Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Wilhelm Richard Wagner
(
Vilgelm Rixard Vagner
, odatda birinchi ismisiz aytiladi ? shunchaki
Richard Wagner
;
22 may
,
1813
,
Leypsig
?
13 fevral
,
1883
,
Venetsiya
) ?
nemis
opera
bastakori
,
dirijyor
,
dramaturg
(o?z operalari
librettolarining
muallifi),
faylasuf
,
revolutsiyachi
.
VAGNER (Vagner) Vilgelm Rihard (1813.22.5, Leypsig - 1883. 13.2, Venesiya) ? nemis kompozitori, dirijyor, musiqa yozuvchisi, opera islohot-chisi. Vyursburgda xormeyster (1833), Magdeburg, Kenigsberg, Riga, Drezden teatrlarining mu-siqa rahbari (1834-49). 1849-yil gi Drezden qo?zg?olonida qatnashga-ni uchun 13-yil ga surgun qilingan. Keyinchalik aso-san
Shveysariya
va
Bavariya
(Myunxen, Bayreyt) da yashab, ijod bilan shug?ul-langan, dirijyor sifatida ko?pgina Yevropa mamlakatlarida gastrolda bo?lgan. Bayreyt opera teatrini tashkil etgan (1876). Dastlabki asarlari ("Parilar", 1834; "Gollandiyalik uchar", 1841; "Tangeyzer", 1845) da nemis romantik opera (K. M. Veber) an?-analarini davom ettirgan. "Loengrin" operasida (1848) yangi uslubga burilish namoyon bo?lgan. Keyingi asarlari ("Tristan va Izolda", 1859; "Nibelung uzugi" tetralogiyasi, 1856?74; "Parsifal", 1882) da tugal ariya, ansambl, xor va balet sahnalaridan voz kechib, ular o?rniga erkin shakldagi musiqiy monolog va dialoglarni kiritgan. Shuningdek, orkestrning musiqiy ifodaviyligiga alohida ahamiyat bergan, uning badiiy vazifalari doirasini kengaytirib, operadagi musiqiy dramatik keskinlikni kuchaytirgan. V. ning opera islohoti dunyo, xususan o?zbek kompozitorlari ijodiga ta?sir qilgan.
