Gruziya Demokratik Respublikasi
(
gruzincha
:
??????????? ???????????? ??????????
sak’art’velos demokratiuli respublika
) ?
1918-yil
maydan
1921-yil
fevralgacha
Gruziya respublikasining birinchi zamonaviy tashkil etilgan rasmiy davlati bo?lgan.
Gruziya Demokratik Respublikasi
1917-yildagi
Rossiya inqilobi boshlangandan keyin
Rossiya imperiyasi
qulaganidan keyin tashkil etilgan. Uning belgilangan chegaralari shimolda Kuban Xalq Respublikasi va Shimoliy Kavkazning tog?li respublikasi, janubda
Usmonlilar imperiyasi
va Birinchi
Armaniston
Respublikasi va janubi-sharqda
Ozarbayjon Demokratik Respublikasi
bilan bo?lgan. Uning umumiy maydoni taxminan 107,600 km
2
(taqqoslash uchun hozirgi Gruziyaning umumiy maydoni 69,700 km
2
) va aholisi 2,5 mln kishini tashkil etgan.
Respublikaning poytaxti
Tbilisi
, davlat tili esa
gruzin tili
edi.
1918-yil
26-mayda
Zakavkaziya Federatsiyasi parchalanishi bilan e?lon qilingan bo?lib, unga Gruziya Sotsial-Demokratik partiyasi (shuningdek, Gruziya Mensheviklari partiyasi deb nom berilgan) rahbarlik qilgan. Doimiy ichki va tashqi muammolarga duch kelgan yosh davlat Rossiyaning Qizil Armiyasi bosqinchiligiga dosh berolmadi va Sovet respublikalaridan biriga aylandi.
Gruziya darhol
Germaniya
va
Usmonlilar imperiyasi
tomonidan tan olindi. Yosh davlat o?zini Germaniya himoyasi ostiga olishi va asosan musulmonlar yashaydigan mintaqalarini (shu jumladan Batumi, Ardaxon, Artvin, Axaltixe va Axalkalaki shaharlarini) Usmonli hukumatiga topshirishi kerak edi (Batum shartnomasi, 4-iyun). Biroq, Germaniyaning qo?llab-quvvatlashi gruzinlarga
Abxaziyadan
bolsheviklar tahdidini qaytarishga imkon berdi. Nemis kuchlari Fridrix Freyherr Kress von Kressenshteyn qo?mondonligida edi. Birinchi jahon urushida Germaniya mag?lub bo?lganidan so?ng, Gruziya hukumatining ruxsati bilan Britaniya ishg?ol kuchlari mamlakatga yetib kelishdi. Inglizlar va mahalliy aholi o?rtasidagi munosabatlar nemislarga nisbatan ancha yomonlashgan. Britaniyaning qo?li ostidagi Batumi
1920-yilgacha
Gruziya nazorati ostida bo?lmagan.
1918-yil
dekabrida
Tbilisiga
ham ingliz kuchlari joylashtirildi
[1]
.
Gruziyaning qo?shnilari bilan munosabati yaxshi emas edi. Britaniyaning harbiy missiyasi mintaqadagi barcha anti-bolshevik kuchlarini birlashtirish uchun ushbu to?qnashuvlarda vositachilik qilishga urindi. Oq rus armiyasi kuchlarining yangi tashkil etilgan davlatlarga o?tishiga yo?l qo?ymaslik uchun mintaqadagi ingliz qo?mondoni Kavkaz bo?ylab Denikinga o?tishga ruxsat berilmasligi chizig?ini tortib, Gruziyaga ham, Ozarbayjonga ham vaqtinchalik yordam berdi. Angliya pozitsiyasiga qaramay Denikin kuchlari tomonidan bosib olinish xavfi Gruziya va Ozarbayjonni
1919-yil
16-iyunda
o?zaro mudofaa ittifoqida birlashtirdi
[2]
.
1919-yil
14-fevralda
Gruziyada
parlament saylovlari bo?lib o?tdi va Gruziya sotsial-demokratik partiyasi 81,5 foiz ovoz bilan g?olib bo?ldi. 21-martda No Zhordania uchinchi hukumatni tuzdi, u mahalliy bolshevik faollari tomonidan qo?zg?atilgan va asosan Rossiyadan qo?llab-quvvatlanadigan qurolli dehqonlar qo?zg?olonlari bilan kurashishga majbur bo?ldi.
Abxaziya
va osetin kabi etnik ozchiliklar tomonidan amalga oshirilganda, bu yanada qiyinlashdi.
7-maydagi
Moskva Tinchlik Shartnomasiga binoan Gruziya mustaqilligi Sovet Rossiyasi tomonidan bolshevik tashkilotlarini qonuniylashtirilishi va Gruziya hududiga chet el qo?shinlarini kiritmaslik majburiyati evaziga tan olindi
[3]
.
Gruziya Demokratik Respublikasining mustaqilligi
de jure
sifatida,
Argentina
,
Germaniya
,
Turkiya
,
Belgiya
,
Buyuk Britaniya
,
Fransiya
,
Yaponiya
,
Italiya
,
Polsha
,
Chexoslovakiya
va
Estoniya
va boshqa mamlakatlar tomonidan tan olingan.
Gruziya Demokratik Respublikasi hukumati ko?plab Yevropa davlatlari tomonidan
1921-yildan
keyin ham bir muncha vaqt Gruziyaning yagona qonuniy hukumati sifatida tan olinishda davom etdi. Gruziya Demokratik Respublikasi hukumati
1954-yilgacha
Gruziya Sovet hokimiyatiga qarshi turishda davom etdi.
- Avalishvili, Zourab
(1981),
The Independence of Georgia in International Politics 1918?1921
, Westport, Connecticut: Hyperion Press,
ISBN
0-8305-0059-6
- Blauvelt, Timothy K. (2014), ?The Establishment of Soviet Power in Abkhazia: Ethnicity, Contestation and Clientalism in the Revolutionary Periphery“,
Revolutionary Russia
,
27
(1): 22?46,
doi
:
10.1080/09546545.2014.904472
,
S2CID
144974460
- Jones, Stephen
(April 2014), ?Between ideology and pragmatism: social democracy and the economic transition in Georgia 1918-21“,
Caucasus Survey
,
1
(2): 63?81,
doi
:
10.1080/23761199.2014.11417286
- Kazemzadeh, Firuz
(1951),
The Struggle for Transcaucasia (1917?1921)
, New York City: Philosophical Library,
ISBN
978-0-95-600040-8
- Lee, Eric
(2017),
The Experiment: Georgia's Forgotten Revolution, 1918?1921
, London: Zed Books,
ISBN
978-1-78699-092-1
- Papuashvili, George (2012), ?The 1921 Constitution of the Democratic Republic of Georgia: Looking Back after Ninety Years“,
European Public Law
,
18
(2): 323?350
- Rayfield, Donald
(2012),
Edge of Empires: A History of Georgia
, London: Reaktion Books,
ISBN
978-1-78-023030-6
- Rose, John D. (April 1980), ?Batum as Domino, 1919?1920: The Defence of India in Transcaucasia“,
The International History Review
,
2
(2): 266?287,
doi
:
10.1080/07075332.1980.9640214
- Suny, Ronald Grigor
(1994),
The Making of the Georgian Nation
(Second-nashr), Bloomington, Indiana: Indiana University Press,
ISBN
978-0-25-320915-3
- Welt, Cory (2012), ?A Fateful Moment: Ethnic Autonomy and Revolutionary violence in the Democratic Republic of Georgia (1918?1921)“, in Jones, Stephen F. (muh.),
The Making of Modern Georgia, 1918 ? 2012: The first Georgian Republic and its successors
, New York City: Routledge, 205?231-bet,
ISBN
978-0-41-559238-3
- Yilmaz, Harun (2009), ?An Unexpected Peace: Azerbaijani-Georgian Relations, 1918?1920“,
Revolutionary Russia
,
22
(1): 37?67,
doi
:
10.1080/09546540902900288
,
S2CID
143471218