한국   대만   중국   일본 
Tr?n L? Xuan ? Wikipedia ti?ng Vi?t B??c t?i n?i dung

Tr?n L? Xuan

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
(đ?i h??ng t? Ba Nhu )
Tr?n L? Xuan
Chan dung Tr?n L? Xuan vao th?p nien 1950
đ? nh?t Phu nhan Vi?t Nam C?ng hoa
( de facto )
Nhi?m k?
26 thang 10 n?m 1955 ? 2 thang 11 n?m 1963
(8 n?m, 7 ngay)
T?ng th?ng Ngo đinh Di?m
K? nhi?m Ph?m Le Tr?n
Thong tin ca nhan
Sinh ( 1924-08-22 ) 22 thang 8 n?m 1924
Ha N?i , B?c K? , Lien bang đong D??ng
M?t 24 thang 4 n?m 2011 (2011-04-24) (86 tu?i)
Roma , Y
đ?ng chinh tr? C?n lao Nhan v?
Ph?i ng?u
Ngo đinh Nhu
(c??i 1943⁠–⁠1963)
Quan h?
Con cai
Alma mater Tr??ng Trung h?c Albert Sarraut
Ch? ky

Tr?n L? Xuan (22 thang 8 n?m 1924 ? 24 thang 4 n?m 2011), con đ??c g?i t?t theo ten ch?ng la ba Nhu ( ti?ng Anh : Madame Nhu ), la m?t g??ng m?t then ch?t trong chinh quy?n Ngo đinh Di?m (v? c?a Ngo đinh Nhu , em trai va c?ng la c? v?n than c?n nh?t c?a Ngo đinh Di?m) va la ch? t?ch Phong trao Lien đ?i Ph? n? tr?c thu?c đ?ng C?n lao Nhan v? . Sau khi anh em Ngo đinh Di?m va Ngo đinh Nhu b? đ?o chinh va am sat n?m 1963 , ba bu?c ph?i l?u vong sang Y cho đ?n khi qua đ?i.

Than th? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tr?n L? Xuan sinh t?i Ha N?i . [1] c?ng co tai li?u noi sinh t?i Hu?. [2] Ong n?i la t?ng đ?c Nam đ?nh Tr?n V?n Thong con v? ong Tr?n V?n Thong la em gai ong Bui Quang Chieu . Cha ba la lu?t s? Tr?n V?n Ch??ng (1898 ? 1986) t?ng gi? ch?c B? tr??ng B? Ngo?i giao th?i k? đ? qu?c Vi?t Nam, r?i b? tr??ng B? Kinh t? c?a Vi?t Nam C?ng Hoa th?i đ? Nh?t tr??c khi đ??c b? nhi?m la đ?i s? t?i M?. M? c?a ba Tr?n L? Xuan ten Than Th? Nam Tran (1910?1986) ? con gai Th??ng th? B? Binh Than Tr?ng Hu? , chau g?i vua đ?ng Khanh la ong ngo?i.

Tr?n L? Xuan la con gai th? hai c?a lu?t s? Tr?n V?n Ch??ng va ba Than Th? Nam Tran. Hai ng??i sinh đ??c ba ng??i con: Tr?n L? Chi, Tr?n L? Xuan va Tr?n V?n Khiem. [3] Luc nh?, ba h?c tr??ng Albert Sarraut ? Ha N?i, t?t nghi?p tu tai Phap . N?m 1943 ba k?t hon v?i Ngo đinh Nhu va theo đ?o Cong giao c?a nha ch?ng.

Ho?t đ?ng chinh tr? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ba la dan bi?u trong Qu?c h?i th?i đ? Nh?t C?ng hoa cung la ch? t?ch H?i Ph? n? Lien đ?i (m?t t? ch?c ngo?i vi c?a đ?ng C?n lao ). Tuy nhien đ?a v? quan tr?ng h?n la "Ba C? v?n" vi ba la v? c?a Ngo đinh Nhu , em trai va c?ng la c? v?n than c?n nh?t c?a Ngo đinh Di?m. Do t?ng th?ng Ngo đinh Di?m khong co v? nen ba đ??c coi la đ? Nh?t Phu nhan ( First Lady ) c?a Vi?t Nam C?ng hoa t? n?m 1955 đ?n n?m 1963 .

D??i th?i đ? Nh?t C?ng hoa , d? lu?n qu?n chung cho r?ng Tr?n L? Xuan la ng??i c?y th? gia đinh h? Ngo ma l?ng quy?n. Vi?c t?ng th?ng Ngo đinh Di?m đ? cho ba c?ng nh? Ngo đinh Th?c , Ngo đinh Nhu , Ngo đinh C?n va ng??i em ut Ngo đinh Luy?n tham gia vao chinh s? t?o nen hinh ?nh gia đinh tr? đ?c đoan ki?u phong ki?n .

Tr?n L? Xuan va Pho T?ng th?ng M? Johnson

Tr?n L? Xuan c?ng la ng??i kh?i x??ng ki?u ao dai c? thuy?n, khoet sau (ma dan chung v?n g?i nom na la "ao dai Tr?n L? Xuan") t?o ra m?t lan song th?i trang ao dai h? c? m?i ma nh?ng ng??i c? h?c len ti?ng phe phan. Lo?i ao dai nay v?n th?nh hanh đ?n ngay hom nay. Ngay nay, nh?ng canh r?ng do ba kh?i x??ng tr?ng tren đ??ng t? Sai Gon đ?n r?ng Cat Tien v?n đ??c ng??i dan g?i la r?ng Tr?n L? Xuan.

Ba Tr?n L? Xuan co nhi?u ho?t đ?ng tren chinh tr??ng trong th?i gian t? n?m 1955 đ?n 1963, lam Ch? t?ch m?t t? ch?c ph? n? chuyen ?ng h? gia đinh h? Ngo; v?n đ?ng cac lu?t lien quan đ?n hon nhan gia đinh; thuc đ?y vi?c thong qua cac lu?t ph?n đ?i lien quan đ?n nh?ng v?n đ? nh? n?o thai , ngo?i tinh, thi hoa h?u, đ?m b?c ... Ba c?ng đ??c cho la ?ng h? cac lu?t nh?m đong c?a cac nha ch?a va ? thu?c phi?n. Ba Tr?n L? Xuan c?ng b? len an vi đa thau tom nhi?u quy?n l?c va c?a c?i, s? l?ng quy?n va nh?ng phat bi?u cay đ?c trong v? t? thieu c?a cac nha s? nh?m ph?n đ?i vi?c đan ap Ph?t giao c?a chinh quy?n Ngo đinh Di?m.

Theo nha ngo?i giao John Mecklin , Tr?n L? Xuan la m?t ng??i d? n?i nong, mu?n ap đ?t gi?i phap c?a minh cho nh?ng v?n đ? chinh tr? nh?ng h?u nh? luon lam nh?ng v?n đ? đo tr? nen tai h?i. Ba co kh? n?ng di?n đ?t t?t va nhanh. Theo Mecklin, cach ba Nhu noi chuy?n nh? "nh? sung lien thanh n? b?ng ti?ng Phap ho?c ti?ng Anh." [4] [5]

Theo ky gi? Halberstam, nguyen t?c chinh tr? c?a Tr?n L? Xuan kha đ?n gi?n: Nha h? Ngo luon luon đung, khong c?n ph?i th?a hi?p va c?ng khong c?n đ? y đ?n nh?ng ch? trich. Theo ky gi? Malcolm Browne c?a t? AP, do b?t đ?ng quan đi?m, Tr?n L? Xuan con t? b? c? gia đinh c?a chinh ba. N?m 1962 ba đa lam cho ch? c?a ba ( Tr?n L? Chi ) ph?i tim cach t? t?. N?m 1963, ba tuyen b? t? b? cha m? minh do h? ph?n đ?i thai đ? c?a ba v?i Ph?t giao. [5] [6]

Robert McNamara , nguyen B? tr??ng Qu?c phong M?, đa nh?n xet v? Tr?n L? Xuan: "Gi?ng nh? h?u h?t nh?ng ng??i M? đ?n đ?t n??c nay, va theo toi, c? nhi?u ng??i Vi?t n?a, toi th?y ba Nhu la m?t ng??i sang s?a, m?nh m? va xinh đ?p, nh?ng c?ng đ?c ac va m?u mo ? m?t m? phu th?y th?c s?". [7]

V? t??ng đai Hai Ba Tr?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ba Tr?n L? Xuan t?ng cho xay d?ng t??ng Hai Ba Tr?ng , t??ng nay co khuon m?t gi?ng h?t hai m? con ba: Tr?n L? Xuan ? Ngo đinh L? Th?y. Nhi?u ng??i cho r?ng ba c? tinh cho t?c t??ng Tr?ng Tr?c co khuon m?t gi?ng v?i ba va Tr?ng Nh? co khuon m?t gi?ng v?i con gai c?a ba la L? Th?y. Th?i đi?m ?y, nha th? đong H? co bai th? cham bi?m "T??ng ai đau ph?i t??ng ba Tr?ng" nh? sau: [8]

T??ng Hai Ba Tr?ng do ba Tr?n L? Xuan cho xay n?m 1962. Khi x?y ra đ?o chinh l?t đ? nha h? Ngo n?m 1963, b?c t??ng b? ng??i dan keo t?i gi?t s?p, v? sau đ??c thay b?ng t??ng Tr?n H?ng đ?o.

T??ng ai đau ph?i t??ng ba Tr?ng
Toc u?n l?ng eo ki?u l? l?ng
đon gio l?i qua ng??i ??n ?o
Ch? chim Nam B?c dang tung t?ng
Khuynh thanh m?t đo y con ?
đieu kh?c tay ai kheo cai th?ng
Chot vot đ?ng cao cang nga n?ng
Co ngay gay c? đ?t ngang l?ng

đay m?t hinh x?a nh?c n??c non
Thay hai hinh m?i đ?ng thon von
Minh ni long xat l?ng eo th?t
Ng?c xu chieng nang vu n? tron
T??ng đ?ng hien ngang em v?i ch?
Hoa ra diu d?t m? cung con
Dong song B?n Nghe, dong song Hat
L?u xu l?u ph??ng ti?ng đ? con .

Theo s? gia Joseph Buttinger thi "Nhu va v? la hai ng??i b? thu ghet nh?t Nam Vi?t Nam" . [5] [9] Do đo sau nay, ngay 2 thang 11 n?m 1963, khi h? Ngo v?a b? đ?o chinh, nhi?u ng??i dan Sai Gon đa keo nhau dung m?t day s?t n?i v?i m?t tau th?y đ? keo s?p t??ng đai nay, va ch? tren xe xich lo may đi di?u kh?p Sai Gon chi?c đ?u t??ng mang g??ng m?t ba Xuan.

Bi?n c? Ph?t giao 1963 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngay 11/6/1963, t?i nga t? đ??ng Le V?n Duy?t ? Phan đinh Phung, đung 10 gi? sang, hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c t? thieu trong t? th? ki?t gia tr??c s? ch?ng ki?n c?a hang tr?m qu?n chung va Ph?t t? đ? ph?n đ?i chinh sach đan ap Ph?t giao c?a chinh ph? h? Ngo. [10] Hinh ?nh m?t hoa th??ng trong ng?n l?a b?c cao v?n ng?i ki?t gia im l?ng tay ch?p tr??c ng?c đa t?o ?n t??ng m?nh gay xuc đ?ng l?n trong n??c va tren th? gi?i. [10]

V? s? t? thieu c?a Hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c , ba Xuan nhi?u l?n cong khai phat bi?u g?i cac v? t? thieu c?a cac nha s? la "ph?n b?i Ph?t tinh" . [11] Ba Tr?n L? Xuan con cham d?u vao l?a khi phat bi?u c?a ba v? vi?c t? thieu c?a hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c: "đ? cho h? chay va chung toi s? v? tay" . "Nh?ng lanh đ?o Ph?t giao đa hanh đ?ng nh? th? nao? Th? duy nh?t h? lam, h? đa n??ng m?t trong nh?ng v? s? c?a h? ng??i ma h? đa gay me, ng??i h? đa l?m d?ng ni?m tin, va ngay c? vi?c n??ng ng??i đo đa đ??c th?c hi?n khong ph?i m?t cach t? tuc vi h? dung x?ng ngo?i nh?p." [12] Tr?n L? Xuan con phat bi?u: "Toi s? v? tay khi th?y m?t bu?i trinh di?n th?t n??ng nha s? khac" [13] va "n?u ai thi?u x?ng d?u toi s? cho" . Tr? l?i ph?ng v?n c?a ky gi? t? New York Times , Tr?n L? Xuan noi: "Toi con thach m?y ong s? (t? thieu) them m??i l?n n?a. Ph??ng phap gi?i quy?t v?n đ? Ph?t giao la ph?t l?, khong c?n bi?t t?i" . Nh?ng phat bi?u thi?u can nh?c va qua khich c?a ba nh? rot them d?u vao tinh hinh c?ng th?ng luc đo. [14]

Khi bi?t chuy?n ng??i M? ep đ??c ong Di?m đi g?p cac lanh t? Ph?t giao va ong đa đ?a ra m?t thong cao hoa gi?i chung, ba Xuan đa che ong Di?m la hen nhat va y?u m?m nh? " con s?a ". [5]

đem 21 thang 8 n?m 1963, Ngo đinh Nhu ra l?nh cho hang tr?m linh dung sung, l?u đ?n va l?u đ?n cay t?n cong chua Xa L?i , h?n 100 nha s? đa b? b?t va đem giam ? m?t n?i khac. đang chu y, Ngo đinh Di?m đa g?i cho Tr?n L? Xuan m?t la th? yeu c?u ba khong đ??c phat ngon tr??c cong chung v? cac v? đ?ng đ?, vi nh?ng l?i nh?n xet "th?t n??ng nha s?" c?a ba đa gay ra m?t th?m h?a tuyen truy?n đ?i v?i ch? đ? Ngo đinh Di?m đ?i v?i cong chung c? trong va ngoai n??c [15] Nh?ng ngay trong cu?c ph?ng v?n vai ngay sau, ky gi? Halberstam mo t? ba Xuan "đang ? trong tr?ng thai h?n h?, noi li?n tho?ng nh? m?t n? sinh sau bu?i nh?y đ?m" . Ba tuyen b? r?ng chinh quy?n đa nghi?n nat nhom "Ph?t t? C?ng s?n" va cho bi?t đay la "ngay vui nh?t trong đ?i toi k? t? ngay chung toi đanh tan quan Binh Xuyen n?m 1955." [5]

Cha c?a Tr?n L? Xuan la Tr?n V?n Ch??ng , đ?i s? c?a chinh ph? Ngo đinh Di?m t?i Washington luc b?y gi?, đa t? ch?c đ? ph?n đ?i thai đ? đan ap Ph?t giao. Trong m?t cu?c ph?ng v?n tren ph??ng ti?n truy?n thong, Ngo đinh Nhu đa ph?n ?ng b?ng cach th? s? gi?t b? v?, tuyen b? r?ng v? minh c?ng s? tham gia. Ngo đinh Nhu noi:

"Toi s? c?t đ?u lao ta. Toi s? treo lao ta ? gi?a qu?ng tr??ng va đ? lao ?y treo l?ng l?ng ? đo. V? toi (Tr?n L? Xuan) s? th?t nut treo c? vi co ?y t? hao la ng??i Vi?t Nam va co ?y la m?t ng??i yeu n??c" [16]

đ? c?u van tinh hinh, Tr?n L? Xuan đa co chuy?n cong du cac tr??ng đ?i h?c M? đ? phat bi?u b?o v? ch? đ? Sai Gon. Ngay 17/9/1963, tr??c m?t cu?c h?p c?a Qu?c h?i M?, Tr?n L? Xuan l?n ti?ng: "Ng??i ta noi C?ng s?n la x?u, nh?ng Hoa K? con đe ti?n h?n nhi?u!..." [17] va "Cac c? v?n Quan s? M? t?i mi?n Nam ch? la nh?ng ten me gai, tham ti?n, gi?i h?i l? va đe ti?n, vi đa bao cao sai (cho chinh ph? M?) v? gia đinh h? Ngo..." . Ba con g?i cac Ph?t t? la "nh?ng ga con đ? khoac ao ca sa " [18] . Ba con tuyen b? r?ng đ?o Ph?t s? s?m tuy?t tich t?i Vi?t Nam [19] .

Chuy?n cong du đa tr? thanh m?t tro h?, no khong giup gi?m c?ng th?ng ma con gay ra l?m r?c r?i h?n. Th?m chi cha c?a ba la Tr?n V?n Ch??ng , đa phat bi?u ch?ng l?i Tr?n L? Xuan. Cac sinh vien M? gi?n d? v?i s? đan ap ngay cang gia t?ng t?i Sai Gon đa nem vao ba Tr?n L? Xuan tr?ng ga va nh?ng l?i l?ng m?. [20] M? c?a Tr?n L? Xuan thi d? đoan r?ng n?u anh em Di?m va Tr?n L? Xuan khong s?m ch?y kh?i Vi?t Nam thi t?t c? s? b? gi?t [21] T?p đoan Oram , cong ty PR Madison Avenue đ??c thue đ? qu?ng ba hinh ?nh c?a Ngo đinh Di?m ? M? v?i gia 3.000 đola m?i thang, nh?ng h? đa ph?i ch?m d?t h?p đ?ng ngay trong chuy?n th?m c?a Tr?n L? Xuan v?i ly do: nh?ng phat ngon c?a ba Xuan đa pha ho?i hinh ?nh c?a chinh ph? Ngo đinh Di?m ? M? đ?n n?i khong gi co th? c?u van đ??c. [22]

Cac phat bi?u vo c?m va thi?u can nh?c c?a ba gay kich đ?ng nh?ng tu s? Ph?t giao đang đ?u tranh ch?ng chinh ph? Ngo đinh Di?m, lam x?u đi quan h? gi?a hai ben gop ph?n lam cho cu?c đ?u tranh c?a Ph?t giao lan r?ng d?n đ?n cu?c đ?o chinh ngay 1 thang 11 n?m 1963 , n?n đ? Nh?t C?ng hoa do anh em h? Ngo xay d?ng đa s?p đ?.

Sau nay T?ng th?ng M? John F. Kennedy đa gi?i thich v?i ng??i b?n than c?a minh, ong Paul Red Fay, r?ng ly do Hoa K? đ?a ra quy?t đ?nh lo?i b? gia đinh h? Ngo, do m?t ph?n khong nh? vi nh?ng hanh vi khi?n tinh hinh them r?i lo?n c?a Tr?n L? Xuan. Kennedy noi v? Tr?n L? Xuan m?t cach r?t gi?n d?:

"Con cho cai ch?t ti?t đo (That goddamn bitch), no ph?i ch?u trach nhi?m... Con cho cai đo cho m?i vao va lam s?c soi tinh hinh ? đo..." [23]

S?ng l?u vong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong thang 10 n?m 1963 , Tr?n L? Xuan cung con gai Ngo đinh L? Th?y đi Hoa K? va Roma v?i d? đ?nh s? v?ch tr?n am m?u l?t đ? c?a T?ng th?ng Kennedy va CIA tr??c cong chung M?. Ngay 1 thang 11 n?m 1963 Tr?n L? Xuan va con gai đang tru ng? t?i khach s?n sang tr?ng Wilshire Hotel ? Beverly Hill, California thi cu?c đ?o chinh x?y ra, ch?ng va anh ch?ng ba b? gi?t.

Theo ky gi? David Halberstam , ba Xuan đa may m?n vi n?u ba con ? Sai Gon, cac t??ng đ?o chinh co th? s? gi?t ba ho?c đ? m?c cho đam đong dan chung cu?ng n? treo c? ba len. [24] [25]

Sau v? ng??i ch?ng Ngo đinh Nhu cung Ngo đinh Di?m b? sat h?i, khi đ??c h?i co mu?n xin t? n?n t?i M? hay khong, ba Tr?n L? Xuan đa tr? l?i: "Toi khong th? c? ng? t?i m?t đ?t n??c ma chinh ph? h? đa đam sau l?ng toi. Toi tin r?ng m?i qu? s? ? đ?a ng?c đ?u ch?ng l?i chung toi". [20]

Ngay 2 thang 11 n?m 1986 , Tr?n L? Xuan t? cao M? ch?i x?u v?i gia đinh ba trong vi?c b?t gi? Tr?n V?n Khiem (em trai ba) v? t?i gi?t cha m? la ong ba Tr?n V?n Ch??ng t?i nha rieng ? Washington, D.C. h?i thang 7 cung n?m. [26]

Ngay 30 thang 10 n?m 1996, Tr?n L? Xuan len ti?ng xin l?i cac Ph?t t? va xin l?i c? hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c v? nh?ng l?i noi c?a ba v? cac lanh đ?o Ph?t giao trong qua kh?. Tr??c đo, vao n?m 1990, Tr?n L? Xuan đa cho con trai la Ngo đinh Trac tim g?p hoa th??ng Thich Man Giac đ? xin l?i va c?ng nh? hoa th??ng c?u sieu cho song than. Hoa th??ng Thich Man Giac đa đ?ng y. [27] [28]

Ba qua đ?i luc 2 gi? sang ngay 24 thang 4 n?m 2011 t?i m?t b?nh vi?n ? Roma , Y , th? 87 tu?i. [29] [30]

Cac v? scandal tinh ai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1962, Tr?n L? Xuan b? m?t ng??i ph? n? b?n trung vai trai t?i đa L?t. V? n? sung vao Tr?n L? Xuan đ??c thong bao ngay v? v?n phong c? v?n chinh tr? ph? t?ng th?ng. Ba Xuan đ??c m?t may bay đ?c bi?t len đa L?t ch? sang Manila (Philippines) đ? c?u ch?a t?i m?t b?nh vi?n hi?n đ?i c?a M?. Ngay hom sau, ong Nhu đ??c c?p d??i m?t bao đ?y đ? v? chuy?n ng??i b?n ba Xuan chinh la v? c?a t??ng Tr?n V?n đon , va đay la m?t v? đanh ghen nh?m tr? đ?a vi?c ba Xuan ngo?i tinh v?i t??ng đon. Ngo đinh C?n bi?t tin noi: "Cac anh khong nh? luc m?i c??i ch? Xuan v?, anh c? t?ng đ?c Ngo đinh Khoi xem t??ng đa noi: "Th? đan ba nay r?i v? sau pha h?i c? h? Ngo cho ma coi." Gi? nen c? s? nh? nay, ch?ng l? ch?u thua a?" Nh?ng r?i ong Nhu v?n b? qua t?t c?, đanh đi?n g?i v? v?. [31] [32]

V? sau, ba Tr?n L? Xuan đ??c cho la đa dung than xac đ? đ?i l?y vi?c ky gi? Colegrowe vi?t bai ?ng h? cho ch? đ? Ngo đinh Di?m. Ong Nhu bi?t vi?c nay, nh?ng ong c?ng khong kh?i th?c m?c la co ph?i Tr?n L? Xuan lam vi?c nay vi cong vi?c chung c?a gia đinh hay la do b?n than ba mu?n th?a man d?c v?ng c?a b?n than. [33] [ c?n ngu?n t?t h?n ]

Thu gom c?a c?i va đ?i s?ng v?t ch?t [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1958, khi h? Ngo đang n?m quy?n t?i cao ? mi?n Nam, ba Xuan cho xay ba bi?t th? mang ten B?ch Ng?c, Lam Ng?c va H?ng Ng?c, t?ng di?n tich 13.000 m2. Ki?n truc s? Tr?n Cong Hoa cho bi?t: "Bi?t đi?n nay x?p vao h?ng sang tr?ng, xa hoa b?c nh?t đong Nam A th?i b?y gi?. Gi?a đa L?t s??ng l?nh, m?t h? b?i ngoai tr?i đ??c đun nong b?ng h? th?ng rieng, đay la cong trinh đ?c nh?t ? khu v?c đ??c xay d?ng" . Nhi?u tai li?u v? vi?c mua đ?t cho th?y: th?a đ?t đ? xay cac bi?t th? mua vao ngay 14?9?1957, l?y ten la "bi?t th? Blanche Naige" ? đ??ng Henri Maitre (nay la Y?t Kieu). Trong khi ti?n t? th?i đo con dung ti?n xu, ti?n đ?ng thi cac hoa đ?n, b?ng ke chi ti?t v? vi?c chi tieu c?a ba Xuan len đ?n ti?n tri?u. [34]

Giai đo?n 1954?1960, Tr?n L? Xuan chi?m c? m?t r?ng cay quy 200 m?u t?i đ?nh Quan , l?y g? ch? t?o bang sung xu?t kh?u n??c ngoai. V? ch?ng ba co ph?n hun trong cac c? s? khai thac n??c su?i V?nh H?o, long v?t Ch? L?n, phan chim đ?o Hoang Sa, than Nong S?n, cat tr?ng Cam Ranh,... [35]

Co nhi?u đ?n đoan v? s? tai s?n ma Tr?n L? Xuan s? h?u, v? nh?ng cong ty xe bus, cong ty đ??ng, đ?c quy?n than c?i, ve s?... đ?u la c?a Tr?n L? Xuan, co ng??i cho r?ng s? tai s?n c?a v? ch?ng ong Nhu ? ba Xuan t?ng c?ng t?i 18 t? USD. N?m 1973, cach lam giau nhanh chong m?t c?a v? ch?ng Ngo đinh Nhu ? Tr?n L? Xuan m?i đ??c ong Alfed W. McCoy , chuyen vien ch?ng buon l?u qu?c t? t?ng la c? v?n t?i T?ng nha C?nh sat th?i Ngo đinh Di?m ti?t l? trong t?p lu?n an ti?n s? "đong Nam A: Chinh tr? d?a vao b?ch phi?n" , vi?t v? n?n buon ban thu?c phi?n t?i mi?n Nam Vi?t Nam t? 1954 đ?n 1973. Theo đo, đ? co ti?n tai tr? cho ho?t đ?ng chinh tr?, ong Nhu đa bi m?t ti?n hanh vi?c buon ban thu?c phi?n v?i cac bang ng??i Hoa ? Ch? L?n . [36]

Theo giao s? Hu?nh V?n Lang , c?u T?ng Giam đ?c ngan kh? Sai Gon noi r?ng: hang n?m Ngo đinh Di?m co m?t s? ti?n r?t l?n lam qu? đ?c bi?t c?a Ph? T?ng th?ng, s? ti?n nay ong Di?m h?u nh? giao cho ong Nhu đ? trich ra th??ng cho nh?ng can b? lam cong tac đ?c bi?t nh? tinh bao hay ph?n gian. Tuy nhien, ong Nhu l?i bu?c nh?ng can b? nay ph?i t? chi tr?, con s? ti?n cac qu? đen c?a chinh ph? thi Nhu giao h?t cho Tr?n L? Xuan lam c?a rieng. Ong Nhu mu?n v? minh thu gom c?a c?i ma khong ph?i dinh dang gi vao nh?ng chuy?n b?t h?p phap, đ?ng th?i co th? d? thao tung can b? d??i quy?n. [37]

Gia đinh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ngo đinh L? Th?y, n?m 1963

Cac con:

  • Ngo đinh L? Th?y (1945-1967), tr??ng n?, [38] đa t? n?n trong m?t tai n?n o to vao ngay 12 thang 4 n?m 1967 ? Longjumeau , Phap . [39]
  • Ngo đinh Trac (1949-2021), t?t nghi?p k? s? canh nong, l?y v? ng??i Y, co b?n con (3 trai, 1 gai).
  • Ngo đinh Qu?nh (1952), t?t nghi?p ESSEC (Tr??ng Kinh t? va Th??ng m?i Phap), hi?n lam cho m?t cong ty M? t?i Bruxelles , B?.
  • Ngo đinh L? Quyen (1959-2012), ti?n s? Lu?t đ?i h?c Roma. Ba co ch?ng la ng??i Y, con trai (2007) mang h? m? tren gi?y t? la Ngo đinh S?n. Ba m?t vi tai n?n giao thong t?i Rome ngay 16 thang 4 n?m 2012 . [40]

Nh? v?y, ph?n l?n ng??i than c?a Tr?n L? Xuan đ?u co k?t c?c bi th?m:

  • Ch?ng ba va anh ch?ng la Ngo đinh Di?m b? quan đ?o chinh b?n ch?t. Tr?n L? Xuan do ph?i l?u vong nen c? m? c?a ch?ng c?ng khong đ?n th?m đ??c.
  • Ng??i con gai đ?u ma ba g?n bo nh?t, Ngo đinh L? Th?y, s?m qua đ?i vao ngay 12/4/1967 trong m?t tai n?n xe h?i.
  • N?m 1986, cha m? ba đ??c phat hi?n b? sat h?i t?i ngoi nha ? Washington, D.C. Nghi?t nga h?n, hung th? chinh la ng??i em trai Tr?n V?n Khiem c?a ba. [41] Ong Khiem b? truy t? t?i gi?t cha m? v?i đ?ng c? tranh ch?p quy?n th?a k?, nh?ng đ??c mi?n an vi b? phat hi?n m?c ch?ng tam th?n, ong kh?ng đ?nh tr??c toa an r?ng nh?ng k? theo ch? ngh?a Do Thai ph?c qu?c đa gi?t cha m? ong ta, theo New York Times.
  • Ngay 16/4/2012, ng??i con gai ut Ngo đinh L? Quyen đa thi?t m?ng trong m?t tai n?n giao thong t?i Roma . [20]
  • đi?u trung h?p la c? Tr?n L? Xuan l?n hai con gai c?a ba đ?u qua đ?i vao thang t?.

Cau noi n?i ti?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Whoever has the Americans as allies does not need enemies. ("Ai đa co Hoa K? la đ?ng minh thi ch?ng c?n ph?i co k? thu") [42]
  • Let them burn and we shall clap our hands. ("đ? cho h? chay va chung toi s? v? tay." ? nh?n xet v? v? hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c t? thieu) [43]
  • What have the Buddhist leaders done comparatively? The only thing they have done, they have barbecued one of their monks whom they have intoxicated, whom they have abused the confidence, and even that barbecuing was done not even with self?sufficient means because they used imported gasoline. (tr? l?i ph?ng v?n c?a PBS v? v? hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c t? thieu) [44]

Hinh ?nh Tr?n L? Xuan trong v?n hoa đ?i chung [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Trong b? phim Van bai l?t ng?a , 1982, vai di?n Tr?n L? Xuan do ngh? s? Thu H?ng đong. [45]
  • Trong b? phim Ong c? v?n (1994 - đ?o di?n Le Dan ), vai di?n Tr?n L? Xuan do ngh? s? Minh Hoa đong.

Th? m?c [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  • Demery, Monique Brinson (2013). Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam's Madame Nhu . PublicAffairs. ISBN   978-1610392815 .
B?n ti?ng Vi?t: Madam Nhu Tr?n L? Xuan ? Quy?n l?c Ba R?ng . Mai S?n d?ch. Ph??ng Nam & Nha xu?t b?n H?i Nha v?n (2016).

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ Robert Trumbull, "First Lady of Vietnam", The New York Times, ngay 18 thang 11 n?m 1962, page SM33
  2. ^ Tr?n L? Xuan, ng??i đan ba m?t m?i L?u tr? 2012-11-18 t?i Wayback Machine V?n Th?, bao An ninh th? gi?i cu?i thang 10:30, 19/03/2008
  3. ^ Vietnam: The Nguyen Phuoc Dynasty The Royal Ark b?n l?u 20/5/2002
  4. ^ John Mecklin, Mission in Torment: An Intimate Account of the U.S. Role in Vietnam. Garden City, Doubleday, 1965, p. 43, 48
  5. ^ a b c d e S? tr?i d?y va suy tan c?a ba r?ng
  6. ^ Malcolm W. Browne, The New Face of War: A Report on a Communist Guerrilla Campaign, p. 170
  7. ^ “B?n sao đa l?u tr?” . B?n g?c l?u tr? ngay 4 thang 2 n?m 2016 . Truy c?p ngay 9 thang 2 n?m 2016 .
  8. ^ “Bao Cong An đa N?ng” . Truy c?p 12 thang 10 n?m 2023 .
  9. ^ Joseph Buttinger, Vietnam: A Political History (NY: Frederick A. Praeger, 1968), p. 447
  10. ^ a b Nguy?n Lang 2000, trang 1057
  11. ^ O'Biren, Michael. “ John F. Kennedy: A Biography ” . Macmillan. Tr.859 ISBN 0312281293 , ISBN 9780312281298 (nguyen v?n: I would against seeing another monk betray Budism believe)
  12. ^ What have the Buddhist leaders done comparatively ? The only thing they have done, they have barbecued one of their monks whom they have intoxicated, whom they have abused the confidence, and even that barbecuing was done not even with self-sufficient means because they used imported gasoline. (tr? l?i ph?ng v?n c?a PBS v? v? hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c t? thieu)
  13. ^ O'Brien 2005 , tr. 859
  14. ^ Langguth 2002 , tr. 216 .
  15. ^ Demery, Monique Finding the Dragon Lady, New York: Public Affairs, 2013 page 166.
  16. ^ Jones, p. 393.
  17. ^ Cooper, Chester L. (1970). The Lost Crusade: America in Vietnam. New York: Dodd, Mead & Co. pp. 196?197
  18. ^ Newcomb, Richard F. A Pictorial History of the Vietnam War Doubleday, 1987, p. 73
  19. ^ Karnow, trang 296
  20. ^ a b c http://thanhnien.vn/the-gioi/ba-tran-le-xuan-va-nhung-cai-chet-bat-dac-ky-tu-70719.html
  21. ^ Hammer, p. 171
  22. ^ Demery, Monique Finding the Dragon Lady, New York: Public Affairs, 2013 pages 180-181.
  23. ^ Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam's Madame Nhu. Monique Brinson Demery, PublicAffairs, 2013
  24. ^ David Halberstam. The Making of a Quagmire. Random House, 1964, p. 57.
  25. ^ “Rise and Fall of the Dragon Lady” . HistoryNet . Truy c?p 12 thang 10 n?m 2023 .
  26. ^ Police Arrest Son in Deaths Of Former Saigon Diplomats New York Times 26/7/1986
  27. ^ Di?n v?n khai m?c L? T??ng ni?m , Hu?nh T?n Le, Quang Duc Buddhist Welfare Association of Victoria
  28. ^ L? t??ng ni?m 50 n?m HT Thich Qu?ng đ?c v? phap vong than L?u tr? 2013-12-30 t?i Wayback Machine , Nguyen Huy, Bao Ng??i Vi?t
  29. ^ “Ba Ngo đinh Nhu qua đ?i ? Y” . Bao Ng??i Vi?t. ngay 24 thang 4 n?m 2011. B?n g?c l?u tr? ngay 15 thang 6 n?m 2011 . Truy c?p ngay 24 thang 4 n?m 2011 .
  30. ^ Ba Tr?n L? Xuan qua đ?i Mai Trang, VnExpress 25/4/2011 15:20 GMT+7
  31. ^ “Nh?ng cu?c phieu l?u tinh ai c?a ba c? v?n t?ng th?ng” . Bao đi?n t? Ng??i đ?a tin. 27 thang 12 n?m 2012 . Truy c?p 12 thang 10 n?m 2023 .
  32. ^ “Nh?ng bi m?t it bi?t v? n?i nhu?m mau chuy?n tinh ba c? v?n” . baophapluat.vn. 15 thang 8 n?m 2015 . Truy c?p 12 thang 10 n?m 2023 .
  33. ^ “Tr?n L? Xuan dung than xac c?ng c? quy?n l?c nha ch?ng” . Bao đi?n t? Ng??i đ?a tin. 27 thang 12 n?m 2012 . Truy c?p 12 thang 10 n?m 2023 .
  34. ^ “Xa hoa nh? bi?t đi?n Tr?n L? Xuan” . Ng??i Lao đ?ng . 26 thang 1 n?m 2016 . Truy c?p 12 thang 10 n?m 2023 .
  35. ^ “Bi k?ch "R?ng phu nhan” . B?n g?c l?u tr? ngay 4 thang 11 n?m 2016 . Truy c?p ngay 2 thang 11 n?m 2016 .
  36. ^ “Nghi v?n s? tai s?n kh?ng l? c?a Tr?n L? Xuan” . B?n g?c l?u tr? ngay 4 thang 11 n?m 2016 . Truy c?p ngay 2 thang 11 n?m 2016 .
  37. ^ “Nghi v?n s? tai s?n kh?ng l? c?a Tr?n L? Xuan” . Bao đi?n t? Ng??i đ?a tin. 27 thang 12 n?m 2012 . Truy c?p 12 thang 10 n?m 2023 .
  38. ^ Ngay 2 thang 11 n?m 1963, vao th?i đi?m v? am sat cha va bac ru?t, L? Th?y cung v?i m? - la ba Tr?n L? Xuan đang ? Beverly Hills , California , va đang chu?n b? cho chuy?n đi t?i Y . Chinh ph? m?i c?a Vi?t Nam C?ng hoa đa t? ch?i c?p h? chi?u cho ba v? n??c va ba đa đ?nh c? ? Phap cung v?i m? ba.
  39. ^ “cai ch?t” . B?n g?c l?u tr? ngay 14 thang 8 n?m 2013 . Truy c?p ngay 25 thang 12 n?m 2013 .
  40. ^ Ba Ngo đinh L? Quyen t? n?n l?u thong t?i Roma Tr?n đ?c Anh OP 20/4/2012 16 04 MORTA LE QUYEN NGO DINH, RESPOSABILE IMMIGRATI CARITAS DI ROMA.mpg - Video sau tai n?n tren YouTube
  41. ^ Cai ch?t c?a ong ba Tr?n V?n Ch??ng tren New York Times
  42. ^ in: (en) Howard Jones, Death of a Generation, Oxford University Press, New York City, New York ( ISBN 0-19-505286-2 ) p. 407
  43. ^ Langguth, A. J. (2000). Our Vietnam: the war, 1954?1975, page 216. New York City, New York: Simon & Schuster. ISBN 0-684-81202-9 .
  44. ^ Ba Tr?n L? Xuan tr? l?i ph?ng v?n c?a PBS v? v? t? thieu c?a hoa th??ng Thich Qu?ng đ?c L?u tr? 2013-12-30 t?i Wayback Machine , Public Broadcasting Service
  45. ^ đ? Tu?n (30 thang 9 n?m 2011). “Nh?ng ng??i lam phim "Van bai l?t ng?a"- K? 1: đ?i ta Nguy?n Thanh Luan bay gi?” . Thanh nien . Truy c?p 6 thang 12 n?m 2021 .

đ?c them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Ti?n nhi?m:
Hoang h?u Nam Ph??ng 		đ? Nh?t phu nhan Vi?t Nam C?ng hoa
( 26 thang 10 n?m 1955 ? 2 thang 11 n?m 1963 ) 		K? nhi?m:
đ?ng Tuy?t Mai
L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tr?n_L?_Xuan&oldid=71403524 ”