Kolaidim?asuiden shem kolaidusiden kaks'sekundi?enke pordonke
Sekund
(
latin
.:
secunda
-sanaspai ≪kahtenz'≫
secunda divisio
-virkehes ≪(?asun) kahtenz' jagand≫
[1]
) om
aigan
pordon mari?enduhtnik. Om
rahvahidenkeskei?en SI-sisteman
pai?es sei?emes mari?enduhtnikaspai. Rahvahidenkeskeine znamoi?end om
s
, grafine:
″
.
Vahvi?tadud vl 1967 marhapanendan modhe, sekund om aigan interval, kudamb om tazostadud
cezijan
-133 atoman sadegoi?endan 9 192 631 770 pordha sen atoman paolendan pali?manendas energijan kahten ulahenon tazopindan keskes, ku atom om tunas 0 K lamudel. Se om koumanz' sekundan marhapanend, om kirjutadud tarkoiktemb vl 1997, li?atihe cezijan atoman arvoimi?id.
Vastmari?enduhtnik sekundale (s
?1
) om paksuden
herc
(Hz).
Amui?es mirus eliba sekundoita, aigan kaiki? luhudamb mari?enduhtnik oli aig-gradus (nell' minutad). Keskaigan kavuta?kanzihe sekundad astronomijas Kudmai?en likundan tarkoiktemban lugendan taht. Vl 1000 persine
Al' Biruni
-tedomez' mari?i tauz'kudamiden aigoid konkreti?iden nedaliden taht i kavuti paivid, ?asuid, minutoid, sekundid, koumandesid i nellandesid puhapaivan keskpaivaspai lugeten. Latinankel'?ed tedomehed ottihe sekund-terminad kavutami?he 13. voz'sadaspai. Datiruidud 1560..1570 vozil ?asud Fremersdorfan keradusespai kandihe ezmai?ik? punoti??asuik? sekundtomarai?enke. 1670-80-nzil vozil tegihe meles mehani?id ?asuid kolaidimenke, i voimuz tegihe marita sekundid tarkoiktusen taizoi?enke maranke. Sekund-sana kut mari?enduhtnik tuli anglijan kel'he 17. voz'sadan lopus.
Ende marhapanihe sekundad paivesen dolan kal't (1 / 86 400 MKS-sistemas, 1940-nded voded), tropi?en voden dolal (1 / 31 556 925,9747, vspai 1960).
Satas li?auhtnikoid sekundan alusel SI-sisteman standarti?iden prefiksoiden abul. Enamba kaiked kavutadas toi?id mari?enduhtnikoid:
minut
(60 sekundad),
?as
(3 600),
paivez
(86 400),
voz'
(31 557 600).
Aikerdoittud sekundan i sen doliden kavutandan ozutesed
| Suruz
|
Mari?enduhtnik
|
Znam
|
Ozutez
|
|
Suruz
|
Mari?enduhtnik
|
Znam
|
Ozutez
|
| 10
1
|
dekasekund
|
das
|
ei ole rekomendacijad kavutandale
|
10
?1
|
decisekund
|
ds
|
ei ole rekomendacijad kavutandale
|
| 10
2
|
gektosekund
|
gs / hs
|
1 min 40 s,
ei ole rekomendacijad kavutandale
|
10
?2
|
santisekund
|
ss / cs
|
ei ole rekomendacijad kavutandale
|
| 10
3
|
kilosekund
|
ks
|
16 min 40 s
|
10
?3
|
millisekund
|
ms
|
?
|
| 10
6
|
megasekund
|
Ms
|
11 paivad 13 ?asud 46 min 40 s
|
10
?6
|
mikrosekund
|
μs
|
?
|
| 10
9
|
gigasekund
|
Gs
|
31,7 vot
|
10
?9
|
nanosekund
|
ns
|
?
|
| 10
12
|
terasekund
|
Ts
|
31 700 vot
|
10
?12
|
pikosekund
|
ps
|
?
|
| 10
15
|
petasekund
|
Ps
|
31,7 mln vozid
|
10
?15
|
femtosekund
|
fs
|
?
|
| 10
18
|
eksasekund
|
Es
|
31,7 mlrd vozid
|
10
?18
|
attosekund
|
as
|
?
|
| 10
21
|
zettasekund
|
Zs
|
31,7 trln vozid
|
10
?21
|
zeptosekund
|
zs
|
?
|
| 10
24
|
iottasekund
|
Is / Ys
|
31,7 kvadrillionad vozid
|
10
?24
|
joktosekund
|
js / ys
|
?
|
| 10
27
|
ronnasekund
|
Rs
|
31,7 kvintillionad vozid
|
10
?27
|
rontosekund
|
rs
|
?
|
| 10
30
|
kvettasekund
|
Kvs / Qs
|
31,7 sekstillionad vozid
|
10
?30
|
kvektosekund
|
kvs / qs
|
?
|
- ↑
Секунда (Sekund) // Физическая энциклопедия (Fizine enciklopedii) / Paredaktor A. M. Prohorov. ? M.: Bol'?aja Rossiiskaja enciklopedija, 1994. ? T. 4, 704 lp. ? Lp. 484. ? 40 000 egz.
ISBN 5-85270-087-8
.
(ven.)
