Mulla Ernazar Maqsudov
(Ernazar Elchi; Muhammad Ernazarbiy Maqsud o?g?li) ?
Buxoro amirligining
Rossiya
va
Usmonli imperiyasiga
doimiy qatnab turgan elchisi. O?zbeklarning
Qatag?an
urug?idan bo?lgan
.
1717-, 1734-, 1735-, 1736-, 1739-, 1740-, 1743-, 1763-yillarda Rossiyaga
Buxoro
elchixonalari yuborilgan.
Mang?itlar
sulolasidan bo?lgan
o?zbek
hukmdori
Doniyolbiy
(
1758
?
1785
)
Rossiya imperiyasi
bilan aloqalarni mustahkamlashga qaror qilib, yangi elchixona yuboradi. Elchixonaga o?zining tijorat ishlari bilan Rossiyada bir necha marta bo?lgan boy va nufuzli buxoriyalik mulla Ernazarbiy Maqsudov boshchilik qilgan. U bilan birga o?g?li Muhammad-Sharif, shuningdek, Oxund Mulla-Arab, Imom Mulla-Xalil, maslahatchi va kotib Mulla Bobo-Sharif, Muhammad-Sharif, Ayaz-berdi ? yuzboshi (kapitan) ham bordilar. Bundan tashqari, elchixonada: xon tomonidan imperator
Yekaterina II
ga, Tsarevich
Pavel Petrovichga
va boshqa bir qancha shaxslarga sovg?a sifatida tayinlangan buxorolik feldsher, oshpazlar, novvoylar, xizmatkorlar, 9 musiqachi va xizmatdagi otlarni parvarish qilish uchun 10 ta xizmatkor bor bo?lib, jami 53 kishi bo?lgan.
Elchixona
1774-yil
yanvar
oyining oxirida Buxorodan yo?lga chiqib,
1775-yil
14-martda Moskvaga yetib keldi.
1775-yil
5-aprelda elchixona o?zini imperator Ketrin II ga taqdim etdi. Taqdimotdan keyin elchi imperator tomonidan qabul qilinib, uning suverenligi va o?zi haqida so?radi
[3]
. 1776-yil 15-yanvarda elchixona oxirgi marta Graf Panin huzuriga o?zini ko?rsatdi, shundan so?ng u Buxoroga qaytarildi. Moskvani tark etishdan oldin Ernazarga imperatorning qaytish maktubi topshirildi.
1779-yilda Buxorodan
Rossiyaga
Mulla Ernazar biy va uning o?g?li Muhammad Sharifbiy boshchiligida elchixona yuborildi. Imperatorga ikkita arab argamaklari, ko?rpa va egarlar sovg?a qilindi.
Olmos
va boshqa qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan qilich.
Oltin
va ipak bilan tikilgan 35 juft hind muslin. Tsesarevich ? bitta argamak; Tsesarevna ? 10 juft muslin; Potemkin, Panin, Bezborodko va boshqalar ? 5 arab otlari, qimmatbaho matolardan tikilgan 115 buxorocha chopon, tilla tishli miltiq va
Buxoro
ishlab chiqarishining boshqa buyumlari.
1779-yil 9-noyabrda (boshqa versiyaga ko?ra, bu 1780-yilda sodir bo?lgan) elchixona Istanbulga borib, o?zini Buyuk vazirga ko?rsatdi, Ernazar u bilan savdo va siyosiy muzokaralar olib bordi, so?ngra Makkaga jo?nab ketdi. 1781-yil sentabrda Ernazar Koniyada o?sha paytda keng tarqalgan epidemik kasallikdan vafot etdi.
Ernazar Maqsudovaning asosiy g?oyasi va elchixonaning ahamiyati
[
tahrir
|
manbasini tahrirlash
]
Ernazar Maqsudov elchixonalari Buxoro-Rossiya munosabatlarining mustahkamlanishiga hissa qo?shgan. Ernazar Maqsudov Markaziy Osiyoning iqtisodiy izolyatsiyasi, Buyuk Ipak yo?li ahamiyatining pasayishi sharoitida
Sharqiy Osiyo
va G?arbiy Yevropa o?rtasidagi savdo aloqalarini o?zining dastlabki yo?liga burish loyihasini dadil va murakkab g?oyani ilgari surdi. Buxoro-Rossiya chegaralari
[4]
. Afsuski, mavjud tarixiy sharoitlar bu fikrni amalga oshirishga imkon bermadi.
Rossiya
hukumati buxorolik elchining xizmatlarini yuqori baholadi. Unga ?
Rossiya imperiyasi
chegaralarida savdoni yoyish uchun Kaspiy dengizida joylashgan bitta davlat kemasi berildi va besh yil davomida 10 ming rublga bojsiz savdo qilishga ruxsat berildi“. Shuningdek, unga xazinadan sotib olib, Buxoroga bojsiz 15 ming pud temir, 5 ming pud po?lat va 3 ming pud mis jo?natishga ruxsat berildi
[5]
.
Buyuk Yekaterina hurmat belgisi sifatida Ernazar Maqsudbekka 10 ming rubl berdi. Bu mablag? evaziga
Buxoroda
homiy Ernazar Elchi nomi bilan atalgan madrasa qurildi. U Ko?keldosh madrasasining g?arbiy qismida joylashgan bo?lib, 1950-yillarning o?rtalarigacha mavjud bo?lgan.
Madrasa
sovet hokimiyati tashabbusi bilan vayron qilingan. 1960-yillarning oxiridan boshlab uning o?rnida kichik jamoat bog?i joylashgan bo?lsa, hozir u pullik to?xtash joyidir.
- ↑
Buxarskie posolstva pri dvore Yekaterini II // Istoricheskiy vestnik, № 2. 1897
- ↑
Buxarskie posolstva pri dvore Yekaterini II // Istoricheskiy vestnik, № 2, 1897. S. 537?538
- ↑
Gulomov X. G. Istoriya diplomaticheskix otnosheniy gosudarstv Sredney Azii s Rossiey (XVIII ? pervaya polovina XIX vv.). Dissertatsiya v vide nauchnogo doklada na soiskanie uchenoy stepeni doktora istoricheskix nauk. Tashkent, 2006, S. 44
- Buxarskie posolstva pri dvore Yekaterini II // Istoricheskiy vestnik, № 2. 1897
- Сухарева О. А
. Квартальная община позднефеодального города Бухары
. Наука., 1976 — 400 bet.
- Jumanazar A.
. Buxoro ta?lim tizimi tarixi
. Akademnashr, 2017 — 592 bet.
- Gulamov X. G., Iz istorii diplomaticheskix otnosheniy Rossii s Buxarskim xanstvom XVIII v., T., 1992.
+