Qarag'andi ?ара?анды
shahar
Gerb
49°48′0″N 73°7′0″E  /  49.80000°N 73.11667°E  / 49.80000; 73.11667
Mamlakat	Qozog?iston
viloyat	Qarag'andi viloyati
Hukumat
?  Akim	Abdishev Baurjan Tuyteevich
Asos solingan	1931
Ilk eslatilishi	1934
Maydon	550 km 2 (210 kv mi)
Markazi balandligi	553 m
Aholisi   (2013)	479 211 [1]
Zichligi	846 kishi/km 2
Milliy tarkib	ruslar 50,57 % qozoqlar 36,25 % ukrainlar 4,80 % olmonlar 3,31 % tatarlar 3,05 % koreyslar 1,57 % beloruslar 1,16 % [2] [3]
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7212
Pochta indeks(lar)i	100000-100030
Avtomobil kodi	M
Qarag'andi

Qarag?andi ( qozoqcha : ?ара?анды ) ? Qozog?iston Respublikasi Qarag?andi viloyatidagi shahar (1934-yildan), viloyat markazi. Temir yo?l bekati. Aholisi 475 267 kishi (2012). Shahar Qarag?anda ko?mir havzasining markazida shaxtyorlar shaharchasi sifatida vujudga kelgan. 1936-yildan Qarag?andi viloyati markazi. Sanoatining asosiy tarmog?i ? ko?mir qazib olish. Mashinasozlik zavodlari ishlab turibdi, konshaxta jihozlari va metall konstruksiyalar ishlab chiqariladi. Yengil, oziq-ovqat sanoati tarmoqlari, qurilish materiallari korxonalari, issiqlik elektr markazi faoliyat ko?rsatadi. Qarag?andi bir necha massivlardan iborat, bular: Eskishahar (19-asrning 2-yarmi), Yangishahar, Moyquduq, Katta Mixaylovka, Fyodorovka va boshqalar). Hozirgi Qarag?andining markazi ? Yangishahar. Qozog?iston Fanlar Akademiyasining bo?limi, 5 oliy o?quv yurti (shu jumladan, universitet), 3 teatr, tasviriy san?at va o?lkashunoslik muzeylari, Botanika bog?i bor.

Aholisi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Aholisi bo?yicha qarag?andi viloyatida birinchi o?rinni egallaydi ? 475 267 kishi. (2012) ^[1] Qozog?iston bo?yicha 4 o?rinni egallaydi ( Olmota , Ostona va Chimkentdan shaharlaridan keyin). Shahar aholisining milliy tarkibi (1-yanvar 2010-yil): ^{[2] [3]}

• ruslar  ? 214 969 kishi (50,57 %)
• qozoqlar  ? 171 038 kishi (36,25 %)
• ukrainlar  ? 22 631 kishi (4,80 %)
• olmonlar  ? 15 608 kishi (3,31 %)
• tatarlar  ? 14 395 kishi (3,05 %)
• koreyslar  ? 7 423 kishi (1,57 %)
• beloruslar  ? 5 484 kishi (1,16 %)
• polyaklar  ? 2 535 kishi (0,54 %)
• chechenlar  ? 2 127 kishi (0,45 %)
• ozarbayjonlar  ? 1 502 kishi (0,32 %)
• boshqurtlar  ? 1 404 kishi (0,30 %)
• mordvalar  ? 1 029 kishi (0,22 %)
• o?zbeklar  ? 1 028 kishi (0,22 %)
• moldavanlar  ? 809 kishi (0,17 %)
• chuvashlar  ? 714 kishi (0,15 %)
• litvalar  ? 615 kishi (0,13 %)
• yunonlar  ? 531 kishi (0,11 %)
• boshqalar ? 7 933 kishi (1,68 %)
• Umumiy ? 471 784 kishi (100,00 %)

Demografiya [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

2006-yilgi hisobot bo?yicha aholining 1000 kishiga umumiy koeffisientlari:

• tug?ulish ? 16,85
• o?lim ? 13,89
• tabiiy o?sish ? 2,96

Korxonalari [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Shaharda 01.01.07 yilgi 10371 tadbirkorlik sub’ekti ro?yxatdan o?tgan, shulardan 92 katta, 397 o?rta, 9882 kichik sub’ektlardir.

• Asosiy iqtisodi:
• energetika;
• oziq ovqat korxonasi.

Shaharning asosiy korxonalari: ?Qarag?andi-Jariq“ MChB, ?Qarag?andi Margarin zavodi“ AJ, ?EFES Qarag?andi pivo zavodi“ AJ HT, ?Qarag?andi konfeti“ AJ, Qarag?andi metallokonstruktsiya zavodi ?Imstal’kon“ AJ filiali, ?Qarag?andi Jilu“ MCHB. Ishlab chiqariladigan mahsulotning asosiy turlari:

• Elektr energiyasi;
• issiqlik energiyasi;
• margarin mahsuloti;
• pivo;
• konfetlar.

Qishloq xo?jaligi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Qarag?andi hududida qishloq xo?jaligi hosil olish uchun 10,3 ming gektar qishloq xo?jalik yerlari foydaniladi, shu jumladan 3,0 ming gektari ? ekinzorlar. 2006-yilgi bug?doyga 2,9-ming gektar qishloq xo?jalik yerlari foydalandi, uning 0,1-ming getarini sholi o?simliklari, 1,3-minh gektarini kartochka, 0,5-ming gektarini ko?katlar oladi. 2006-yili 0,1-ming tonna sholi o?simliklar, 23,5-ming tonna kartochka, 12,5-ming tonna ko?katlar, 0,7-ming ttonna go?sht (tiriklay hisobda), 3,5-ming tonna sut; 1991,0-ming ta tuxum olindi. 2007-yilgi 1-yanvarda Buqa va sigirlar soni 3,0-ming ta; qo?y va echki ? 1,1-ming ta; cho?chqa ? 2,4-ming ta; yilqi ? 0,1-ming ta; qush ? 22,8-ming tani tashkil qildi.*

Ijtimoiy soha [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Shaharda 2006/2007 o?quv yili bo?yicha

• 103 kunduzgi umumiy bilim dargohi faoliyat yuritadi, unda 62917-o?quvchi o?qiydi,
• 18 kolledjda ? 23427-o?quvchi,
• 11 kasb-hunar o?quv joyida ? 4567 o?quvchi,
• 12 oliy o?quv yurtlarda ? 56222 student o?qiydi.
• 26 kutubxona,
• 9 klubga o?xshash mahkama,
• 4 madaniyat va hordiq chiqarish parki,

? 3 teatr,

• 2 muzey,
• 1 kontsert zali,
• 1 xayvonotlar bog?i ish yuritadi.

Manbalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Ushbu maqolada O?zbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) ma?lumotlaridan foydalanilgan.