đ?n la m?t lo?i v? khi dung đ? sat th??ng đ?i ph??ng ho?c pha h?y m?c tieu. đ?n co th? đ??c b?n t? cac cung , n? , sung , may/gian phong . đ?n c?ng co th? đ??c nem b?ng tay. ^[1] .

đ?n 彈/? la b? ph?n gay sat th??ng trong h? th?ng sung va đ?n. Theo cac t? đi?n c? c?a Trung Hoa, đ?n nguyen ngh?a la v?t tron, nh?, b?n b?ng cung, na ^[2] .

Th?i c? đ?i, đ?u đ?n đ?u tien đ??c b?n đi t? n? ho?c may b?n đa. Luc đo đa co đ?n nh? thung d?u tr?n ch?t oxy hoa chay r?t m?nh (d?u tr?n diem sinh ), hay nh?ng kh?i đa l?n cong thanh. C?ng đa co nh?ng đ?n trai pha s? khai nh?i thu?c n? y?u, khi n? b?n m?nh v?ng sat th??ng va pha h?y cong trinh b?ng song n?. đ?n khi co sung th?n cong đa co nh?ng đ?n tron b?ng gang, b?n th?ng hay b?n nh?y đ?p đ?t, đ?n trai pha nh?i thu?c n? co ngoi chay ch?m, đ?n m? ch?a nhi?u đ?n con...

Ngay nay, trong ti?ng Vi?t , t? "đ?n" đoi khi b? nh?m l?n. đoi khi, "đ?n" đ? ch? m?t c? c?u ghep v?i nhau g?m "?ng li?u", "đ?u đ?n", "li?u phong" va cac thanh ph?n khac, t??ng t? t? "cartridge" trong ti?ng Anh. Trong tr??ng h?p nay, ng??i ta dung "đ?u đ?n" đ? ch? ph?n đ?n đ??c b?n đi. đoi luc, t? "đ?n" l?i ch? ph?n "đ?u đ?n" c?a tr??ng h?p tren, vi d? dung trong cac lo?i sung b?n li?u phong r?i nh? sung c?i hay phao, ho?c trong v?n h?c nh? t? "trung đ?n". Thong d?ng nh?t la tr??ng h?p đ? c?p tren cung; "đ?n" t??ng đ??ng v?i "cartridge" ti?ng Anh, g?m c? "?ng li?u", "đ?u đ?n" va "li?u phong". "V? đ?n" t??ng ?ng v?i t? "case" trong ti?ng Anh , "đ?u đ?n" nh? t??ng ?ng v?i t? "bullet", "đ?u đ?n" l?n t??ng ?ng v?i t? "projectile".

L?ch s? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thu?c sung đ?u tien đ??c ghi nh?n s? d?ng ? chau Au la vao n?m 1247, th?c ra no đa đ??c phat minh ra ? Trung Qu?c vao th? k? th? 9. Sung th?n cong xu?t hi?n vao n?m 1327, va sung c?m tay vao n?m 1364. Cac lo?i đ?n ban đ?u đ??c lam b?ng đa. Cu?i cung, ng??i ta phat hi?n ra r?ng đa s? khong th? xuyen pha cac cong s? ma c?ng đ??c xay b?ng đa, d?n đ?n vi?c s? d?ng cac v?t li?u day h?n đ? lam đ?n. đ?n phao c?m tay c?ng đ??c phat tri?n theo cach nh? th?. Tr??ng h?p đ?u tien đ??c ghi l?i v? m?t vien đ?n b?ng kim lo?i b?n xuyen giap b?ng sung th?n cong la vao n?m 1425. ^[3] Vien đ?n đ??c l?y t? xac tau Mary Rose (chim n?m 1545, đ??c tr?c v?t n?m 1982) co kich th??c khac nhau, m?t s? lam b?ng đa trong khi m?t s? khac l?i lam b?ng gang. ^[4]

S? phat tri?n c?a culverin c?m tay (ti?n than c?a sung h?a mai ) va lo?i sung h?a mai cham ngoi b?ng diem đa d?n đ?n vi?c ng??i ta dung cac vien bi chi đuc lam đ?n. Vien đ?n sung h?a mai tron ban đ?u co kich th??c nh? h?n l? c?a nong sung. đ?u tien, đ?n đ??c n?p vao than sung n?m tren thu?c sung. Sau đo, m?t s? lo?i v?t li?u đ??c s? d?ng lam l?p đ?m gi?a vien đ?n va thu?c, c?ng nh? ph? len vien đ?n đo đ? gi? cho no c? đ?nh, ^[5] ch?c ch?n trong nong sung (đ?n ma khong bam ch?c vao thu?c co nguy c? lam phat n? than kh?u sung). ^[6]

đ?n vuong co ngu?n g?c g?n nh? t? tr??c c? n?n v?n minh va đ??c s? d?ng b?i nh?ng ng??i dung sung cao su. Chung th??ng đ??c lam b?ng đ?ng ho?c chi. ?ng d?ng đang chu y nh?t c?a thi?t k? đ?n vuong đ??c th?c hi?n b?i James Puckle va Kyle Tunis, nh?ng ng??i đa c?p b?ng sang ch? cho chung, n?i ma lo?i đ?n nay đ??c s? d?ng ng?n h?n trong m?t phien b?n c?a sung Puckle . Vi?c ?ng d?ng s?m nh?ng th? nay trong th?i ki thu?c sung đen đa s?m b? ng?ng l?i do đ??ng bay c?a đ?n khong đ?u va kho đoan tr??c.

đ?n th?n cong c?n đ?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th?i c?n đ?i, sung th?n cong b?n đ?n co đ?ng n?ng l?n đ? pha v? thanh tri. đ?n đ??c lam b?ng gang đ?c đuc hinh c?u, ho?c đa mai tron, sau cu?c chi?n, ng??i ta đi nh?t đ?n gang v? dung l?i. đ?n c?u đ? khi quay l?n trong khong khi gi?m t?n mat. Luc đo, ch?a nh?i đ??c nhi?u thu?c n? b?n trai pha goc th?p đi xa, co l? do ch?a co bi?n phap ch?ng trai pha n? ngoai y mu?n. Cac l?u phao b?n đ?n trai pha goc th?p nh?i it thu?c b?n ki?u đ?p đ?t n?y len đ? them t?m v?ng. Luc đo con co đ?n ria, đ?n g?m bi chi, m?nh gang nh?, đ?t trong m?t cai h?p h? mi?ng, nh?i h?p vao phao nh? nh?i đ?n c?u, b?n xong n?u con gi? đ??c tr?n đ?a thi đi nh?t h?p v?.

Paixhans ng??i Phap đa ch? ra phao b?n đ?n trai pha nh?i nhi?u thu?c đ?y vao gi?a th? k? 19. đ?n nay l?u phao b?n đ?n nh?i nhi?u thu?c n?, b?n đ?n h?ng n?ng đi xa. đ?n khong con hinh c?u n?a ma dai ra, gi?m s?c c?n. đ?n dai gi? đ??c h??ng, khong quay l?n nh? hai c? ch?: xoay ?n đ?nh va canh ?n đ?nh. đ?n xoay ?n đ?nh đ??c thi?t k? sao cho tam khi đ?ng cach xa tam kh?i l??ng, quay quanh tr?c đ?n nh? con quay, t??ng tac v?i khong khi, luon đ?y tam kh?i l??ng đi sau tam khi đ?ng. đ?n canh ?n đ?nh nh? m?i ten, canh đuoi lam h?i nghieng đ? đ?n xoay nh? trong khong khi, bu cac sai s? ch? t?o. Thi?t k? n?u đ? đ??ng kinh l?n va xoay nhanh qua thi đ?n co th? b? l?n đ?u.

Ngay nay, đ?n co r?t nhi?u lo?i.

đ?n nh? [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Th?i c? dung đ?u đ?n chi, đ?n nay m?m h?n ch? mai nong ngay đo v?n t?i. đ?n chi co t? kh?i l?n gi?m l?c c?n. Nh?ng đ?n t?n mat l?n, đ?u th? k? 19, sung tr??ng b?n trung m?c tieu to b?ng ng??i th?t v?i t? l? ch? vai ph?n tr?m. đ?u th? k? 19 ng??i ta ch? ra sung n?p đ?n sau thay cho sung nh?i mi?ng nong, nh?ng v?n nh?i thu?c n? r?i đong t? đ?u đong, r?i len b?ng đ?n r?i.

Luc đo c?ng co đ?n ria dung nhi?u đ?n nh?, nh?ng b?n khong xa, ngay nay v?n dung cho sung s?n.

C?ng trong th? k? 19, ng??i ta chuy?n d?n sung tr??ng sang sung nong xo?n, b?n đ?u đ?n dai nh?n, li?n v?. M?i l?a thay b?ng m?i đa l?a r?i m?i h?t l?a, thi?t k? s? khai đ?t h?t l?a ben hong li?u phong. Sau đo la đ?n "gi?a", t?c h?t l?a đ?t ? tam đ? ?ng li?u. ?ng li?u va đ?n lam b?ng đ?ng, v?n m?m va co t? kh?i l?n. Sang th? k? 20, đ?ng ch? con dung lam ?ng li?u đ? t?ng đ? b?n nong. Cu?i th? k? XX thi xu?t hi?n nhi?u v?t li?u thay th?. Th??ng loi đ?n nh? lam b?ng thep c?ng. Cu?i th? k? 20 c?ng co m?t s? đ?n nh? dung v?t li?u m?t đ? cao.

M?t s? đ?u đ?n b?n t?a t?ng sat th??ng b?ng cach tach lam hai khi đam vao trong m?c tieu, m?t s? đ?n AK hi?n đ?i lam l?ch tam đ? xoay m?nh t?ng sat th??ng.

Cac n??c va kh?i quan s? đ?a ra cac lo?i tieu chu?n đ?n rieng, đ? d? trang b?, h?u c?n. Cac sung s? đ??c thi?t k? theo đ?n tieu chu?n đo; tieu chu?n bao g?m hinh dang, kich th??c, đ? day, kh?i l??ng, lo?i thu?c phong va t?c đ? chay... Vi d? v? cac tieu chu?n nh?:

7.92x57mm Mauser đ?c h?i th? chi?n 2.

9x19mm Parabellum Ngay nay NATO dung cho sung ng?n.

9x18mm Nga va Trung Qu?c dung cho sung ng?n.

7.62×51 NATO dung cho sung tr??ng h?ng n?ng.

đ?n l?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?u th? k? XIX, ng??i ta s? d?ng ch? y?u sung c?i đ? b?n trai pha đi xa, l?u phao b?n trai pha đi g?n, con cac phao m?nh b?n đ?n đ?c. Cac sung luc đo h?u nh? nong tr?n, đ?n c?u. đ?n đ?u th? k? 20, ng??i đ?c m?i hoan thi?n đ?i bac b?n đ?n xuyen pha, nh?i nhi?u thu?c đ?y va thu?c n? trong trai pha, đ?n khong n? trong nong sung, khong n? khi đ?p vao giap thep d?ch, xuyen vao trong m?i n?. Bi quy?t thu?c đ?y va thu?c n? ?n đ?nh đo d?a vao hai ch?t n? la TNT va Thu?c sung khong khoi . Chung tr?n them m?t s? ph? gia s? r?t r?n ch?c, khong vo vien t?o b?t, thay đ?i t?c d? chay ngoai y mu?n. đ?n dung di?t b? binh co th? l?p ngoi ch?m n? nh?y, đ? đ?n khong xuyen xu?ng đ?t r?i m?i n?. Ngoi nay nh?y nh?ng an toan, khong n? trong nong sung.

đ?n phao ph? bi?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n sat th??ng (Anti-personnel - APERS) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n sat th??ng (ch?ng b? binh) con g?i la đ?n n? m?nh v?ng m?nh (High explosive fragmentation - HE-FRAG). đ?n ch?a m?t l??ng l?n thu?c n? va v? v? thanh nhi?u m?nh, pha cong s? t??ng g?ch đ?t va vang m?nh sat th??ng. Thong th??ng đ?n co ngoi ch?m n? ? đ?u, co th? thi?t l?p c? ch? n?; n? ngay, n? khi xuyen m?c tieu (d??i 1 met) hay n? b?ng ngoi chay ch?m đ?m b?o xuyen h?t t??ng. đ?n 125mm b?n t? xe t?ng Nga con l?p ngoi n? c?m bi?n đi?n t?, khi đi qua h? th?ng n?p đ?n đi?n t?, h? th?ng nay l?p trinh cho ngoi, đ?m b?o đ?n phat n? ? t?m c?n thi?t, r?t hi?u qu? khi b?n may bay. Cac đ?n b?n t? sung y?u co th? ch?a bi, con đ?n b?n t? sung m?nh th??ng co v? h?p kim gion. Nh? đ?n 3Sh-7 125mm Nga n?ng 23 kg, ch?a h?n 3 kg h?n h?p thu?c n? RDX va b?t nhom, khi n? t?o ra 4700-4800 m?nh 1,26g v?ng ? t?c đ? 1 km/s.

đ?n n? m?nh (High Explosive - HE) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n n? m?nh co v? lam b?ng thep t?t, l?p ngoi n?. đ?n ph?i thi?t k? sao cho khong v? va khong kich n? khi g?p t??ng, giap. Sau khi xuyen qua t??ng giap m?i n?. đ?n n? m?nh nh?i nhi?u thu?c n? h?n đ?n sat th??ng, nen con đ??c g?i la đ?n trai pha. đ?n trai pha th??ng co kh?i l??ng l?n. Sung b?n đ?n nay c?ng đ??c dung đ? b?n cac lo?i khac nh? đ?n khoi, đ?n truy?n đ?n, đ?n hoa h?c, đ?n phong x?. đ?n n?ng d?n t?i đ?n đ?o cong.

đ?n n? m?nh ch?ng t?ng (High Explosive Anti-Tank - HEAT) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n ?ng d?ng L??ng n? lom (hi?u ?ng Munroe) đ? xuyen giap. Nh?ng ngay nay, đ? ch?ng xe t?ng hi?n đ?i, đ?n đ??c b? tri nhi?u t?ng li?u lom thu?c n? m?nh. đ?n đ??c l?p c? ch? ngoi c?c nh?y, co n?p b?o v? ngoi va đi?m h?a ? th?i đi?m chinh xac. 3BK-31 125mm Nga xuyen đ??c hang met thep can la m?t vi d?.

đ?n n? m?nh ch?ng t?ng co hai ki?u thi?t k?. M?t ki?u ?ng va m?t ki?u dung t?m tich n?ng l??ng. Ki?u dung t?m tich n?ng l??ng co goc m? r?ng, s?c xuyen nhanh chong phan tan, nh?ng thu?n ti?n khi s? d?ng, nh?, hay dung cho cac đ?u đ?n co đ?ng n?ng th?p. đ?n đ?i bac th??ng dung li?u n? lom ki?u ?ng nhi?u t?ng, s?c xuyen r?t m?nh.

đ?n n? d?o (High Explosive Plastic - HEP va High Explosive Squash Head - HESH) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n đ??c thi?t k? đ? n? ep; khi ch?m m?c tieu, đ?u đ?n (ch?a thu?c n? d?o) d?t ra t?ng ti?t di?n ti?p xuc thu?c n? len m?c tieu, ngoi n? đuoi ch?m n? quan tinh kich n? đ?n ngay sau đo. đ?u đ?n n? d?o khong gay hi?u ?ng xuyen pha m?c tieu. Hi?u ?ng n? d?o, ng??c l?i, dung song n? (shockwave) xe nat l?p giap phia ben kia m?c tieu , t?o m?nh v?ng gay sat th??ng va pha h?y ph??ng ti?n/cong s?. đ?n n? m?nh d?o th??ng s? d?ng ch?ng cac lo?i giap m?ng.

đ?n xuyen giap [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n xuyen giap (Armor Piercing - AP) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n xuyen giap lo?i nay khong nh?i thu?c n?. đ?n co đuoi l?a, co th? co chop gio hay khong co chop gio. S?c xuyen pha lo?i đ?n nay hoan toan do đ?ng n?ng va đ?c tinh c?a than đ?n (con g?i la loi xuyen).

đ?n xuyen giap đ?u c?ng (Armor Piercing Capped - APC) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n xuyen giap co t?ng c??ng đ?u thep c?ng đ? xuyen cac l?p giap c?ng ma khong b? tr??t. Sau đ?u thep c?ng la kh?i kim lo?i m?m t?o thanh đ?m đ? bam giap nghieng. Ben trong đ?n b? tri m?t li?u n? m?nh. đ?n đ??c dung r?ng rai cho cac lo?i đ?i bac trong Th? chi?n 2. đ?n đ??c ng??i đ?c phat ki?n, s? d?ng trong H?i quan đ?u th? k? 20.

đ?n xuyen giap đ?u c?ng chop gio (Armor Piercing Capped, Ballistic Cap - APCBC) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lo?i đ?n nay co k?t c?u t??ng t? lo?i APC nh?ng co them chop gio ? m?i đ?n đ? t?o hinh d?ng khi đ?ng h?c, lam gi?m l?c c?n khong khi, t?ng t?c đ? va t?m b?n c?a đ?n.

đ?n xuyen giap d??i c? nong (Armor Piercing Composite, Rigid - APCR) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Xu?t hi?n n?m 1941 trong quan đ?c. đ?n g?m m?t loi c?ng co m?t đ? v?t ch?t cao đ?t trong m?t v? m?m nh?. Loi c?ng lam b?ng vonphram. Lo?i đ?n nay khong nh?i thu?c n?, ph?n loi c?ng xuyen qua m?c tieu. Sau khi xuyen qua m?c tieu, tinh ch?t đ?c bi?t c?a v?t li?u lam loi gay ra v? n? ? trong xe t?ng hay xe b?c thep.

đ?n xuyen giap bop nong [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n thi?t k? loi lam b?ng v?t li?u m?t đ? cao, khong c?ng. Nong sung co thi?t k? bop l?i phia tr??c, s? d?ng ph? bi?n b?i quan đ?i đ?c. Vi d?; sung Schwere Panzer-Buchse 41 (đ?c) b?n đ?n 28mm ra kh?i nong ch? con 20mm, sung 7,5 cm Pak 41 b?n đ?n 75mm khi r?i nong ch? con 55mm. Lo?i đ?n nay ch? đ??c dung m?t th?i gian r?t ng?n, vi thi?t k? b?n lam gi?m tu?i th? nong (co lo?i ch? b?n đ??c 1000 l?n)

đ?n xuyen giap tach gu?c (Armor Piercing Discarding Sabot - APDS) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

La đ?n xuyen giap tach gu?c d??i c? nong. đ?n nay co ph?n loi thep k?p b?i gu?c đ?n. Thi?t k? tach gu?c nh?m lam t?ng t?c đ? cho loi xuyen so v?i t?c đ? c?a đ?n xuyen giap b?ng c? khong thoat v?. Loi gi?m c? đ? thanh xuyen (KE).

đ?n xuyen giap tach gu?c canh ?n đ?nh (Armor Piercing Fin Stabilized Discarding Sabot - APFSDS) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Thi?t k? t??ng t? đ?n xuyen giap tach gu?c, t?ng c??ng them canh đ?nh h??ng ? đuoi. đ?n c?ng co th? b?n t? phao nong xo?n, nh?ng l?p trong c?i quay ch?ng xoay trong nong.

Loi xuyen đ?ng n?ng (Kinetic Energy) [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n xuyen giap tach gu?c APDS va APFSDS đ?u mang loi xuyen đ?ng n?ng (KE). đay th?c ch?t la b? ph?n chi?n đ?u c?a đ?u đ?n. Loi xuyen đ?ng n?ng la m?i ten đ?c th?ng giap m?c tieu. Loi co th? lam t? v?t li?u c?ng n?ng, nh? v?t li?u g?c volphram, uranium ngheo. Thi?t k? loi xuyen khong nh?i thu?c n?, ch? b? tri đuoi l?a. đ?n co loi xuyen giap d??i c? nong th??ng nh? h?n cac đ?n khac, s? t?c đ?n cao, đ??ng đ?n t?t. Kh? n?ng bay nhanh đ?n m?c tieu giup ch?ng m?c tieu di đ?ng m?t cach hi?u qu?.

đ?n sung c?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

đ?n sung c?i ph? bi?n nong tr?n ?n đ?nh canh đuoi. đ?n sung c?i đ?n gi?n, r?t r?. Li?u phong c?a đ?n ch?a ngay trong can đuoi đ?nh h??ng, b?c b?i ?ng gi?y hay v?y li?u m?m. Khi b?n co th? b? sung them li?u phong b?ng cach qu?n thu?c phong đ?ng trong ?ng m?m quanh can đuoi. M?t s? đ?n sung c?i b?n tren phao c?i nong xo?n, ?n đ?nh b?ng ph??ng phap quay. Lo?i đ?n nay khong co hinh gi?t n??c, khong co canh đoi, b? ngoai trong nh? đ?n phao thong th??ng nh?ng ph?n đuoi co k?t c?u đ?c bi?t đ? co th? b?n tren phao nong xo?n.

G?n đay [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Phan lo?i [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Theo c? đ?n va ph??ng phap b?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• đ?n sung
• đ?n phao
• đ?n c?i
• đ?n ph?n l?c

Theo cong d?ng [ s?a | s?a ma ngu?n ]

a, đ?n

• đ?n n? pha
• đ?n sat th??ng
• đ?n n? pha sat th??ng
• đ?n xuyen
• đ?n xuyen lom

b, đ?n cong d?ng đ?c bi?t

• đ?n chi?u sang
• đ?n chay
• đ?n ch? th? m?c tieu
• đ?n hoa h?c
• đ?n h?i cay
• đ?n khoi
• đ?n truy?n đ?n

Theo ch?t n? nh?i trong bom [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• đ?n n? m?nh
• đ?n hoa h?c
• đ?n chay
• đ?n nh?i ch?t tr? (inert)

Xem them [ s?a | s?a ma ngu?n ]

• đ?n d??c
• Danh sach đ?n
• V? khi
• Ten l?a

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Lien k?t ngoai [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Wikimedia Commons co them hinh ?nh va ph??ng ti?n truy?n t?i v? đ?n .

• Th? nghi?m đ?n v?i may quay t?c đ? cao
• đ?n b?n t? nong xe t?ng khi quay v?i t?c đ? cao
• B?n đ?n phao quay t?c đ? cao