Vikipediya, ochiq ensiklopediya
"O?G?UZNOMA" ? turk
shajarasi
va ularning hukmdori O?g?uz
xoqon
haqidagi epik
yodgorlik
;
kitobiy
epos
.
Uyg?ur yozuvida
bitilgan.
Asarning
asl nusxasi
taxminan
15-asrda
ko?chirilgan,
Parij kutubxonasida
saqlanadi. "O?."ning turli variantdagi
versiyalari
bor. Uning eng ko?p tarqalgan varianti
Abulg?ozi Bahodirxonning
"
Shajarayi turk
" (
1669
) asarida saqlangan. "O?." ko?p
tillarga
, jumladan,
nemis
(Doyets, 1815),
rus
(
V.V.Radlov
, 19-asrning oxiri; A.M.Shcherbak, 1959) va boshqalar tillarga tarjima qilingan. "
Kitobi dadam Qo?rqut
"ning ham bir bobi "O?."
nomi
bilan ataladi.
≪O?g?uznoma≫
dostoni turkiy xalqlarning kitobiy eposlaridan biridir.
Turkiy xalqlar
tarixida
ikkita
kitobiy doston
bo?lib,
≪Dada qo?rqut kitobi≫
va ≪O?g?uznoma≫dir.
Doston
eski
uyg?ur
-
turk
yozuvida bitilgan, asl matni
Parij
milliy kutubxonasida
saqlanadi.
Dostonga
urug?chilik
jamiyatidagi
mif
va
afsonalar
asos
bo?lgan. Tuzilish jihatidan ≪O?g?uznoma≫
Kul tigin yodgorligiga
o?xshash. Dostondagi
mifologik
qatlam, o?g?uzning aniq bir
geografik muhitdagi
faoliyati
shundan dalolat beradi. ≪O?g?uznoma≫ning boshlanmasida ham shunday
xususiyat
mavjud bo?lib,
urug?larning
paydo bo?lishiga oid afsonalar bilan turkiy urug?lardan
Ashin
urug?ining paydo bo?lishiga oid afsona o?rtasidagi uyg?unlik, qadimgi turk davridagi kultlar ?
daraxt
,
bo?ri
,
osmon kultlarining
qadimgi turkiy
yodnomalarda
va ≪O?g?uznoma≫da umumiyligi ham mazkur dostonning
taraqqiyot
yo?lini belgilaydi.
≪O?g?uznoma≫ ikki qismdan iborat. Birinchi qism mifologik qatlam bo?lib, bunga O?g?uzning
g?ayritabiiy
tug?ilishi va g?ayritabiiy ulg?ayishi, yovuz
shunqorga
qarshi kurashishi va uni o?ldirishi
lavhalari
kiradi. Ikkinchi qismi esa tarixiy dostonlarga xos voqealardan iborat. Bu qismga O?g?uzning uylanishi,
farzandlarining
tug?ulishi,
jang
lavhalari va turli
mamlakatlarni
bosib olishi, o?g?illariga o?z qo?l ostidagi
yurtlarni
bo?lib berishi lavhalari kiradi.
A.M. Sherbak. Oguz-name. Muxabbat-name. L.: 1959.
N. Rahmonov. ≪O?g?uznoma≫ (yoki xoqon haqida doston). ≪Sharq Yulduzi≫ jurn. 1987, # 4.
