И? зур ?индуист гыйбад?тхан?л?ре берсе
Кайлас изге тавы, Тибет, Шиваны? рухи тору урыны булып санала
?инди свастикасы, дини билге
?инд дине
яки
?индуизм
К?ньяк Азияд?
, и? к?бесе
?индстанда
доминант дин яки яш?? р?веше. Г?рч? ?инд дине составында т?рле ф?лс?ф?л?р булса да, ул уртак концепциял?р, шул ук текст чыганаклары, уртак йола техникалары, космология ??м изге урыннарга зияр?т кылу бел?н берл?штерелг?н. Аны? составына (башка
деноминациял?р
арасында)
Шайвизм
,
Вайшнавизм
??м
Шактизм
кер?, ??рберсе уралган ышанулар ??м гам?лл?р т?рлелеге бел?н. 1 миллиард тарафдар бел?н ?инд дине
Христианлык
??м
Исламнан
со? д?ньяда ?ченче и? зур дин.
?инд дине д?ньяда "
и? борынгы дин
" дип аталган. Кайбер кулланучылар аны
[[Санатани|
санскр. (IAST)
Санатана Дхарма
]]
, "м??ге
канун
" яки "м??ге ысул" дип атыйлар. К?нбатыш галимн?ре ?инд динен
т?рле ?инд м?д?ниятл?ре ??м йолалары синтезы буларак к?р?л?р. Аны? тамырлары арасында со?
Веда чорыны?
Веда дине
??м аны? Брахманнар статусына йогынтысы, ?мма шулай ук
?инд ?з?не Цивилизациясе
динн?ре ??м ки? таралган ?ирле йолалар ??м бер нигезл??че юк булу. Ул самимилек, тере ?анварларны ??р?х?тл?м?? (
а?имса
), т?землелек, х?лг? кер?, ?зе?не чикл??, м?рх?м?тлелек ??м башка шундыйлар кебек м??ге бурычлар ?т?рг? куша.
?инд ышануларында м??им темаларга д?рт Пурушартха, ад?м тормышыны? тиешле максатлары, атап ук ?йтк?нд? Дхарма (?хлак/вазыйфалар), Артха (муллылык/эш), Кама (эмоциял?р/сексуальлек) ??м Мокша (ирекле булу), шулай ук карма (гам?л, ният ??м н?ти??л?р), самсара (я?адан туулар циклы) ??м т?рле Йогалар (мокшага ия булу ысуллары ??м гам?лл?ре) кер?. ?инд гам?лл?рен? пуджа (гыйбад?т кылу) ??м укулар, медитация, гаил?г? ориентациял?нг?н узу ритуаллары, ел саен узучы б?йр?мн?р ??м изге урыннарга бару ритуаллары кер?. Кайбер ?инд дине тарафдарлары мокшага ия булу ?чен и?тимагый д?ньяны ??м материаль милекл?рен калдырып, гомер буена д?вам ит?че Санньясада (аскетик гам?лл?рд?) катнашалар.
?инд текстлары Шрути ("ишетелг?н") ??м Смрити ("ист? калдырылган")га классификациял?н?л?р. Бу текстларда теология, ф?лс?ф?, мифология, Ведик яджна, йога ??м агамик ритуаллар ??м башка темалар арасында гыйбад?тхан? т?з? турында с?з алып барыла. Т?п язмаларга Ведалар, Упанишадалар, Бхагават Гита ??м Агамалар кер?.
?инд с?зе ?инд субкыйтгасыны? т?ньяк-к?нбатыш ?лешенд?ге (х?зерге Пакистан ??м Т?ньяк ?индстан) ?инд елгасы ?чен ?инд-Ария с?зе Синдхудан алынган. Гэвин Флад буенча, чын "?инд" с?зе ?инд елгасы артында яш?г?н кешел?р ?чен фарсы географик атамасы буларак п?йда була, атап ук ?йтк?нд? б.э.к. 6-нчы гасыр Дарий I (б.э.к. 550-486) язмаларында. Бу борынгы язмаларда "?инд" термины географик атама булган ??м ниндидер динг? карамаган. "?инд"не? динг? карый торган беренче язмалар арасында 7-нче гасырны? Хуандзянны? К?нбатыш Регионнар Язмасы ??м 14-енче гасыр фарсы Абдельмалик Исамины? Футуху-салатины булырга м?мкин.
Тапар раславынча ?инд с?зе Авестада ?епта?инду буларак бар - ул Ригведаны? сапта ?индуга т??г?л, шул ук вакытта ?индстан (?индстан буларак ?йтел?) безне? эрага кад?р 3-енче гасырны? Сасани язмаларында табыла, боларны? икесе д? т?ньяк-к?нбатыш К?ньяк Азияне? ?лешл?рен? карый. Гар?п термины ?л-?инд ?инд елгасы буйлап яш?г?н кешел?рг? караган. Гар?п термины ?зе Исламгача чор ?индудан алынган, бу б?тен ?индстан кешел?рен? караган.
13-нче гасырга
?индстан ?инд илене? популяр альтернатив исемен? ?верелг?н ??м ''?индл?рне? илен'' а?латкан.
?инд термины со?рак Сансрит текстларда очраклы р?вешт? кулланылган, шулар арасында Кашмирны? Раджатарангинилары (?индука, якынча 1450) ??м кайбер 16-нчы гасырдан алып 18-енче гасырга кад?рге Бенгальле Гаудия Вайшнава текстларында, шулар арасында Чайтанья Чаритамрита ??м Чайтанья Бхагаватада. Бу текстлар бу атаманы ?индл?рне м?селманнардан аеру ?чен кулланган, со?гылары явана (чит ил кешел?ре) яки млеччхалар (в?хшил?р, варварлар) дип аталган, шул ук вакытта
16-нчы гасыргы
Чайтанья Чаритамрита тексты ??м
17-нче гасыр
Бхакта Мала тексты "?инд дхармасы" гыйбар?сен кулланган.
18-нче гасырны?
ахырына гына Европалы с??д?г?рл?р ??м колонистлар ?инд динн?ре тарафдарларын ?индулар (?индл?р) дип атый башлаган. ?инд дине термины (?индуизм дип язылган) ?индстанга ?ирле булган дини, ф?лс?фи ??м м?д?ни йолаларны билгел?? ?чен 18-енче гасырда инглиз телен? кертелг?н
Хокенакалда халык Ходаена табыну к?ренеше
- Индуизм. Джайнизм. Сикхизм / Под общ.ред. М. Ф. Альбедиль и А. М. Дубянского. ? М.: Республика, 1996. ? С. 343. ? 576 с. ?
ISBN 5-250-02557-9
.
- Древо индуизма / Отв. ред. И. П. Глушкова. ? М.: Издательская фирма ≪Восточная литература≫ РАН, 1999. ? 559 с. ? (Культура народов Востока). ? 2500 экз. ?
ISBN 5-02-018032-7
.
- Гусева, Н. Р. (1977), ≪Индуизм: История формирования. Культовая практика.≫, Москва, ≪Наука≫
- Альбедиль, М. Ф. (2004), ≪Индуизм: Творящие ритмы.≫, СПб,
ISBN 5-352-00945-9
- Иванова, Л. В. (2003), ≪Индуизм≫, Москва,
ISBN 5-9900148-1-3
- Фаликов, Б. З. (1994), ≪Неоиндуизм и западная культура≫, Москва
- Иваненко С. И. Вайшнавская традиция в России: история и современное состояние. Учение и практика. Социальное служение, благотворительность, культурно-просветительская деятельность. ? М.: Философская книга, 2008. ? 320 с. ? 2000 экз. ?
ISBN 978-5-902629-41-2
.