Quan ni?m v? vi?c m?t ph?n c?a chau M? co m?t m?i quan h? v? ngon ng? v?i nh?ng n?n v?n hoa Roman co th? đ??c b?t ngu?n t? th?p nien 1830 trong cac v?n b?n c?a
Michel Chevalier
, ong đa m?c nhien cong nh?n b? ph?n nay c?a chau M? la n?i sinh s?ng c?a nh?ng ng??i thu?c "
ch?ng Latinh
", va r?ng khu v?c nay co th? lien minh v?i "
Au Latinh
" trong m?t cu?c đ?u tranh v?i "
Au German
", "
M? ?ngle
" va "
Au Slav
".
[7]
Quan ni?m nay sau đo đ??c cac tri th?c va lanh t? chinh tr? M? Latinh đ? c?p đ?n vao gi?a va cu?i th? k? 19, h? khong con nhin nh?n Tay Ban Nha hay B? đao Nha la nh?ng hinh m?u v?n hoa, ma la
Phap
.
[8]
Thu?t ng? đ??c chinh tr? gia ng??i Chile
Francisco Bilbao
s? d?ng l?n đ?u tien t?i Paris trong m?t h?i ngh? n?m 1856
[9]
va trong cung n?m b?i nha v?n ng??i Colombia Jose Maria Torres Caicedo trong bai th? "Hai chau M? c?a ong.
[10]
đ? qu?c Phap c?a
Napoleon III
trong cu?c
xam l??c Mexico
đa ?ng h? thu?t ng? M? Latinh, ly do la đ? Phap co th? đ?ng vao hang ng? cac qu?c gia co ?nh h??ng t?i chau M? va đ? lo?i tr?
cac n??c noi ti?ng Anh
, va gi? m?t vai tro trong chi?n d?ch c?a ong nh?m ng? y r?ng khu v?c co m?i quan h? v?n hoa v?i Phap, bi?n Phap tr? thanh lanh đ?o v? v?n hoa va chinh tr? c?a khu v?c, va l?p
Maximiliano c?a Habsburg
lam hoang đ? c?a
đ? nh? đ? qu?c Mexico
.
[11]
N?m 1861, cac h?c gi? ng??i Phap c?ng đa đ?t ra thu?t ng? nay trong
La revue des races Latines,
m?t t?p chi danh rieng cho phong trao lien Latinh.
[12]
L?ch s? dan s?
N?m
| S? dan
| ±%
|
---|
1750
| 16.000.000
| ?????
|
---|
1800
| 24.000.000
| +50.0%
|
---|
1850
| 38.000.000
| +58.3%
|
---|
1900
| 74.000.000
| +94.7%
|
---|
1950
| 167.000.000
| +125.7%
|
---|
1999
| 511.000.000
| +206.0%
|
---|
Ngu?n:
"UN report 2004 data" (PDF).
|
Dan t?c
s?a
C? dan M? Latinh co s? đa d?ng v? t? tien, s?c t?c va ch?ng t?c, va khi?n cho khu v?c la m?t trong nh?ng n?i đa d?ng ch?ng t?c nh?t th? gi?i. Thanh ph?n dan t?c co khac bi?t gi?a cac qu?c gia: ng??i lai Au-da đ? (
Mestizo
) chi?m ?u th? ? nhi?u n??c; ? m?t s? n??c thi
ng??i da đ?
chi?m đa s?; dan c? m?t s? qu?c gia l?i ch? y?u la ng??i g?c
Au
; va t?i m?t s? n??c thi ng??i
Mulatto
chi?m ?u th?. Ngoai ra con co
ng??i da đen
,
ng??i chau A
, va ng??i lai da đen-da đ? (trong l?ch s? đoi khi đ??c g?i la
Zambo
). Ng??i co ngu?n g?c chau Au la nhom đ?n l? l?n nh?t, va cung v?i nh?ng ng??i co m?t ph?n g?c Au, h? chi?m x?p x? 80% t?ng dan s?,
[21]
ho?c h?n.
[22]
Ngon ng?
s?a
Ti?ng Tay Ban Nha va ti?ng B? đao Nha la cac ngon ng? ch? y?u c?a M? Latinh. Ti?ng B? đao Nha ch? đ??c noi t?i Brazil, song đay l?i la qu?c gia l?n nh?t va đong dan c? nh?t trong khu v?c. Ti?ng Tay Ban Nha la ngon ng? chinh th?c c?a h?u h?t cac n??c M? Latinh con l?i tren l?c đ?a, c?ng nh? t?i
Cuba
,
Puerto Rico
(cung v?i ti?ng Anh), va
C?ng hoa Dominica
.
Ti?ng Phap
đ??c noi t?i
Haiti
va cac
t?nh h?i ngo?i
c?a Phap nh?
Guadeloupe
,
Martinique
va
Guyane thu?c Phap
,
c?ng đ?ng h?i ngo?i
Saint-Martin
.
Cac ngon ng? b?n đ?a chau M?
đ??c noi r?ng rai ?
Peru
,
Guatemala
,
Bolivia
,
Paraguay
va
Mexico
, va ? m?t m?c đ? th?p h?n t?i
Panama
,
Ecuador
,
Brazil
,
Colombia
,
Venezuela
,
Argentina
, va
Chile
. ? cac n??c M? Latinh con l?i, s? ng??i noi cac ngon ng? b?n đ?a co xu h??ng thu nh? ho?c ngon ng? đo b? tuy?t ch?ng. Mexico co l? la qu?c gia co nhi?u ngon ng? nh?t M? Latinh. T?i
Peru
,
ti?ng Quechua
c?ng la m?t ngon ng? chinh th?c ben c?nh ti?ng Tay Ban Nha. T?i
Bolivia
,
ti?ng Aymara
, Quechua va Guarani c?ng co đ??c vai tro chinh th?c ben c?nh ti?ng Tay Ban Nha.
Ti?ng Guarani
, cung v?i ti?ng Tay Ban Nha, la ngon ng? chinh th?c c?a
Paraguay
, va đ??c ph?n l?n dan c? noi (song ng?), va ngon ng? nay c?ng co đ??c v? th? chinh th?c t?i t?nh
Corrientes
c?a Argentina.
Cac ngon ng? chau Au khac đ??c noi t?i M? Latinh bao g?m:
ti?ng Anh
b?i m?t s? nhom t?i
Puerto Rico
, cung cac qu?c gia co th? khong đ??c xem la thu?c vung M? Latinh nh?
Belize
va
Guyana
;
ti?ng đ?c
đ??c noi ? mi?n nam Brasil, mi?n nam
Chile
cung nhi?u n?i ? Argentina va
Paraguay
;
ti?ng Y
đ??c noi t?i Brazil, Argentina, va
Uruguay
;
ti?ng Wales
đ??c noi ? mi?n nam
Argentina
.
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
Ton giao
s?a
đ?i đa s? ng??i dan M? Latinh la
Kito h?u
, h?u h?t theo
Cong giao La Ma
.
[29]
Kho?ng 70% c? dan M? Latinh t? xem minh la ng??i Cong giao.
[30]
Thanh vien c?a cac giao phai
Tin Lanh
đang t?ng len, đ?c bi?t la ? Brasil, Panama va Venezuela.
Cac v?n đ? kinh t?, xa h?i va an ninh đa ?nh h??ng đ?n tinh tr?ng di c? c?a khu v?c trong cac th?p nien g?n đay, tr?ng tam la s? thay đ?i t? khu v?c nh?p c? sang khu v?c di c?. Co kho?ng 10 tri?u ng??i Mexico sinh s?ng t?i Hoa K?.
[31]
28,3 tri?u
ng??i M?
nh?n minh co g?c Mexico theo s? li?u trong n?m 2006.
[32]
Theo đi?u tra dan s? Colombia vao n?m 2005, co kho?ng 3.331.107 tri?u ng??i Colombia hi?n sinh s?ng ? n??c ngoai.
[33]
S? ng??i Brasil sinh s?ng ? h?i ngo?i đ??c ??c tinh la kho?ng 2 tri?u ng??i.
[34]
M?t ??c tinh đ?a ra con s? t? 1,5 đ?n hai tri?u ng??i El Salvador sinh s?ng t?i Hoa K?.
[35]
Co it nh?t 1,5 tri?u ng??i Ecuador s?ng ? n??c ngoai, ch? y?u t?i Hoa K? va Tay Ban Nha.
[36]
Co x?p x? 1,5 tri?u ng??i C?ng hoa Dominica sinh s?ng ? n??c ngoai, ch? y?u la t?i Hoa K?.
[37]
Co tren 1.3 tri?u ng??i Cuba s?ng ? n??c ngoai, h?u h?t h? c? tru t?i Hoa K?.
[38]