Yaxta

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
2010-yilda 45 futlik kruiz yaxtasi
Superyaxta Azzam , 2018-yil holatiga ko?ra uzunligi bo?yicha eng katta xususiy yaxta [1] .

Yaxta / j ? t /  ? hordiq, sayohat yoki poyga uchun ishlatiladigan yelkanli yoki motorli kema [2] [3] [4] . Hech qanday standart ta?rifga ega emas [1] . Qayiqdan farqli ravishda yaxta bo?lishi uchun uzunligi kamida 33 fut (10 metr) bo?lishi va tashqi ko?rinishidan yaxshi estetik zavq bag?ishlay olishi kerak. Tijorat yaxtalar kodeksiga ko?ra, yaxtalar 24 metrgacha deb tasniflanadi. [5] Bunday yaxtalar odatda yollangan ekipajni [1] talab qiladi va yuqori qurilish standartlariga ega [5] bo?ladi. Katta yaxtalar uchun keyingi tasniflar quyidagilardir: tijorat-12 nafardan ortiq yo?lovchi tashimaydi, xususiy-egasi va mehmonlar hordiq chiqarishi uchun mo?ljallangan. Superyaxta (ba?zan megayaxta) odatda uzunligi 40 metrdan ortiq bo?lgan har qanday yaxtaga (yelkanli yoki motorli) ishora qiladi [6] . Poyga yaxtalari qulaylikdan ko?ra qattiq ishlash uchun mo?ljallangan [7] . Charter yaxtalari foyda olish uchun yuritiladi [6] . 2020-yil holatiga ko?ra, professional ekipajni talab qiladigan yetarli hajmdagi 15 000 dan ortiq yaxtalar mavjud edi [8] .

Etimologiyasi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

18-asrga oid Gollandiya yaxtasi

Yaxta atamasi gollandcha jacht (pl. jachten , ?ov“ degan ma?noni anglatadi) so?zidan kelib chiqqan bo?lib, dastlab Gollandiya Respublikasi dengiz floti tomonidan sayoz suvlarda qaroqchilar va boshqa huquqbuzarlarni ta?qib qilish uchun foydalanilgan yengil va tez suzib yuruvchi kemalarga ishora qilingan [2] .

Tarixi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Bunday qayiqlarning tarixi qadimgi Misr davridagi eshkak eshish kemalari va Birma, Hindiston, Mindanao va Yaponiya suvlarida boshqa kemalar bilan boshlanadi. VIII asrga oid anglo-sakson qirollik pleg-sciplari (o?yin kemalari) mavjud bo?lgan, ularda bezakli kamonlar qo?yilgan. Bunday qayiqlarda ovqat pishirish imkoniyati ham mavjud bo?lgan [9] .

Yelkan [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

1893-yil Amerika kubogi uchun Vigilant va Valkyrie II o?rtasidagi o?yin

Yelkanli yaxtalar tarixi Yevropada 1600-yillarning boshlarida Angliya qiroli Jeyms I ning o?g?li uchun hordiq kemasi qurilishi bilan boshlanadi. Boshqa monarxlar tashish va bosib olish uchun dengiz kemalaridan foydalangan bo?lsa-da, James I 1600-yillarning boshlarida uning o?g?li Henry uchun yaxta qurishni topshirgan birinchi ingliz monarxi edi [10] . Ko?ngilochar kemalar yaxta nomini Yevropada surgunda bo?lgan va Niderlandiyaga tashrif buyurgan Charles II davridan keyin oldi, u yerda XVII asrning boshidan beri elita sinflari uchun turli xil jachtenlar yaxshi rivojlangan edi. Ingliz tojini qo?lga kiritgandan so?ng, Charles kamida bitta eksperimental katamaranni o?z ichiga olgan bir qator qirollik yaxtalarini ishga tushirdi. Ikki kema o?rtasida birinchi qayd etilgan yaxta poygasi 1661-yilda, so?ngra 1663-yilda ingliz suvlarida birinchi ochiq yelkanli musobaqa bo?lib o?tdi [11] .

Quvvati [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Bug? yaxtasi, Gunilda , taxminan. 1910-yil
Turkiya davlat yaxtasi, Savarona , 2014-yilda, dizel bilan qayta ishlaydigan bug?-turbinali yaxta

Yelkanli yaxtalar mavjud bo?lishda davom etar ekan, ishonchli elektr stantsiyalarining rivojlanishi yaxtalarning yangi toifasini yaratdi. Yelkanli yaxtalar kemaning keyingi qismidan boshqarilishda davom etar ekan, motorli yaxtalar oldinga va yon tomonga yaxshiroq ko?rishni ta?minlovchi kabina konstruktsiyasini qabul qildilar [11] .

Bug? [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

XVIII asrda bug? asosida ishlaydigan yaxtalar keng tarqala boshladi. Bunday yaxtalar juda ham hashamatli qilib qurilar, ekipaj esa juda ko?p a?zolardan iborat bo?lar edi.

XIX asrning oxirlarida aralash dvigatellar keng qo?llana boshlandi. Murakkab dvigatellar pastroq bosimlarda yuqori hajmlarni sig?dirish uchun bug?ni ketma-ket kattaroq silindrlarga chiqarib, samaradorlikni oshirdi. Bu bosqichlar kengayish deb ataldi, ikki va uch marta kengaytiruvchi dvigatellar keng tarqalgan bo?lib, ayniqsa yuk tashishda ko?mirning og?irligini kamaytirish uchun samaradorlik muhim bo?lgan [12] . Bug? dvigatellari 20-asrning boshlariga qadar, bug? turbinasi , elektr dvigatellari va ichki yonuv dvigatellari dizaynidagi yutuqlar asta-sekin porshenli bug? dvigatellarini almashtirishga olib kelgunga qadar hukmron quvvat manbai bo?lib qoldi [12] [13] .

Ichki yonish [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Nicolaus Otto va Gottlib Daimler 1876-yildan boshlab amaliy to?rt taktli benzinli dvigatellarni ishlab chiqdilar. 1898-yildan boshlab dvigatellar ot kuchi 25 ot kuchidan 1906-yilga kelib 500 ot kuchiga yetdi. Ulardan ba?zilari tezyurar qayiqlar uchun boshqalari esa motorli yaxtalar uchun mo?ljallangan edi [14] . Qayiqlar uchun dizel elektr stansiyalari 1903-yilda taqdim etilgan [15] . XX asrda dizel yonilg?isi arzonligi va ishonchliligi tufayli elektr stantsiyasining keng tarqalgan turiga aylandi [14] .

Qurilish [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Dastlab, barcha yaxtalar yog?ochdan yasalgan, uzun yog?och va yog?och qovurg?alar yordamida, taxtalar bilan qoplangan. Bu materiallar bug? yaxtalarida temir yoki po?lat bilan almashtirildi [11] . 1960-yillarda shisha tola keng tarqalgan materialga aylandi. Ushbu materiallar va boshqalar foydalanishda davom etmoqda [16] . 24 metrgacha bo?lgan yaxtalar shisha toladan ishlanadi, 24 metrdan katta yaxtalar tolali kuchaytirilgan plastikdan ishlanadi [17] .

Ichki tuzilishi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Yelkanli yaxtaning ichki qismi asosiy salonda ochiladigan stol, chap tomonda oshxona (oshxona) va o‘ng va oldindagi kabinaning orqasida ko‘rinadigan navigatsiya stansiyasi.

O?lchamiga qarab, kruiz yaxtasi kamida ikkita kabina, asosiy salon va old xonaga ega bo?lishi mumkin. Kichkina yaxtalarda salonda ekipaj yoki yo?lovchilar uchun yig?iladigan to?shaklar bo?lishi mumkin. Odatda salonda buklanadigan, o?rnatilgan stol bo?lgan ovqatlanish joyi mavjud. Salon odatda oshxonaga ulashgan. Kruiz yaxtasida hammom bo?lishi mumkin. Kattaroq yaxtalarda qo?shimcha xona va hammomlar bo?lishi mumkin. Odatda marshrutni rejalashtirish imkonini beruvchi navigatsiya stansiyasi mavjud bo?ladi [18] [19] .

Manbalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Kavin. ?When is a Boat Also a Yacht? - boats.com“ . www.boats.com (2018-yil 4-iyun). Qaraldi: 2020-yil 19-aprel.
  2. ↑ 2,0 2,1 ?Definition of YACHT“  (en). www.merriam-webster.com . ? ?any of various recreational watercraft: such as a) a sailboat used for racing b) a large usually motor-driven craft used for pleasure cruising“. Qaraldi: 2018-yil 15-aprel.
  3. ↑ ?YACHT | definition in the Cambridge English Dictionary“  (en-US). dictionary.cambridge.org . ? ?a boat with sails and sometimes an engine, used for either racing or traveling on for pleasure“. Qaraldi: 2020-yil 19-aprel.
  4. ↑ ?Yacht definition and meaning | Collins English Dictionary“  (en-US). www.collinsdictionary.com . ? ?a large boat with sails or a motor, used for racing or pleasure trips“. Qaraldi: 2020-yil 19-aprel.
  5. ↑ 5,0 5,1 Coles, Richard . Law of Yachts & Yachting (en). CRC Press, 2013-07-31. ISBN  9781317995791 .  
  6. ↑ 6,0 6,1 Perry, Julie . Insiders' guide to becoming a yacht stewardess : confessions from my years afloat with the rich and famous , Second, New York, August 2013. ISBN  978-1-61448-786-9 . OCLC 859781233 .  
  7. ↑ Watson, G. L. . The Evolution Of Modern Yacht Racing In 1894 . Read Books Ltd, 2013. ISBN  978-1447484196 .  
  8. ↑ Perry, Julie . Insiders' guide to becoming a yacht stewardess : confessions from my years afloat with the rich and famous , Second, New York, August 2013. ISBN  978-1-61448-786-9 . OCLC 859781233 .  
  9. ↑ Folkard, Henry Coleman . The Sailing Boat: A Treatise on Sailing Boats and Small Yachts, Their Varieties of Type, Sails, Rig, Etc (en). London: Chapman and Hall, 1906.  
  10. ↑ Major, Alan P. . Royal yachts . Stroud: Amberley, 2011. ISBN  978-1-4456-1107-5 . OCLC 1100700087 .  
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Herreshoff, L. Francis . The Golden Age of Yachting (en). Sheridan House, Inc., 2007 — 19?25 bet. ISBN  978-1-57409-251-6 .  
  12. ↑ 12,0 12,1 Hunter, Louis C. . A History of Industrial Power in the United States, 1730?1930 . Charlottesville: University Press of Virginia, 1985.  
  13. ↑ Wiser, Wendell H. . Energy resources: occurrence, production, conversion, use . Birkhauser, 2000 — 190 bet. ISBN  978-0-387-98744-6 .  
  14. ↑ 14,0 14,1 Day, Thomas Fleming . The Rudder (en). Fawcett Publications, 1916 — 299?303 bet.  
  15. ↑ Sass, Friedrich . Geschichte des deutschen Verbrennungsmotorenbaus von 1860 bis 1918 (De). Berlin/Heidelberg: Springer, 1962 — 532 bet. ISBN  978-3-662-11843-6 .  
  16. ↑ Howard, Jim . Handbook of Offshore Cruising: The Dream and Reality of Modern Ocean Cruising (en). Sheridan House, Inc., 2000. ISBN  978-1-57409-093-2 .  
  17. ↑ Coles, Richard . Law of Yachts & Yachting (en). CRC Press, 2013-07-31 — 3?4 bet. ISBN  9781317995791 .  
  18. ↑ Doane, Charles J. . The modern cruising sailboat : a complete guide to its design, construction, and outfitting . Camden, Me.: International Marine, 2010. ISBN  978-0-07-163700-8 . OCLC 551161085 .  
  19. ↑ DK . The Complete Sailing Manual, Third Edition (en). Penguin, 2011-12-19. ISBN  978-0-7566-9760-0 .   
"
https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yaxta&oldid=4219645
" dan olindi