B?ch C? D?
Ti?ng Trung :	白居易
Binh am :	Bo J?yi hay Bai J?yi
Wade-Giles :	Po Chu-i hay Pai Chu-i
T?:	L?c Thien (樂天)
Hi?u:	H??ng S?n c? s? (香山居士) Tuy ngam tien sinh (醉吟先生) Qu?ng đ?i giao hoa ch? (廣大?化主)
Th?y:	V?n (文)
Ten khac:	B?ch V?n Cong 白文公)

B?ch C? D? ( ch? Han : 白居易; 772 - 846), bi?u t? L?c Thien (樂天), hi?u H??ng S?n c? s? (香山居士), Tuy ngam tien sinh (醉吟先生) hay Qu?ng đ?i giao hoa ch? (廣大?化主), la nha th? Trung Qu?c n?i ti?ng th?i nha đ??ng . Ong la m?t trong nh?ng nha th? hang đ?u c?a l?ch s? thi ca Trung Qu?c. đ?i v?i m?t s? ng??i yeu th? v?n thi ng??i ta ch? x?p ong sau Ly B?ch va đ? Ph? .

Nh?ng n?m đ?u, ong cung Nguyen Ch?n ngam th?, u?ng r??u, đ??c ng??i đ?i g?i la Nguyen B?ch (元白). Sau nay, khi Nguyen Ch?n m?t, l?i cung L?u V? Tich , h?p thanh c?p L?u B?ch (劉白). đ??ng Tuyen Tong g?i ong la Thi Tien (詩仙) ^[1]

Ong ch? tr??ng đ?i m?i th? ca. Cung v?i Nguyen Ch?n, Tr??ng T?ch , V??ng Ki?n , ong ch? tr??ng th? ph?i g?n bo v?i đ?i s?ng, ph?n anh đ??c hi?n th?c xa h?i, ch?ng l?i th? v?n ch??ng hinh th?c. Ong noi: "Lam v?n ph?i vi th?i th? ma lam... Lam th? ph?i vi th?c t?i ma vi?t" , m?c đich c?a v?n ch??ng la ph?i xem xet chinh tr? ma b? khuy?t, di?n đ?t cho đ??c tinh c?m c?a nhan dan. Th? c?a ong lan truy?n trong dan gian, th?m chi lan sang ngo?i qu?c nh? Tan La , Nh?t B?n , co ?nh h??ng r?t l?n.

Tac ph?m l?n nh?t c?a ong ph?i k? đ?n Tr??ng h?n ca , T? ba hanh , T?n trung ngam ,.. va D? nguyen c?u th? .

Ti?u s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

T? tien ong la ng??i g?c Thai Nguyen , S?n Tay , sau di c? t?i huy?n V? Nam , Thi?m Tay . N?m 15 tu?i ong đa b?t đ?u lam th?, thu? nh? nha ngheo, ? thon que, đa am t??ng n?i v?t v? c?a ng??i lao đ?ng.

N?m Trinh Nguyen th? 16 (n?m 800 ), ong thi đ? ti?n s? đ??c b? lam quan trong tri?u, gi? ch?c T? th?p di . Do mau thu?n v?i t? t??ng Ly Lam Ph? , ong chuy?n sang lam H? Tao tham quan ? Kinh Tri?u .

N?m Nguyen Hoa th? 10 ( 815 ), do h?ch t?i vi?c t? t??ng V? Nguyen Hanh b? hanh thich va ng? s? Bui đ? b? hanh hung, nhom quy?n th?n cho la ong v??t qua quy?n h?n, đay lam T? ma Giang Chau . Giai đo?n t? n?m 822 t?i n?m 824 lam Th? s? Hang Chau , n?m 825 t?i n?m 826 lam Th? s? To Chau , sau đ??c tri?u v? kinh lam Thai T? Thi?u pho .

N?m H?i X??ng th? 2 ( 842 ) v? h?u v?i ham Th??ng th? b? Hinh , sau m?t t?i H??ng S?n, L?c D??ng .

Phong cach th? v?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th? ong mang đ?m tinh hi?n th?c, l?i ham y cham bi?m nh? nhang kin đao. Tr??ng h?n ca k? m?i tinh đ?p c?a đ??ng Minh Hoang va D??ng Quy phi , nh?ng đ?c k? thi nh?ng y cham bi?m, m?a mai kin đao đ?u co. Ong cung Nguyen Ch?n đ? x??ng phong trao Tan Nh?c Ph?, nen trong th?, ong luon cong kich đ?i s?ng xa hoa dam d?t c?a b?n quy t?c, boc tr?n s? boc l?t c?a b?n quan l?i, thong c?m v?i n?i th?ng kh? c?a dan chung ( T?n Trung Ngam , Tan Nh?c Ph? ).

Th? ong th?m nhu?n t? t??ng nhan đ?o, nhan v?n. Ong hoa đ?ng cung dan chung, khong coi vi?c lam quan c?a minh la gi, ma th?y minh c?ng b? cu?c đ?i lam cho b?y n?i ba chim ch?ng khac gi ng??i đ?i ( T? ba hanh ). Ong thong c?m v?i nh?ng than gai ch?u bao t?p t?c h? b?i va c?nh ngheo tung m?c du s?c đ?p thi ch?ng thua ai ( Ngh? hon ).

Ong ch? tr??ng th? ca ph?i gi?n d? đ? dan chung đ?u hi?u đ??c. Khong nh?ng th?, tinh c?m, t? t??ng ph?i giau tinh nhan dan, noi đ??c n?i long c?a m?i ng??i tr??c th? s?, ph?n anh n?i th?ng kh? c?a nhan dan Trung Qu?c đ??ng th?i nen gay đ??c c?m xuc m?nh. Th? ong giau tinh tr? tinh. Khi ong b? đi đay t? Trang An đ?n Giang Tay, ba b?n ngan d?m, d?c đ??ng th?y tr??ng h?c, chua chi?n, quan tr?.... đ?u co đ? th? c?a minh, nen cang t? tin ? ch? tr??ng c?a minh h?n.

Rieng hai bai T? Ba Hanh va Tr??ng H?n Ca đa đ? t? tai th? c?a B?ch C? D?. B?ng l?i k? chuy?n mieu t?, v?i ch? đ? khac nhau, hai bai th? dai c?a ong, bai thi bay b??m, hinh ?nh đ?p, l?i binh tr?m l?ng, y ngoai l?i, ca t?ng, m?a mai đ?u kin đao; bai thi hoa đ?ng vao c?nh ng? cung nhan v?t, vi?t len nh?ng tam tr?ng g?i g?m c?a c? hai, ng??i g?y -ng??i nghe, vao ti?ng đan tren b?n T?m D??ng, bai th? da di?t, bu?n th?m thia ma n?i đ?i thi v?i v?i menh mang.

Ngoai ra ong con lam m?t s? bai th? v? thien nhien, nhan t?n. L?i noi u hoai, v??ng m?t n?i bu?n rieng kin đao. Ong thich đam đ?o v? thi?n, v? Lao Trang, c?ng nh? la bi?u hi?n tr?n đ?i, sau khi đa qua ngan v? nhan tinh th? thai. Ong đ? l?i kho?ng tren 2.800 bai th?.

Cong tr?ng khi lam quan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Khi lam th? s? Hang Chau, th?y cac cong trinh đi?u ti?t n??c cho nong nghi?p đa b? b? hoang lau ngay, ong đa cho tu t?o l?i Tay H? , cho đ?p đe t?i đay, tren tr?ng li?u, đ?n nay v?n con va đ??c g?i la B?ch đe. Khi lam th? s? To Chau, ong cho đao m?t con song đao n?i H? Khau ? phia tay v?i X??ng Mon ? hia đong g?i la S?n đ??ng ha.

Sau khi B?ch C? D? qua đ?i, vua đ??ng Tuyen Tong co lam bai th? đi?u nh? sau:

Xuy?t ng?c lien chau l?c th?p nien,

Thuy giao minh l? tac thi tien?

Phu van b?t h? danh C? D?,

T?o hoa vo vi t? L?c Thien.

đ?ng t? gi?i ngam Tr??ng h?n khuc,

H? nhi n?ng x??ng Ti ba thien.

V?n ch??ng d? man hanh nhan nh?.

Nh?t đ? t? khanh nh?t th??ng nhien.

D?ch:

Sau m??i n?m sang tac ng?c li?n chau,

Ai đa ch? đ??ng lam thi tien?

Phu van khong g?n ten C? D?,

T?o hoa vo vi t? L?c Thien.

đ?ng T? ngam nga Tr??ng h?n khuc,

H? nhi ca hat ti ba thien.

V?n ch??ng đa đ?n cung tr?m h?.

M?i đ? nh? khanh tr?m đau bu?n.

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• B?ch C? D? truy?n
• 《Nguyen B?ch thi tien ch?ng kh?o》 - Th??ng H?i c? t?ch xu?t b?n xa: 1978
• 《B?ch C? D? t? phung d? thi đich ti?n ti?n h?u h?u》 - Trung Hoa th? c?c: 2007

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikisource co cac tac ph?m g?c noi đ?n ho?c c?a: B?ch C? D?

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? B?ch C? D? .