한국   대만   중국   일본 
Julfa - Vikipediya Kontent qismiga o?tish

Julfa

Koordinatalari : 38°57′21″N 45°37′51″E  /  38.95583°N 45.63083°E  / 38.95583; 45.63083
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bu atamaning boshqa ma?nolari ham mavjud. Qarang: Julfa (ma?nolari) .
Julfa

Culfa
?????
Jugha
Shahar
38°57′21″N 45°37′51″E  /  38.95583°N 45.63083°E  / 38.95583; 45.63083
Mamlakat Ozarbayjon
{{{mintaqa_turi}}} Naxichevan
tuman Julfa
Hukumat
Markazi balandligi +4 m
Rasmiy til(lar)i ozarbayjon tili
Aholisi
  (2011)
12 500
Vaqt mintaqasi UTC+4:00
Julfa xaritada
Julfa
Julfa

Julfa ( ozarbayjoncha : Culfa )? Ozarbayjonning Naxichevan Muxtor Respublikasidagi shahar (1948 dan). Araks daryosi chap sohilida. Boku ? Yerevan yo?nalishidagi temir yo?l stansiyasi (shu yerdan Tabriz shahriga Vrotslav liniyasi va shosse yo?l o?tkazilgan). Aholisi 9 ming kishi (1990-yillar o?rtalari). Julfa ? qadimiy shaharlardan. 16-asrdan, xalqaro ipak savdosi markazlaridan biri bo?lgan. Venetsiya , Genuya , Amsterdam kabi G?arbiy Yevropa shaharlari bilan savdo qilgan. Shaharda 17-asr boshlarida 20 mingdan ortiq aholi yashagan. 1605-yil Eron shohi Abbos I ipak savdosini poytaxtga ko?chirish maqsadida Julfaning savdo va hunarmand ahlini Isfahon atrofiga ko?chirgan. 1828-yilda Julfani Rossiya bosib olgan. Oziq-ovqat sanoati korxonalari, asfalt zavodi bor. Guliston maqbarasi (13-asr boshi), o?rta asr me?moriy yodgorliklari harobalari, karvonsaroylar saqlangan [1] .

Tarixi [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Shahar arman tilida Jugha ( armancha : ????? ) [lower-alpha 1] nomi bilan tanilgan. Hozirgi Julfa shahri tarixiy Julfa/Jugha manzilgohi xarobalaridan bir necha kilometr sharqda joylashgan bo?lib, ular Arazning chap qirg?og?i va tik tog? tizmasi o?rtasidagi toshloq chiziqda joylashgan [3] [4] . O?rta asr arman tarixchisi Movses Xorenatsi Julfani Armaniston qiroli Tigranes[c] Midiya shohi Astiagni (arman an?anasida Ajdahak) mag?lub etganidan keyin olgan asirlardan foydalangan holda tashkil qilganini yozgan [3] [5] [6] . 18-asrdagi arman katolikosi Lazar I o?rta asrlardagi Armaniston poytaxti Ani shahri vayron bo?lgach, aholisining bir qismi Julfaga ko?chib kelganligini yozgan, bu esa Julfa shahri Ani vayron qilinganidan keyin tashkil etilgan degan noto?g?ri fikrga sabab bo?lgan [6] .

Ilk o?rta asrlarda qishloq sifatida mavjud bo?lib, 10?13-asrlarda aholisi deyarli butunlay armanlar bo?lgan shaharchaga aylangan [7] . Bir muddat Julfa o?rta asrlar Armanistonidagi eng muhim aholi punktlaridan biri bo?lgan [8] [9] . Fors , Yaqin Sharq, Janubi-Sharqiy Osiyo, Hindiston, Rossiya, O?rta yer dengizi va Shimoli-g?arbiy Yevropagacha bo?lgan qadimiy savdo yo?llari bo?ylab joylashganligi sababli XV-XVI asrlarda xalqaro savdoda muhim rol o?ynagan va gullab-yashnagan [10] . 1600-yilda shahardan o?tgan ingliz voizi uning aholisini taxminan 10 000 kishi deb hisoblagan [4] . Armanistonning boshqa shaharlaridan farqli o?laroq, Julfa 1605-yilda vayron bo?lishidan va aholisi surgun qilinishidan oldin jiddiy qiyinchiliklarni boshdan kechirmagan ko?rinadi [4] .

Ikki Julfa xachqori tax. 1602-yil va 1503-yil, Julfa qabristonidan vayron bo?lgunga qadar olib tashlangan va hozirda Armanistonning Etchmiadzin uchastkalarida namoyish etilmoqda.

1603-yilda Usmonli-Safaviy urushi (1603?1618) davrida Fors shohi Abbos I Julfani Usmonlilar imperiyasidan qaytarib oldi va shaharning arman aholisi tomonidan ozod qiluvchi sifatida ko?rildi. Biroq Abbos Araz daryosi bo?yidagi hududni Usmonlilar bosqinidan himoya qila olmasligini anglab yetgan edi. Uning yechimi mintaqani evakuatsiya qilish, uning boyligi va aholisining Usmonlilar qo?liga o?tishiga yo?l qo?ymaslik uchun kuydirilgan yer taktikasini amalga oshirish edi. 1605-yil oktyabrda shoh farmon chiqardi va unga ko?ra, Julfaning butun aholisi o?z uylarini [11] tashlab, Fors imperiyasining ichkarisiga ko?chib o?tishlari lozim edi [5] [10] [12] .

17-asrda tabrizlik yilnomachi Arakelning [13] yozishicha, farmonda ularning ketishi uchun uch kun bor, aks holda qirg?in qilinishi kutilmoqda. Boshqa guvoh, Naxichevan yepiskopi Avgust Badjetsi shunday yozgan [14] :

Osmondan tushgan momaqaldiroqdek [Forslar arman qishloqlariga kirdi]… Biz molga to?la uylarni, dalalardagi podani qoldirdik… butun aholi o?z yerlaridan quvib chiqarildi… qanchasi qilich va nayzalarning kuchi bilan siqib chiqarildi… ularning nolalari va nolalari osmonga yetib boradi.

Julfadan uch mingga yaqin oila surgun qilingan, ko?plari Arazdan o?tishga urinib, cho?kib ketgan. Surgun tugallangach, aholining qaytishiga yo?l qo?ymaslik uchun shahar yoqib vayron qilingan [10] . Surgun qilinganlar Forsdagi (hozirgi Eron ) Isfahon yaqinidagi hududga olib ketilib, u yerda yangi shahar ? Yangi Julfa barpo etilgan. Yangi Julfa hozirda Isfahonning tumanidir va Erondagi Eron armanlarining zamonaviy markazi hisoblanadi.

1606-yilda birinchi surgundan qochgan aholi ikkinchi surgunga duchor bo?ldi [ manba kerak ] .

17-asrda vayron bo?lgan shahar xarobalari o?rtasida kichik aholi punkti barpo etildi, u 1747-yilda Qojar Eroni tarkibidagi Eron Naxichevan xonligi tarkibiga kirdi. 19-asr boshlarida bu aholi punkti tarixiy shaharchadan uch kilometr sharqda, Alinja daryosi Araksga quyiladigan joyda yangi joyga ko?chib o?tgan. 1826?1828-yillardagi rus-fors urushi va 1828-yil Turkmanchoy tinchlik shartnomasidan so?ng, Julfa qishlog?i Fors va Rossiya o?rtasidagi rasmiy chegara o?tish joyiga aylandi, chunki ruslar davlat bojxona xizmatlari, garnizon va pochta bo?limini o?z ichiga olgan oxirgi Kavkaz hududlarini berishga majbur bo?ldi.

Shahar 1840?1847-yillarda Arman viloyati , keyin esa 1847?1917-yillarda Rossiya imperiyasining Yerivan gubernatorligi tarkibiga kirdi. 1897-yilda Rossiya imperiyasining aholini ro?yxatga olish ma?lumotlariga ko?ra, Julfa 763 nafar aholiga ega qishloq bo?lgan, shundan 751 nafari armanlar edi [15] . Rus inqilobidan keyin 1918?1920-yillar orasida Julfa Armaniston Respublikasi va Ozarbayjon Demokratik Respublikasi o?rtasida hududiy bahs mavzusi bo?lgan [ manba kerak ] . Kars shartnomasi natijasida Ozarbayjon SSR tarkibidagi Naxichevan ASSR tarkibiga kirdi [16] .

Fors yo?lagi Ikkinchi jahon urushi davrida Julfa orqali o?tgan va boshqa ittifoqdosh davlatlardan Sovet Ittifoqiga yuk olib kelgan [17] .

1988-yildan 1994-yilgacha Ozarbayjon va Armaniston o?rtasida Tog?li Qorabog? maqomi bo?yicha mojarolar chog?ida qolgan arman aholisi (Sovet davrida emigratsiya tufayli asta-sekin kamayib borayotgan) yo evakuatsiya qilingan yoki Armanistonga majburan deportatsiya qilingan [18] .

Eslatmalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

  1. ↑ islohotdan oldingi imloda ?????? shaklida yozilgan. Ba?zan Djugha shaklida transliteratsiya qilinadi [2]

Manbalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

  1. ↑ O?zME . Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  2. ↑ (armancha) Ayvazyan, Argam. "?????" (Jugha). Arman sovet ensiklopediyasi. vol. ix. Yerevan, Arman SSR: Armaniston Fanlar akademiyasi , 1983, pp. 549-550.
  3. ↑ 3,0 3,1 Hakobyan, T. Kh.; Melik-Bakhshyan, St. T.; Barseghyan, H. Kh. . Hayastani ev harakits? shrjanneri teghanunneri ba?aran (hy). Yerevan: Yerevan State University, 1998 — 426?427 bet.  
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Ghougassian, Vazken S. " JULFA i. SAFAVID PERIOD , " Encyclopædia Iranica , XV/2, pp. 217-224 and XV/3, pp. 225-231.
  5. ↑ 5,0 5,1 "Dzhul'fa" (ru). Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary . http://www.vehi.net/brokgauz/all/035/35596.shtml .  
  6. ↑ 6,0 6,1 Ayvazyan, Argam . Jugha (hy). Yerevan: Sovetakan grogh, 1984.  
  7. ↑ Armyano-Iranskie svyazi v epoxu pravleniya shaxa Abbasa Pervogo. Rodionova Ye. M. 2007 ( Wayback Machine saytida 2010-02-26 sanasida arxivlangan )
  8. ↑ Armyanskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika , Katta sovet ensiklopediyasi
  9. ↑ Visions of Ararat, By Christopher J. Walker, p. 13
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Djulfa (gorod v Naxich. ASSR) , Katta sovet ensiklopediyasi
  11. ↑ Apocrypha, Pseudepigrapha and Armenian Studies, By Michael E. Stone, p. 810
  12. ↑ ?Словарь современных географических названий. Статьи на букву "Д" (часть 2, "ДЕШ"-"ДНЕ")“ . otpusk-info.ru .
  13. ↑ History , Arakel Vardapet Davrizhetsi, Vagharshapat, 1896
  14. ↑ Quotes are from the English translation in Aivazian?s Djugha  ? the original source being Choice Selections from Armenian Chronicles , K. Patakanian, St. Petersburg, 1884, page 6 (in Armenian)
  15. ↑ Pervaya vseobщaya perepis naseleniya Rossiyskoy imperii 1897 g. ?Naselennie mesta Rossiyskoy imperii v 500 i bolee jiteley s ukazaniem vsego nalichnogo v nix naseleniya i chisla jiteley preobladayuщix veroispovedaniy, po dannim pervoy vseobщey perepisi naseleniya 1897 g.“, Sankt-Peterburg, 1905, str. 53
  16. ↑ ?Text of the Treaty of Kars“ .
  17. ↑ ?The Persian Corridor and Aid to Russia“ . history.army.mil . Qaraldi: 2020-yil 9-aprel.
  18. ↑ Yuri Rost, Armenian Tragedy , London 1990, p81.

Adabiyotlar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

  • (armancha) Ayvazyan, Argam. ????? ( Jugha ). Yerevan, Armenian SSR: Sovetakan Grogh, 1984.
  • Argam Aivazian, Nakhijevan: Book of Monuments / ?????????. ???? ??????????? , Yerevan, 1990. OCLC   26842386
  • Baltru?aitis, Jurgis and Dickran Kouymjian. ?Julfa on the Arax and Its Funerary Monuments“ in Etudes Armeniennes/Armenian Studies In Memoriam Haig Berberian . Lisbon: Galouste Gulbenkian Foundation, 1986.
  • Switzerland-Armenia Parliamentary Group, The Destruction of Jugha , Bern, 2006.
  • Pickman, Sarah.. ?Tragedy on the Araxes“ . Archaeology Magazine  (2006-yil 30-iyun).
  • ICOMOS Heritage at Risk 2006/2007.. ?ICOMOS Heritage at Risk 2006/2007: Destruction of the Armenian Cemetery at Djulfa“ . ICOMOS  (2007-yil iyun).

Havolalar [ tahrir | manbasini tahrirlash ]

Vikiomborda Julfa
haqida turkum mavjud 
"
https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Julfa&oldid=4319266
" dan olindi