Łe proteine łe xe biomołecołe definie dal ponto de vista chimego come połimeri de unita monomeriche ciamade aminoasidi . Łe pol averghe parece de funsion detade dal'enorme quantita de struture rexe posibiłi da ła varieta dei monomeri e da łe desferenti sequense co łe cuałi sti qua i se unise.

Ansituto, i aminoasidi i xe conposti formadi normalmente da un grupo aminico (H ₂ N-), n'atomo de carbonio sentral al qual se unise n' idrogeno (-H) e un rexiduo organego (-R) de varia natura e infin da un grupo carbosiłico (-COOH). Ła formasion del łigame peptidico infra do de ste mołecołe ła se verifega a liveło de n'idrogeno del grupo aminico e'l -OH grupo carbosiłico e, co na reasion de condensasion, ła crea na mołecoła de aqua (H ₂ O), a fianco del dipeptide (do aminoasidi).

Co che ła cadena formada ła raxonxe na quantita granda (dai 70 ai 100) de aminoasidi ła perde el nome de połipeptide e ła tol queło de proteina.

Struture [ canbia | canbia el codaxe ]

Esendo łe proteine mołecołe straordenariamente conplese i biochimeghi i ga definio quatro livełi de ła so strutura par anałixarle piu fasilmente.

Strutura primaria [ canbia | canbia el codaxe ]

Ła strutura primaria de na proteina ła xe ła senplise sequensa ordenada dei aminoasidi che ła conpon. Durante ła sintexi proteica ła vien tradota inte i ribosomi su ła baxe dei codoni (grupi de tre nucleotidi qualsevogia) de ła cadena de m-RNA che ła xe ła copia in negativo de un particołar toco del DNA contegnuo inte el nucleo de ła sełuła. A ogni codon del m-RNA coresponde n'anticodon (costituio dai tre nucleotidi conplementari de quełi del codon), parte de ła mołecoła de t-RNA , altro asido nucleico che el trasporta un particołar aminoasido. Ła corispondensa codon-aminoasido ła xe dada da un codexe ciama degenera de sołito i basta i primi do nucleotidi del codon par stabiłir l'aminoasido rełativo (par exenpio, ł'aminoasido fenilalanina el xe codifega da łe sequense UU C e UU U)

Strutura secondaria [ canbia | canbia el codaxe ]

I aminoasidi che i costituise ła strutura primaria i xe łigai traverso el łigame peptidico ma sto fato no cava łe repulsion de natura magnetega che i vari atomi (inte i rexidui organeghi ghe pol eser anca solfaro e azoto ) de n'aminoasido i fa verso n'altro. Ła cadena, in sta maniera, ła tol desferente configurasion spasiałi. Considerando łe grande quantita de aminoasidi che i fa na proteina, sta qua difisilmente ła gavara n'aspeto linear, ma ła tora un secondo tipo de strutura che el pol'eser:

• α-elica , conformasion a spiral, come che el sugerise el nome;
• fogeto-β , conformasion che ła se repiega su de eła.

Strutura tersiaria [ canbia | canbia el codaxe ]

El liveło daspo el xe ła strutura tersiaria, ulterior conplicasion de ła despoxision spasial de ła mołecoła. Łe varie parte łe se despon inte ła megio maniera respeto a łe interasion sia infra łore, sia col solvente o qualsevogia roba che ghe staga: ła strutura donca no ła depende soło che da queła primaria. Ghe xe do tipi fondamentałi anca par quanto revarda ła strutura tersiaria:

• proteine globułari : funsion spesifeghe come i ormoni e enzimi;
• proteine fibroxe : deputae a funsion in genere de strutura o movimento, par exenpio miosina e colagene .

Strutura quaternaria [ canbia | canbia el codaxe ]

St'ultimo liveło el revarda poche proteine formae dal'union de piu struture tersiarie. L'exenpio piu cognosuo de strutura quaternaria xe l' emoglobina , formada da quatro unita globulari.

Funsion [ canbia | canbia el codaxe ]

L'enorme numero de conbinasion e despoxision spasiałi posibiłi łe fa in modo che łe proteine łe gabia anca na quantita ełevata de rołi inportanti drento łe sełułe e i organismi:

1. Funsion catałitica: i enzimi i xe particołari proteine fibroxe che łe catałixa łe reasion chimeghe: sta roba no signifega soło che łe vełocixa, ma anca che permete i so svolximenti a na tenperadura adeguada ai procesi biołogisi. Sensa de łori anca soło par degerir bixognaria alsar ła tenperadura interna a livełi inconpatibiłi co ła vita. Da notar l'alta spesifisita de ste mołecołe;
2. Funsion strutural: no soło xe proteine i microtubuli , overosia el schełetro drento ła sełuła, ma anca pełi , cavegi , squame e pene ;
3. Funsion de movimento: i muscołi i baxa i so movimenti sul scorimento de bande proteiche, che łe costituise na granda parte de ła so masa;
4. Funsion de protesion: i anticorpi , ciamai piu coretamente imunoglobine , i xe proteine che łe ataca agenti esterni e/o patogeni. I xe altamente spesifisi come i enzimi;
5. Funsion de trasporto: a parte l'emoglobina che ła tol l' osigeno inte el sangue , gavemo proteine inte ła menbrana sełułar che łe regoła el pasagio de sostanse;
6. Funsion energetega: i aminiasidi i pol eser convertidi in glucosio , inte el figa , par cavarghe energia: ła parte aminica azotada ła vien trasformada in urea e butada fora col'orina;
7. Funsion mesagera: n'intiera clase de ormoni , diti no-steroidei perche miga grasi , xe proteine doparade par inviar segnałi de vario tipo ai organi.