Cac
thu?c tinh
hay cac quan h? c?a m?t đ?i t??ng la th? nao va cac thu?c tinh hay cac quan h? c?a m?t đ?i t??ng lien v?i b?n than đ?i t??ng nh? th? nao?
- T?i sao chung ta l?i đang ? đay? T?i sao l?i co m?t cai gi đo t?n t?i ch? khong co cai "khong co gi"? (M?c du co ng??i cho r?ng đay la v?n đ? nghien c?u c?a v? tr? h?c trong sieu hinh h?c).
 |
Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v?
B?n th? lu?n
.
|
|
|---|
Cac nhanh h?c
|
|---|
| Truy?n th?ng
| |
|---|
| Tri?t h?c v?...
| |
|---|
|
|
|
|
|
|---|
| By region
| |
|---|
| Lists
| |
|---|
| Miscellaneous
| |
|---|
|
|
|