Kogosudaiprodukt uhtele hengele mail'man valdkundoidme Suren depressijan aigan
Sur' depressii
(
angl
.:
Great Depression
) om voziden 1929?1939 mail'man
ekonomine krizis
.
Depressijan terav faz oli vozil 1929?1933. Zavodihe
AUV:oi?
Nju Jorkan bir?an krahaspai, leviganzi Evropan maihe AUV:oiden torguindprotekcionizman mariden da jal'ghi?iden vastmariden kal't.
Krizis kosketi ezikat nenid valdkundoid: AUV (kaiki? suremb),
Kanad
,
Sur' Britanii
,
Saksanma
,
Francii
. Kuvastui tegimi?toli?ihe lidnoihe, sauvond lopihe ani tauzin. Sondtavaroiden arvod poleniba 30?40% kacmata produktoiden valami?en maha i nal'gnikoiden kogoihe.
Mail'man ekonomi?en krizisan sud:
- Keinsan teorii
: sil aigal
rahad
oliba sidodud
kuldan
varoihe. Kacmata tavaroiden pastandan li?adushe progressan tagut, rahamass li?adui vai?e kuldan sami?el, i
deflacii
(arvoiden alenduz) vei uden sauvondan tuhjitusennoks, kreditoiden pordmatomudehe i bankrotnendha.
- Marksizm
:
kapitalizman
ulatehmi?en jargenduseline krizis, suva muite.
- Mar?inaline tarbhai?end akcijoiden ostmi?es: voib ostta akcijoid maksarvon kumnendeses, no broker voib tarbhaita maksta velg kaks'kumnes nellas ?asus vai sada bumag tagaz. Bankad uhtniba akcijoiden mondha muga?o, i niiden pol' tuli bankrotnendale.
- Ezmaine mail'man soda
tuli lophu, muga?o pakitoitused-ki, rahaazji?ton ulapanmine tegimi?tho.
Suren depressijan jal'gused:
- AUV:oiden bankoiden Federaline rezervsistem konfiskui kuldan varoid rahvahaspai, jaredad rahvahidenkeskei?ed bankirad osttiba korporacijoid polenarvol;
- Li?akaz elonmaht ? valdkundaline rahapanmine infrastrukturan objektoihe krizisan aigan, rahansijadusiden garantijan sistem, kundali?radoiden sistem, Arvokahiden bumagoiden laudkund i investici?bankoiden erigoitmine kommerti?i?pai, minimaline pauk, valdkundmaksan rahasal'hes li?aduz;
- Produkcijan pastand poleni i sabusti 20. voz'sadan augoti?en surut, keskklass putui golludehe, radotomuz li?adui 4..5 kerdha;
- Sundutandmar poleni teravas. Ristiti?t moku?enus alasomi?espai;
- Radikali?iden partijoiden (kommunizm, fa?izm) polenpidajiden lugu li?adui lujas, ned ottiba tobmut i veiba
Surennoks sodannoks
.
