Vi?n đ?i h?c California?Berkeley
(
ti?ng Anh
:
University of California, Berkeley
; vi?t t?t la
UC Berkeley
,
Berkeley
,
Cal
, ho?c
California
), con g?i la
đ?i h?c California?Berkeley
, la m?t
vi?n đ?i h?c
cong l?p uy tin hang đ?u n?m trong khu v?c
v?nh San Francisco
, t?i thanh ph?
Berkeley
,
California
. đay la vi?n đ?i h?c đ?u tien va n?i ti?ng nh?t c?a h? th?ng
Vi?n đ?i h?c California
, m?t trong ba h? th?ng giao d?c cong l?p c?a ti?u bang, bao g?m h? th?ng
California State University
va California Community College.
Tr??ng đ??c cong nh?n b?i
Times Higher Education World University Rankings
la m?t trong sau tr??ng đ?i h?c danh gia nh?t th? gi?i (cung v?i
đ?i h?c Cambridge
,
đ?i h?c Harvard
,
Vi?n Cong ngh? Massachusetts
,
đ?i h?c Oxford
va
đ?i h?c Stanford
) trong b?ng x?p h?ng cong b? n?m 2015 va n?m ? v? tri th? t? theo b?ng x?p h?ng Best Global Universities c?a U.S News n?m 2018-2019 v?i kh?o sat bao g?m cac tr??ng c?a M? va g?n 50 qu?c gia khac. Bao cao c?a
Academic Ranking of World Universities (ARWU)
c?ng x?p University of California, Berkeley ? v? tri th? n?m trong b?ng x?p h?ng toan c?u. Xet v? cac nganh h?c, tr??ng đ?ng th? ba v? Nganh K? thu?t, th? t? trong L?nh v?c
Khoa H?c Xa h?i
va th? nh?t v? Toan H?c va Khoa h?c đ?i S?ng. Tr??ng c?ng n?i ti?ng trong vi?c đao t?o m?t s? l??ng l?n Kinh t? Gia.
đ??c thanh l?p n?m
1868
do sap nh?p tr??ng t? th?c Tr??ng đ?i h?c California (
College of California
) va tr??ng cong l?p Tr??ng đ?i h?c C? khi, M?, va Nong nghi?p (
Agricultural, Mining, and Mechanical Arts College
), UC Berkeley đa co nh?ng đong gop quan tr?ng v?
khoa h?c t? nhien
va cac ho?t đ?ng xa h?i. Cac gi?ng vien, c?u sinh vien va nghien c?u sinh c?a tr??ng đa gianh t?ng c?ng 107 gi?
Nobel
(bao g?m 33 gi?i c?a c?u sinh vien), 9
gi?i Wolf
, 14
huy ch??ng Fields
, 25
gi?i Turing
, 45 h?c gi? MacArthur, 20 gi?i Academy, va 19
gi?i Pulitzer
. Berkeley co h? th?ng giao d?c b?c c? nhan r?t đa d?ng va đ??c xem la trung tam nghien c?u c?a r?t nhi?u nganh h?c. Vi?n đ?i h?c đ?t nhi?u thanh tich v?
v?t ly
,
hoa h?c
va cac nganh
sinh h?c
trong
th? k? 20
, nh? sang ch? ra may
cyclotron
, cach ly thanh cong vi khu?n b?i li?t ? ng??i, phat tri?n khai ni?m tia
laser
, gi?i thich nguyen ly c?a
quang h?p
, thi?t k? thi nghi?m ch?ng minh đ?nh ly Bell, t?o ra h? đi?u hanh
BSD Unix
, kham pha ra m?i lien quan gi?a s? gian n? c?a v? tr? va
V?t ch?t t?i
, cong ngh? ch?nh s?a gen
CRISPR
,
đi?u tr? mi?n d?ch ung th?
,... va phat hi?n ra 17
nguyen t? hoa h?c
? nhi?u h?n b?t c? vi?n đ?i h?c nao khac tren th? gi?i, trong đo co
Plutonium
,
Berkelium
va
Californium
, c?ng nh? thanh l?p nhi?u cong ty hang đ?u nh?
Apple Inc.
,
Intel
,
Tesla Motors
,
EBay
,
HTC
,
Activision Blizzard
,
SanDisk
,
VMware
,... Vi?n đ?i h?c c?ng đ?t đ??c nhi?u gi?i th??ng v? Toan,
gi?i Nobel Kinh t?
va
gi?i Nobel V?n h?c
. Cac nha v?t ly c?a Berkeley n?m trong nhom khoa h?c gia phat tri?n
D? an Manhatttan
ch? t?o
bom nguyen t?
trong
Chi?n tranh th? gi?i th? hai
va
bom khinh khi
khong lau sau đo.
Berkeley tham gia cac cu?c th? thao gi?a sinh vien cac tr??ng v?i ten
California Golden Bears
(Nh?ng con g?u vang c?a California), đ?t nhi?u danh hi?u qu?c gia trong cac mon nh?
bong b?u d?c M?
,
bong r?
nam,
bong chay
,
bong n??c
, v.v. c?ng nh? đa gianh đ??c 207 huy ch??ng
Th? v?n h?i Olympic
(117 vang, 51 b?c va 39 đ?ng). Mau ao chinh th?c c?a tr??ng va đ?i th? thao la mau xanh d??ng va mau vang.
N?m 1866, vung đ?t th?i bay gi? la khuon vien c?a đ?i h?c Berkeley đ??c mua b?i tr??ng t?
College of California
. B?i vi khong đ? kinh phi đ? v?n hanh, cu?i cung no sap nh?p v?i tr??ng cong l?p v?i ten g?i Cao đ?ng Nong nghi?p, Khai m?, C? khi, Ngh? thu?t đ? tr? thanh
đ?i h?c California
. V?n b?n thanh l?p tr??ng đ??c ky b?i Th?ng đ?c bang California Henry H. Haight vao
23 thang 3
n?m
1868
va
Henry Durant
, ng??i sang l?p ra College of California, tr? thanh Hi?u tr??ng đ?u tien.
Tr??ng đ?i h?c m? ra vao n?m 1869 s? d?ng cac toa nha tr??c đay c?a College of California ?
Oakland
nh? la n?i t?m th?i trong khi m?t campus m?i đang đ??c xay d?ng
[1]
. V?i s? hoan t?t c?a North va South Halls vao n?m 1875, tr??ng d?i v? đ?a đi?m hi?n nay ? Berkeley v?i 167 sinh vien nam va 222 sinh vien n?
[2]
.
Tr??ng đ?i h?c nay đa tr??ng thanh d??i quy?n lanh đ?o c?a
Benjamin Ide Wheeler
, ng??i la Hi?u tr??ng tr??ng t? 1899 đ?n 1919. Danh ti?ng c?a tr??ng cac n?i khi Hi?u tr??ng Wheeler đa thanh cong trong vi?c thu hut cac giao s? n?i ti?ng v? tr??ng va thu hut đ??c nhi?u ngan sach cho vi?c nghien c?u va c?p h?c b?ng
[1]
. Campus b?t đ?u co dang v? c?a m?t đ?i h?c t?m c? đ??ng th?i v?i cac toa nha
Beaux-Arts
va
neoclassical
, bao g?m
California Memorial Stadium
(1923) đ??c thi?t k? b?i ki?n truc s?
John Galen Howard
[3]
; nh?ng toa nha nay t?o thanh ph?n chinh campus c?a đ?i h?c Berkeley hi?n nay.
Chi?n tranh th? gi?i th? hai
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Trong
Chi?n tranh th? gi?i th? hai
,
Ernest Orlando Lawrence
lanh đ?o
Phong thi nghi?m phong x?
? tren cac day đ?i ben tren Berkeley b?t đ?u cac h?p đ?ng v?i
Quan đ?i Hoa K?
đ? phat tri?n
bom nguyen t?
, co lien quan đ?n cac nghien c?u tien phong trong
v?t ly h?t nhan
? Berkeley, bao g?m c? vi?c kham pha ra
plutonium
(luc đo đ??c xem la bi m?t qu?c gia) c?a
Glenn Seaborg
(Phong 307 toa nha
Gilman Hall
, n?i Seaborg kham pha ra plutonium, sau nay la m?t
đ?a đi?m l?ch s? c?p qu?c gia
). Giao s? v?t ly c?a UC Berkeley
J. Robert Oppenheimer
đ??c c? lam ng??i đ?ng đ?u v? khoa h?c c?a
D? an Manhattan
vao n?m 1942
[4]
[5]
. Cung v?i h?u du? c?a Phong thi nghi?m phong x?, bay gi? la Phong thi nghi?m qu?c gia Lawrence t?i Berkeley (
Lawrence Berkeley National Laboratory
), đ?i h?c California c?ng qu?n ly hai phong thi nghi?m kha co cung đ? tu?i,
Los Alamos National Laboratory
va
Lawrence Livermore National Laboratory
, đ??c thanh l?p vao 1943 va 1952.
Cac ?nh h??ng chinh tr? trong nh?ng n?m 1950 va 1960
[
s?a
|
s?a ma ngu?n
]
Trong
th?i McCarthy
vao n?m 1949,
H?i đ?ng qu?n tr?
đa đ?a ra l?i th? trung thanh v?i
ch? ngh?a ch?ng c?ng s?n
đ??c ky t?t c? b?i cac nhan vien c?a đ?i h?c California. M?t s? l?n cac giao s? ph?n đ?i l?i th? nay đa b? cho thoi vi?c
[6]
; m??i n?m troi qua tr??c khi h? đ??c khoi ph?c l?i v? tri c? v?i l??ng c?
[7]
. M?t trong s? đo,
Edward C. Tolman
? m?t nha
tam ly h?c so sanh
n?i ti?ng ? đa co m?t toa nha đ?t theo ten ong la n?i c?a khoa tam ly va giao d?c. L?i th?"?ng h? b?o v?
Hi?n phap Hoa K?
hi?n phap ti?u bang California ch?ng l?i t?t c? cac k? thu, trong n??c va ngoai n??c"v?n con b?t bu?c đ?i v?i t?t c? cac nhan vien c?a đ?i h?c California
[8]
[9]
.
- Owens, Eric (2004).
America's Best Value Colleges
. The Princeton Review.
ISBN 0-375-76373-2
.
- A Brief History of the University of California, Berkeley
L?u tr?
2007-07-27 t?i
Wayback Machine
- Brief History of the University
L?u tr?
2008-09-05 t?i
Wayback Machine
from official website
- Berkeley: Historical Overview
from University of California Digital Archives
- Atomicarchive.com
- Manhattan Project Heritage Preservation Association
- Cal Traditions 101
- Cal Band
L?u tr?
2006-04-26 t?i
Wayback Machine
- University of California Rally Committee
- Cal Athletics
- UC Berkeley Residential and Student Programs
- Landscape plan
L?u tr?
2006-03-14 t?i
Wayback Machine
- Brechin, Gray (1999).
Imperial San Francisco
. UC Press Ltd.
ISBN 0-520-21568-0
.
- Cerny, Susan Dinkelspiel (2001).
Berkeley Landmarks: An Illustrated Guide to Berkeley, California's Architectural Heritage
. Berkeley Architectural Heritage Association.
ISBN 0-9706676-0-4
.
- Freeman, Jo (2003).
At Berkeley in the Sixties: The Education of an Activist, 1961-1965
. đ?i h?c Indiana Press.
ISBN 0-253-21622-2
.
- Helfand, Harvey (2001).
University of California, Berkeley
. Princeton Architectural Press.
ISBN 1-56898-293-3
.
- Rorabaugh, W. J. (1990).
Berkeley at War: The 1960s
. Oxford University Press.
ISBN 0-19-506667-7
.
- Wong, Geoffrey (2001).
A Golden State of Mind
. Trafford Publishing.
ISBN 1-55212-635-8
.