Anthropocene

Anthropocene ( ti?ng Anh ; con g?i la th? Nhan tan hay th? Nhan lo?i , ten phien la Anthropocen ) la thu?t ng? đ??c m?t s? nha khoa h?c s? d?ng đ? mieu t? giai đo?n g?n đay nh?t trong l?ch s? Trai đ?t . No khong co đi?m kh?i đ?u chinh xac, nh?ng co th? coi la b?t đ?u vao kho?ng cu?i th? k? 18 , khi nh?ng ho?t đ?ng c?a loai ng??i m?i b?t đ?u co ?nh h??ng toan c?u đ?n khi h?u va h? sinh thai c?a Trai đ?t . đi?m b?t đ?u c?a no c?ng co th? coi la trung v?i s? phat minh c?a James Watt ra đ?ng c? h?i n??c n?m 1784 ^[1]. Thu?t ng? nay do nha khoa h?c Paul Crutzen đ?t vao n?m 2000; ong la ng??i đo?t gi?i Nobel Hoa h?c va ngh? r?ng ho?t đ?ng con ng??i tren Trai đ?t vao nh?ng th? k? g?n đay đang k? đ?n đ? c?n ch?p nh?n m?t th? đ?a ch?t m?i. Tuy nhien, cac nha khoa h?c đang tranh cai v? vi?c đ?t m?t giai đo?n m?i; co ng??i ngh? r?ng no la m?t th? đ?a ch?t m?i ti?p theo th? Holocen , con co ng??i khac ngh? r?ng Anthropocene ch? la m?t k? đ?a ch?t trong th? Holocen.

Vi?c s? d?ng khai ni?m nay nh? la m?t khai ni?m đ?a ch?t chinh th?c b?t đ?u đa thu đ??c s? ?ng h? vao đ?u n?m 2008, v?i s? cong b? 2 bai bao ?ng h? cho y t??ng nay. ^[2]

đ?nh ngh?a [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Trong khi ph?n l?n c?a thay đ?i mo tr??ng hi?n nay tren Trai đ?t la k?t qu? c?a Cach m?ng cong nghi?p , William Ruddiman l?i cho r?ng Anthropocene th?c s? b?t đ?u vao kho?ng 8.000 n?m tr??c đay, khi co s? l?n m?nh c?a nong nghi?p . T? th?i đi?m đo, loai ng??i đa phan tan ra kh?p m?i l?c đ?a, ngo?i tr? chau Nam C?c , va Cach m?ng đ? đa m?i đang x?y ra. Thay đ?i nay d?n đ?n nong nghi?p va ch?n nuoi gia suc đ? b? sung hay thay cho cu?c s?ng s?n b?n hai l??m , va sau đo m?t lan song di?t ch?ng , b?t đ?u t? nh?ng loai thu l?n va chim tren đ?t li?n. Lan song nay do ho?t đ?ng tr?c ti?p c?a con ng??i (thi d? s?n b?n) va cac k?t qu? gian ti?p t? vi?c thay đ?i s? d?ng đ?t trong nong nghi?p . Cac nha đ?a ly h?c th??ng g?i giai đo?n nay (10.000 n?m tr??c đay đ?n ngay nay) la th? Holocen, va trong ph?n nhi?u th? Holocen, dan s? t??ng đ?i th?p va cac ho?t đ?ng co ?nh h??ng nh? so v?i vai th? k? g?n đay. Tuy nhien, nhi?u qua trinh đang thay đ?i moi tr??ng Trai đ?t đa di?n ra t? th?i gian nay.

B?n ch?t cac tac đ?ng c?a con ng??i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

M?t d?u hi?u đ?a ch?t ro rang ch? đ?n ?nh h??ng c?a con ng??i la m?c đ? dioxide cacbon (CO ₂) t?ng len trong khi quy?n . Trong cac chu k? b?ng ha ? gian b?ng c?a m?t tri?u n?m nay, cac qua trinh t? nhien đa lam cho m?t đ? CO ₂ thay đ?i kho?ng 100 ppm (t? 180 ppm đ?n 280 ppm). Vao n?m 2006, l??ng b?c x? rong CO ₂ ngu?n g?c con ng??i đa lam t?ng n?ng đ? trong khi quy?n t? 280 ppm ("can b?ng" ti?n cong nghi?p hay t? th? Holocen) len h?n 383 ppm. D?u hi?u nay trong h? th?ng khi h?u c?a Trai đ?t la r?t đang k? vi no đang x?y ra nhanh h?n va nhi?u h?n so v?i cac thay đ?i t??ng t? tr??c đay. N?ng đ? t?ng len ph?n l?n vi đ?t cac nhien li?u hoa th?ch nh? than , d?u m? , va gas , nh?ng s?n xu?t xi m?ng va thay đ?i cach s? d?ng đ?t (ch?ng h?n pha r?ng ) c?ng co ?nh h??ng nh? h?n.

William Ruddiman cho r?ng Anthropocene nh? đ??c đ?nh ngh?a la ?nh h??ng đang k? c?a con ng??i len b?c x? khi nha kinh đa b?t đ?u khong ph?i trong th?i đ?i cong nghi?p, ma kho?ng 8.000 n?m tr??c, khi nh?ng nong dan c? đ?i phat quang r?ng đ? gieo tr?ng, va đay la m?t gi? thuy?t v? Anthropocene s?m ^[3]^[4]^[5]. Cong trinh c?a Ruddiman b? thach th?c tren c? s? so sanh v?i giai đo?n gian b?ng s?m h?n ("Giai đo?n 11", kho?ng 400.000 n?m tr??c) cho th?y kho?ng 16.000 n?m n?a ph?i troi qua tr??c khi gian b?ng c?a th? Holocen hi?n t?i k?t thuc, va vi th? gi? thuy?t Anthropogene s?m la vo ly. Nh?ng Ruddiman cho r?ng k?t qu? nay la t? vi?c s?p x?p vo ly cac anh x? c?c đ?i v?i cac anh x? c?c ti?u g?n đay t? trong qua kh?, ben c?nh cac s? ki?n b?t tuan quy lu?t khac lam cho cac phe phan la khong co hi?u l?c.

T? nguyen [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Anthropocene la t? m?i do nha khoa h?c đo?t gi?i Nobel Paul Crutzen ngh? ra n?m 2000 t??ng t? nh? t? "Holocen". G?c t? Hy L?p la "anthropo-" co ngh?a la "con ng??i" va "-cene" ngh?a la "m?i". Crutzen gi?i thich r?ng "Toi ng?i trong m?t h?i ngh? va m?t ai đo đang noi đi?u gi đo v? Holocene . Toi ch?t ngh? đi?u nay la sai l?m. Th? gi?i đa thay đ?i qua nhi?u. Vi th? toi noi: 'Khong, chung ta đang trong th? Anthropocene.' Toi ch? ngh? ra t? nay trong ch?c lat. M?i ng??i đ?u ng?c nhien. Nh?ng d??ng nh? no đa lam m?i ng??i lung tung." ^[6]. Crutzen l?n đ?u tien s? d?ng no trong b?n in n?m 2000 cho bai vi?t tren International Geosphere-Biosphere Programme (IGBP), s? 41. N?m 2008, Zalasiewicz g?i y trong GSA Today r?ng th? Anthropocene hi?n nay la thich h?p ^[2].

Thu?t ng? t??ng t? d??ng nh? đa đ??c Andrew Revkin ngh? ra n?m 1992 trong cu?n sach c?a ong Global Warming: Understanding the Forecast , trong đo ong vi?t r?ng "chung ta đang ti?n vao m?t th?i k? ma m?t ngay nao đo ng??i ta co th? noi t?i nh? la Anthrocene. Tren t?t c?, no la m?t giai đo?n đ?a ch?t do chinh chung ta t?o ra.". T? Anthropocene noi chung đ??c coi nh? la thu?t ng? k? thu?t phu h?p h?n ^[7].

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Nien đ?i đ?a ch?t

Chu thich [ s?a | s?a ma ngu?n ]

^ Crutzen P. J., E. F. Stoermer, "The 'Anthropocene'". Global Change Newsletter 41, trang 17-18, 2000.
^ ^a ^b Jan Zalasiewicz & va ctv. (ngay 4 thang 2 n?m 2008). “Are we now living in the Anthropocene?” (PDF) . GSA Today . Geological Society of America. 18 (2): 4?8. doi : 10.1130/GSAT01802A.1 . Qu?n ly CS1: s? d?ng tham s? tac gi? ( lien k?t )
^ Mason, Betsy (2003). “Man has been changing climate for 8,000 years”. Nature . doi : 10.1038/news031208-7 .
^ Adler Robert (ngay 11 thang 12 n?m 2003). “Early farmers warmed Earth's climate” . New Scientist . Truy c?p ngay 4 thang 2 n?m 2008 .
^ Ruddiman William F. (2003). “The Anthropogenic Greenhouse Era Began Thousands of Years Ago” (PDF) . Climatic Change . 61 (3): 261?293. doi : 10.1023/B:CLIM.0000004577.17928.fa .
^ Pearce, Fred , With Speed and Violence , trang 21, 2007. ISBN 978-0-8070-8576-9
^ Revkin Andrew, The "Anthrocene" era ? of a human-shaped Earth, 2007.

Tham kh?o va lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Gavin A. Schmidt (ngay 10 thang 12 n?m 2004). D.T. Shindel; va S. Harder. “A note on the relationship between ice core methane concentrations and insolation” (PDF) . GRL v31 L23206 . doi : 10.1029/2004GL021083 .
William F. Ruddiman (2005). Stephen J. Vavrus; va John E. Kutzbach. “A test of the overdue-glaciation hypothesis” (PDF) . Quaternary Science Reviews . 24 : 11. doi : 10.1016/j.quascirev.2004.07.010 . B?n g?c (PDF) l?u tr? ngay 15 thang 1 n?m 2018 . Truy c?p ngay 14 thang 1 n?m 2018 . soft hyphen character trong |pages= t?i ky t? s? 2 ( tr? giup )
William F. Ruddiman (2005). Plows, Plagues, and Petroleum: How Humans Took Control of Climate (PDF) . Nha xu?t b?n đ?i h?c Princeton. doi : 10.1093/envhis/12.1.169 .
New Scientist ph?ng v?n Paul Crutzen L?u tr? 2008-07-24 t?i Wayback Machine
Have we entered the "Anthropocene"? 31/10/2010
- The Anthropocene ? bai đ?u tien ma Crutzen dung thu?t ng? Anthropocene
Biodiversity in the Anthropocene: Perspectives on the Human Appropriation of the Natural World H?i ngh? Biodiversity in the Anthropocene t?i tr??ng Cao đ?ng Radcliffe , ngay 10 thang 3 n?m 2006

Bai vi?t lien quan đ?n đ?a th?i h?c nay v?n con s? khai . B?n co th? giup Wikipedia m? r?ng n?i dung đ? bai đ??c hoan ch?nh h?n.

Bai vi?t lien quan đ?n moi tr??ng nay v?n con s? khai . B?n co th? giup Wikipedia m? r?ng n?i dung đ? bai đ??c hoan ch?nh h?n.

Bai vi?t lien quan đ?n sinh thai h?c nay v?n con s? khai . B?n co th? giup Wikipedia m? r?ng n?i dung đ? bai đ??c hoan ch?nh h?n.

Bai vi?t lien quan đ?n xa h?i h?c nay v?n con s? khai . B?n co th? giup Wikipedia m? r?ng n?i dung đ? bai đ??c hoan ch?nh h?n.

K? Tan C?n
Miocen	Pliocen	Pleistocen	Holocen
Aquitane \| Burdigala \| Langhe Serravalle \| Tortona \| Messina	Zancle \| Piacenza	Gelasia \| Calabria Chibania (Pleistocen gi?a) Tarantia (Pleistocen tren)	Greenland \| Northgrip Meghalaya

[1] Crutzen P. J., E. F. Stoermer, "The 'Anthropocene'". Global Change Newsletter 41, trang 17-18, 2000.

[GSA-2] Jan Zalasiewicz & va ctv. (ngay 4 thang 2 n?m 2008). “Are we now living in the Anthropocene?” (PDF) . GSA Today . Geological Society of America. 18 (2): 4?8. doi : 10.1130/GSAT01802A.1 . Qu?n ly CS1: s? d?ng tham s? tac gi? ( lien k?t )

[3] Mason, Betsy (2003). “Man has been changing climate for 8,000 years”. Nature . doi : 10.1038/news031208-7 .

[4] Adler Robert (ngay 11 thang 12 n?m 2003). “Early farmers warmed Earth's climate” . New Scientist . Truy c?p ngay 4 thang 2 n?m 2008 .

[5] Ruddiman William F. (2003). “The Anthropogenic Greenhouse Era Began Thousands of Years Ago” (PDF) . Climatic Change . 61 (3): 261?293. doi : 10.1023/B:CLIM.0000004577.17928.fa .

[6] Pearce, Fred , With Speed and Violence , trang 21, 2007. ISBN 978-0-8070-8576-9

[7] Revkin Andrew, The "Anthrocene" era ? of a human-shaped Earth, 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

x t s Tac đ?ng c?a con ng??i v?i moi tr??ng
Chung	V?n đ? moi tr??ng danh sach v?n đ? Tac đ?ng con ng??i đ?i v?i đ?i s?ng d??i n??c đanh gia tac đ?ng moi tr??ng Ranh gi?i hanh tinh
Nguyen nhan	Nong nghi?p t??i tieu s?n xu?t th?t s?n xu?t ca cao d?u c? Cong nghi?p n?ng l??ng nhien li?u sinh h?c d?u diesel sinh h?c than phat đi?n n?ng l??ng h?t nhan đa phi?n d?u d?u m? h? ch?a n?ng l??ng gio O nhi?m di truy?n Cong nghi?p hoa S? d?ng đ?t đai S?n xu?t ch? t?o ch?t t?y r?a be tong nh?a s?n gi?y thu?c tr? sau cong ngh? nano d??c ph?m va ch?m soc ca nhan đ?i s?ng d??i n??c đanh b?t ca đanh b?t ca tren l??i th?c ?n o nhi?m bi?n đanh b?t ca qua m?c Khai thac m? Khai thac qua m?c Ch?n th? qua m?c Qua t?i dan s? O nhi?m moi tr??ng Ch?t d?ng h?t O nhi?m moi tr??ng Khai thac đa H? ch?a Du l?ch đo th? hoa phat tri?n đo th? Chi?n tranh
Hi?u ?ng	đe d?a đa d?ng sinh h?c m?t đa d?ng sinh h?c suy gi?m s? l??ng loai l??ng c? suy gi?m qu?n th? con trung Bi?n đ?i khi h?u nong len toan c?u đi?m t?i h?n khi h?u R?n san ho Pha r?ng Suy gi?m đ?ng v?t Hoang m?c hoa H?y di?t sinh thai Xoi mon Suy thoai moi tr??ng Chu trinh n??c ng?t M?t moi tr??ng s?ng Tuy?t ch?ng Holocen Chu trinh nit? Suy thoai đ?t Tieu th? đ?t ?nh h??ng c?a b? m?t đ?t đ?n khi h?u M?t vanh đai xanh Chu trinh photpho Axit hoa đ?i d??ng Suy gi?m t?ng ozon C?n ki?t tai nguyen Thi?u n??c
Gi?m thi?u tac đ?ng	Xe ch?y nhien li?u thay th? Ki?m soat sinh s?n S?n xu?t s?ch h?n Gi?m thi?u bi?n đ?i khi h?u Can thi?p khi h?u K? thu?t sinh thai K? thu?t moi tr??ng Sinh thai cong nghi?p Nong nghi?p h?u c? Tai ch? Tai tr?ng r?ng đo th? Sinh thai ph?c h?i Tieu th? b?n v?ng Gi?m thi?u ch?t th?i
Commons Gi?m thi?u