Venesuela qishloq xo?jaligi boshqa Lotin Amerikasi mamlakatlariga qaraganda iqtisodda ko‘proq ulushga ega. XX asr boshlarida Venesuelada neft topilgandan so?ng 1940-yillargacha qishloq xo?jaligi tez pasayib ketdi va 1940-yillarda yirik sanoat rivojlanishining boshlanishi bilan qishloq xo?jaligi va yer islohoti ketma-ket hukumatlar tomonidan e?tibordan chetda qoldi. Islohot qonuniga asosan 1960-yillarning boshlarida 200 000 oila yer oldi. 1999-yildan beri prezident Ugo Chavesning bolivar inqilobi ostida qishloq xo?jaligi biroz yuqoriroq ustuvorlikka ega bo?ldi. Venesuelada qishloq xo?jaligi YaIMning taxminan 3%, ishchi kuchining 10% va Venesuela yer maydonining kamida to?rtdan bir qismini tashkil qiladi.

Venesuela oziq-ovqatning katta qismini, asosan Kolumbiya va AQShdan import qiladi. ^[1]

Tarixi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

1950-yillarga kelib neft eksportining boshlanishidan oldin qishloq xo?jaligi, baliqchilik va o?rmon xo?jaligi Venesuela iqtisodiyotida markaziy o?rin tutgan va yalpi ichki mahsulotning (YaIM) yarmidan ko?pini ishlab chiqargan. 1930-yillarning oxirlarida ham qishloq xo?jaligi yalpi ichki mahsulotning 22 foizini tashkil etgan va ishchi kuchining 60 foizini ish bilan ta?minlagan. 1970-1980-yillarda neft-kimyo sanoati tez sur’atlar bilan kengayib borar ekan, qishloq xo?jaligidagi ishchi kuchining ulushi beshdan bir qismdan taxminan o?ndan bir qismga kamaydi. 1988-yilga kelib qishloq xo?jaligi yalpi ichki mahsulotning atigi 5,9 foizini tashkil etdi, ishchi kuchining 13 foizini ish bilan ta?minladi. Qishloq xo?jaligi 2004-yilda yalpi ichki mahsulotning taxminan 5% va bandlikning 10% ni tashkil etgan holda pasayishda davom etdi. Hukumatning 1997-yilgi so?roviga ko?ra, 3,4 million gektar yer dehqonchilikka yaroqli (yana 17,1 million gektar yaylovga yaroqli) ? lekin g?alla etishtirishda atigi 0,7 million gektar yer ishlagan.

Venesuelada 1998-yilgacha yer islohotiga bir necha bor urinishlar bo‘lgan. Demokratiyaning qisqa birinchi davrida ( El Trienio Adeco , 1945-48) Demokratik Harakat hukumati avvalgi hukumatlar a?zolari tomonidan noqonuniy ravishda qo?lga kiritilgan yerlarni qayta taqsimladi ^[2] va 1948-yil o?rtalarida agrar islohot to?g?risidagi qonunni qabul qildi. Shu tarzda qayta taqsimlangan yerlarning katta qismi 1948-58-yillardagi Markos Peres Ximenes diktaturasi davrida avvalgi egalariga qaytarilgan. 1958-yilda demokratiya tiklanganidan so?ng, 1960-yil mart oyida yangi yer islohoti to?g?risidagi qonun qabul qilindi ^[2] , islohot 1960-yillarning boshlarida Miranda, Aragua va Karabobo shimoli-sharqiy shtatlarida to?plangan va asosan ekspropriatsiya qilingan xususiy yer egaliklaridan kelib chiqqan. Islohot qishloq xo?jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishni sezilarli darajada oshirish bilan birga olib borildi. Oxir-oqibat, islohot 200 000 ga yaqin oilalar yer o?tkazmalarini oldi ^[3] .

Bolivar inqilobi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Venesuelaning hozirgi qishloq xo?jaligi samarasizligi past investitsiyalar bilan ajralib turadi.70% qishloq xo?jaligi yerlarining 3% qishloq xo?jaligi egalariga tegishli (Lotin Amerikasidagi yer kontsentratsiyasining eng yuqori darajasidan biri). 2001-yildagi ?Yer va qishloq xo?jaligini isloh qilish to?g?risida“gi qonunga muvofiq, noqonuniy egalik qilingan yoki unumsiz deb topilgan davlat va xususiy yerlar qayta taqsimlanishi kerak. 2009-yil yanvar holatiga ko?ra, Venesuela hukumati qariyb 2,7 million gektar bo?sh yerni (6,6 million akr ? 1998-yilgacha mavjud bo?lgan latifundio yerlarining deyarli 1/3 qismi) 180 ming yersiz dehqon oilalariga qayta taqsimladi ^[4] .

Hukumat mamlakatda eng ko?p iste?mol qilinadigan asosiy oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni qo?llab-quvvatlash uchun Mision Agro-Venesuela kompaniyasini yaratdi. ^[5]

Ishlab chiqarish [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Venesuela 2019-yilda ishlab chiqarilgan mahsulotlar ^[6] :

• 4,3 million tonna shakarqamish ;
• 1,9 million tonna makkajo?xori ;
• 1,4 million tonna banan ;
• 760 ming tonna guruch ;
• 485 ming tonna ananas ;
• 477 ming tonna kartoshka ;
• 435 ming tonna palma yog'i ;
• 421 ming tonna manok;
• 382 ming tonna apelsin ;
• 225 ming tonna tarvuz;
• 199 ming tonna papayya;
• 194 ming tonna poliz mahsulotlari ;
• 182 ming tonna pomidor ;
• 155 ming tonna mandarin;
• 153 ming tonna kokos;
• 135 ming tonna avakado ;
• 102 ming tonna mango ;
• 56 ming tonna kofe ;

Ichki iqtisodiy va siyosiy muammolar tufayli shakarqamish ishlab chiqarish 2012-yildagi 7,3 million tonnadan 2016-yilda 3,6 million tonnaga qisqardi. Makkajo?xori ishlab chiqarish 2014-yilda 2,3 million tonnadan 2017-yilda 1, 2 million tonnaga kamaydi. Guruch 2014-yildagi 1,15 million tonnadan 2016-yilda 498 ming tonnaga tushdi ^[7] .

Manbalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]