đ?i h?ng th?y (l?ch s?)

Bach khoa toan th? m? Wikipedia
C?n l? d?
M?t ph?n c?a Chi?n tranh ph??ng B?c ( Chi?n tranh ph??ng B?c l?n hai )

Th?y đi?n, Muscovy (ng??i Nga), Brandenburg va ng??i Cossack ? Khmelnytsky chi?m đong th?nh v??ng chung Ba Lan-Litva.
Th?i gian 1655?60
đ?a đi?m
Th?nh v??ng chung Ba Lan-Litva
K?t qu? Khong ro rang, chi?n th?ng Pyrros c?a Ba Lan
Tham chi?n
Ch? huy va lanh đ?o
L?c l??ng
: 50.000 ng??i
Áo: 17.000 ng??i
: 2.000 ng??i [3]
T?ng c?ng: 69.000+ 		: 40.000 ng??i
: 60.000 ng??i
:16.000 ng??i
: 40.000 ng??i
: 25.000 ng??i
B?n m?u:Country data Moldavia B?n m?u:Country data Wallachia : 10.000 ng??i
T?ng c?ng: 191.000+
Th??ng vong va t?n th?t
R?t cao : 30,000 t? tr?n [4]
R?t cao

C?n l? d? ( ti?ng Ba Lan : pоtор szwedzki , ti?ng Litva : ?ved? tvanas, ti?ng Th?y đi?n : svenska syndafloden ), hay con đ??c bi?t t?i la Con l? d? Th?y đi?n , la m?t trong nh?ng s? ki?n bi th?m nh?t trong l?ch s? Ba Lan va co tac đ?ng vo cung l?n t?i Ba Lan sau nay. Di?n ra cung luc v?i cu?c chi?n tranh Nga-Ba Lan , cu?c n?i d?y Khmelnytsky va chi?n tranh ph??ng B?c l?n hai , cu?c xung đ?t nay con đ??c g?i la Con l? d? Th?y đi?n ? Ba Lan [5] , do m?c đ? tan pha kh?ng khi?p ma quan xam l??c Th?y đi?n đ? l?i cho Ba Lan, ma đa co tac đ?ng c?c k? nghiem tr?ng sau nay. T? "potop" trong ti?ng Ba Lan, am ch? "l? d?" trong Kinh thanh, đa đ??c chinh Henryk Sienkiewicz c? th? hoa trong cu?n ti?u thuy?t C?n l? d? c?a ong vao n?m 1886.

Cu?c xung đ?t kinh hoang nay đa tan pha 3/4 đ?t n??c Ba Lan va c??p đi m?ng s?ng c?a 1/3 dan s? n??c nay b?y gi?. [6] B?n than chinh Giao s? Andrzej Rottermund con ph?i th?a nh?n r?ng cu?c xam l??c c?a Th?y đi?n con đ? l?i h?u qu? kinh hoang h?n so v?i hanh đ?ng đ?ng h?y di?t Ba Lan ma Lien Xo va đ?c Qu?c Xa gay ra trong Chi?n tranh th? gi?i th? hai , do ng??i Th?y đi?n đa xong vao c??p pha r?t nhi?u c? v?t quy c?a Th?nh v??ng chung, ma ph?n đong s? khong đ??c tr? v?. [7] Warszawa , th? đo Th?nh v??ng chung, đa hoan toan b? đ?t pha b?i quan xam l??c Nga-Th?y đi?n, khi?n cho thanh ph? s?m u?t nay ch? con 2.000 ng??i s?ng sot. [8] Theo ??c tinh n?m 2012, thi?t h?i Ba Lan ph?i ganh ch?u len t?i 4 t? Złoty . Quan Th?y đi?n, cung v?i nh?ng k? xam l??c ng??i Nga sau đo, đa pha h?y h?n g?n 200 thanh ph?, xa, cung v?i h?n 150 nha th? va g?n 90 thanh tri l?n nh?. [9]

M?t trong nh?ng h?u qu? l?n nh?t la s? h?y ho?i hoan toan s?c m?nh c?a Ba Lan, va hanh đ?ng c??p pha c?a linh Nga va Th?y đi?n la minh ch?ng c?a s? b?o tan ma Ba Lan ph?i tr?i qua. Cu?c chi?n nay chinh la kh?i đi?m đanh d?u s? suy tan c?a Ba Lan, va m? đ??ng đ? Nga tr?i d?y va no d?ch Ba Lan sau nay.

Ngu?n g?c chi?n tranh [ s?a | s?a ma ngu?n ]

N?m 1648, Bohdan Khmelnytsky , m?t ng??i Kozak Ukraina, lanh đ?o cu?c n?i d?y ch?ng Ba Lan do b?t man v?i chinh sach cai tr? c?a gi?i quy t?c Ba Lan-Litva. M?c du b? d?p t?t n?m 1651, nh?ng thi?t h?i ma cu?c n?i lo?n gay ra đa giup Nga co c? đ? Tay ti?n tr? l?i, hong đo?t đ?t c?a ng??i Ukraina va Slav khac. L?i d?ng tinh hinh b?t ?n đo, Sa hoang Aleksei c?a Nga li?n tuyen chi?n va t?n cong Ba Lan ? phia đong, đanh chi?m Smolensk va toan b? Belarus ngay nay. Th?y đi?n nghe đ??c tin t?c đo, li?n c?u k?t v?i Nga va phat đ?ng xam l??c t? phia B?c thang 7 n?m 1655, chi?m n?a Tay c?a Ba Lan va cung nhau h?y di?t đ?t n??c nay. Th?y đi?n t? lau luon nuoi them khac banh tr??ng xu?ng phia nam, va con co tranh ch?p ngoi bau v?i Ba Lan, nen s? d?ng luon cu?c chi?n nay đ? thanh toan m?t k? thu nguy hi?m b?y gi?.

Th?y đi?n xam l??c Ba Lan [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Sau cu?c Chi?n tranh Ba M??i N?m , Th?y đi?n n?i len thanh m?t th? l?c hung c??ng nh?t nhi chau Au, nh?ng l?i thi?u ti?n đ? chi tr? cho binh linh tham chi?n. Ba Lan-Litva tr? thanh m?c tieu nh?m t?i do n??c nay b? tan pha b?i cac cu?c chi?n v?i ng??i Ukraina va nh?ng k? xam l?ng ng??i Nga. Ngoai ra, nh?ng tranh ch?p c?a Nha Vasa v?n co g?c Th?y đi?n cang lam gia t?ng s? them khat chi?m đong Ba Lan c?a Th?y đi?n. Tr??c đo, hai n??c đa đanh nhau trong chi?n tranh Ba Lan-Th?y đi?n , nen tham thu r?t sau.

Vua Ba Lan b?y gi?, Jan II Casimir , thi?u s? ?ng h? c?a gi?i quy t?c Ba Lan-Litva do ong ch? tr??ng lo?i b? nh?ng bo lao l?m quy?n l?c va b?n than ong l?i than Ao b?y gi?. Ong tr? thanh m?t m?c s? Cong giao n?m 1643, nh?ng r?i kh?i v? tri ba n?m sau va tranh c? cho v? tri ngai vang Ba Lan sau khi Władysław IV Vasa qua đ?i. Tuy nhien, nhi?u quy t?c cho r?ng ong la m?t v? vua nhu nh??c, y?u đu?i. Th?m chi Janusz Radziwiłł va Bogusław Radziwiłł , hai quy t?c Litva, con ch? m?u lien minh v?i Th?y đi?n va sau nay s? l?p ra Lien minh K?dainiai , d??i tr??ng cai tr? c?a Th?y đi?n. Do n?i b? Ba Lan r?n n?t va cac xung đ?t lien ti?p, Th?y đi?n li?n phat đ?ng chi?n tranh, nh?n th?y c? h?i đ? no d?ch n??c nay đa t?i.

1655 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

1656 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

1657 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

1658-60 [ s?a | s?a ma ngu?n ]

S? h?y di?t Th?nh v??ng chung [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Charles X Gustav in skirmish with Polish Tatars at the battle of Warsaw, by Johan Philip Lemke (1684).
Charles X Gustav chi?n đ?u ch?ng ng??i Tatars t?i Warsaw, 29 thang 7 n?m 1656. Johan Philip Lemke, tranh s?n d?u, 1684.

Nh?ng k? xam l?ng ng??i Th?y đi?n va Nga, d?u chung hay khac phe, đ?u co chung m?c tieu: c??p pha va h?y ho?i Ba Lan đ?n t?n m?c đ? cao nh?t co th?.

Quan Th?y đi?n xam l?ng t?i nh?ng vung giau co nh?t Ba Lan b?y gi? ( đ?i Ba Lan , Ti?u Ba Lan , Mazovia , Pomerelia , Kujawy , Podlasie ) ma 200 n?m qua ch?a t?ng b? chi?n tranh. Hang tr?m nghin t? li?u, sach v? va ki?n th?c, c? v?t quy gia đa b? ng??i Th?y đi?n c??p boc va khong bao gi? đ??c tr? l?i, th?m chi con b? tr?ng bay ? B?o tang Quan đ?i Th?y đi?n va Livrustkammaren . [10] Quan Th?y đi?n, h? đ?n đau, la ch? đ?y ch? con la tro tan va th?m chi ngay nay, ? Ba Lan, nh?ng n?i đo đ?u ph?i đ??c in ch? d?u "tan pha b?i ng??i Th?y đi?n", minh ch?ng cho s? b?o tan va ngang ng??c c?a ng??i Th?y đi?n b?y gi?. Th?m ch? c? nh?ng bau v?t nh? th?m l?a Th? Nh? K?, s? Trung Hoa, c?ng b? pha h?y. [10] Huber Kowalski c?a đ?i h?c Warszawa c?ng kh?ng đ?nh ng??i Th?y đi?n s?n sang c??p pha t?t c? nh?ng gi ma h? th?y đ??c. [11] Th?m chi, Th?y đi?n con nu?t l?i h?a t? Hoa ??c Oliva h? đa ky ? hoan tr? nh?ng bau v?t ?n c?p ? Ba Lan, ma l?i đem đ?u gia va th?m chi khong th?a nh?n nh?ng bau v?t nay. [12] Hanh đ?ng c??p pha nay khi?n Gda?sk va Lviv la hai n?i duy nh?t quan Th?y đi?n khong x?a t?i. Ba Lan-Litva m?t t?i g?n 70 th? vi?n va 20 t? li?u va con l?i r?t it cong trinh ti?n-Baroque con đ??c l?u gi?. [13] Vao n?m 2013, Marek Pozna?ski c?a M?t tr?n Palikot đa đ?nh g?i hang ngan tem, phi?u ra chau Au keu g?i Th?y đi?n ph?i b?i th??ng thi?t h?i. [14] Sławian Krzywi?ski, m?t doanh nhan, c?ng l?p nen H?i Tai thi?t nh?ng thi?t h?i b?i ng??i Th?y đi?n xam l??c ( Fundacja Odbudowy Zniszcze? Dokonanych w Czasie Potopu Szwedzkiego ), cung v?i cao bu?c Th?y đi?n v?n ch?a ch?u b?i th??ng thi?t h?i. [15]

Nh?ng k? xam l??c ng??i Nga ? phia đong thi co m?c tieu v?a chung l?i v?a khac. Tuy chia s? v?i Th?y đi?n v? vi?c h?y di?t Ba Lan, Nga mu?n bi?n Ba Lan tr? thanh m?t qu?c gia l? thu?c va c??p them lanh th?, th?m chi sap nh?p Ba Lan vao Nga Sa hoang. Ng??i Nga, nuoi m?i thu t? cu?c chi?n 1612 va vi?c ng??i Ba Lan chi?m Moskva , đ?ng loa v?i Th?y đi?n đ? đ?t pha Warsaw nh? m?t cach tr? thu. Linh Nga, trong su?t cu?c chi?n 6 n?m chi?n tranh, tham gia c??p pha va ti?n hanh đ?t kich su?t phia đong c?a Ba Lan, n?i an ninh l?ng l?o h?n, cung v?i tan pha va đem nh?ng t? li?u, c? v?t va bau v?t quy c?a Ba Lan v? Nga. Gi?ng nh? Th?y đi?n, Nga ch?a bao gi? tr? l?i hay b?i th??ng thi?t h?i cho Ba Lan, va cung luc đo, c?ng đ?i đ?u v?i linh Th?y đi?n đ? tranh gianh quy?n l?i, va nhi?u luc c?ng tham gia c??p boc kinh hoang v? sau nay ? phia Tay Ba Lan, n?i quan Th?y đi?n c?ng th??ng xuyen tham gia c??p pha.

M?t trong nh?ng đi?m m?u ch?t chinh la hanh đ?ng can d? c?a Nga. Vi?c Nga tham gia cu?c chi?n la bi?u hi?n đ?u tien c?a s? can d? c?a Nga vao Ba Lan. S? suy y?u c?a Ba Lan v? sau s? m? đ??ng đ? Nga tr?i d?y, chuy?n minh thanh đ? qu?c Nga va s? tham gia vao cu?c Phan chia Ba Lan sau nay.

V?n hoa đ?i chung [ s?a | s?a ma ngu?n ]

Tham kh?o [ s?a | s?a ma ngu?n ]

  1. ^ a b Ervin Liptai: Military history of Hungary , Zrinyi Military Publisher, 1985. ISBN 963-326-337-9
  2. ^ a b Laszlo Marko: Lordships of the Hungarian State , Magyar Konyvklub Publisher, 2000. ISBN 963-547-085-1
  3. ^ Podhorodecki, Leszek (1987). Chanat Krymski i jego stosunki z Polsk? w XV?XVIII wieku . tr. 196. ISBN   83-05-11618-2 .
  4. ^ Claes-Goran Isacson, Karl X Gustavs Krig (2002) Lund, Historiska Media. Page 96. ISBN 91-89442-57-1
  5. ^ Frost, Robert I (2004). After the Deluge. Poland-Lithuania and the Second Northern War, 16551660 . Cambridge Studies in Early Modern History. Cambridge University Press. tr. 3. ISBN   0-521-54402-5 .
  6. ^ Zawadzki, Marcin. “Durham University Polish Society” . Durham University . B?n g?c l?u tr? ngay 21 thang 8 n?m 2007 . Truy c?p ngay 23 thang 6 n?m 2009 . During 'The Deluge', Commonwealth lost an estimated ⅓ of its population (proportionally higher losses than during World War II), and its status as a great power.
  7. ^ "Nikt tak nie ograbił Polski jak Szwedzi" by Michał Chodurski, Polish Radio web page, 12.08.2012
  8. ^ “Pierwsze zniszczenie Warszawy i jej odbudowa po potopie 1655?1696. Irena Gieysztorowa, "Mowi? wieki", nr 11, 1962” . B?n g?c l?u tr? ngay 31 thang 8 n?m 2020 . Truy c?p ngay 7 thang 6 n?m 2018 .
  9. ^ Potop szwedzki przyniosł Polsce straty o warto?ci 4 mld złotych, dzieje.pl, Portal historyczny, 29-10-2012
  10. ^ a b "Nikt tak nie ograbił Polski jak Szwedzi" by Michał Chodurski, Polish Radio webpage, 31.08.2012
  11. ^ Bezcenne skarby odkryte na dnie Wisły, PAP, 2011 - 11 - 24 [ lien k?t h?ng ]
  12. ^ Milczenie złodzieja by Adam W?głowski, 27.12.2010
  13. ^ “Grabie?e szwedzkie w Polsce (1). Przyczyny, charakterystyka i skutki” . B?n g?c l?u tr? ngay 20 thang 9 n?m 2017 . Truy c?p ngay 7 thang 6 n?m 2018 .
  14. ^ Wprost weekly, Poseł Ruchu Palikota chce odszkodowania za... Potop 2013-01-16
  15. ^ Czy Szwedzi zapłac? nam za Potop? Straty wyliczono na 4 mld złotych by Mariusz Jałoszewski, 14.01.2013

Lien k?t ngu?n [ s?a | s?a ma ngu?n ]

L?y t? “ https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=đ?i_h?ng_th?y_(l?ch_s?)&oldid=69857653 ”