Wikipedia ? ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/?иггс бозоны latin yazuında])
?иггс бозоны
|
|
Масса
|
125,26 ± 0,21 гигаэлектронвольт на секунду в квадрате
[1]
,
124,97 ± 0,24 гигаэлектронвольт на секунду в квадрате
[2]
??м
125,11 ± 0,11 гигаэлектронвольт на секунду в квадрате
[3]
|
... х?рм?тен? аталган
|
Питер ?иггс
,
Ходай
??м
частица
[d]
|
|
Ачучы яки уйлап табучы
|
CERN
,
Эксперимент ATLAS
[d]
[4]
??м
Компактный мюонный соленоид
[d]
[5]
|
Ачыш датасы
|
2012
|
Ачыш ясалган урын
|
Швейцария
|
Тикшерен? урыны
|
Зур адрон коллайдеры
,
CERN
??м
Фермилаб
[d]
|
Электрический заряд
|
0 элементарный электрический заряд
|
Чётность
|
1
|
Спиновое квантовое число
|
0
[6]
[7]
[8]
[…]
|
Распадается на
|
W ??м Z бозоннары
,
электрон
??м
фотон
[9]
|
Ширина распада
|
13 000 000 электронвольт
|
Время жизни частицы
|
0,000156 аттосекунда
??м
1,0E?5 аттосекунда
|
Антикис?кчек
|
?иггс бозоны
|
Суперсимметричный партнёр
|
хиггсино
[d]
[10]
|
Фундаментальные взаимодействия
|
З?гыйфь т?эсир итеш?
,
электромагнит т?эсир итеш?е
??м
Гравитация
[11]
|
Предсказано кем
|
Питер ?иггс
[12]
,
Франсуа А?лер
[13]
,
Роберт Браут
[d]
[13]
,
Джеральд Гуральник
[d]
[14]
,
C. R. Hagen
[d]
[14]
??м
Томас Киббл
[d]
[14]
|
Номер частицы по схеме Монте-Карло
|
35
[15]
|
?иггс бозоны Вики?ыентыкта
|
?иггс бозоны
яки
?иггсон
(
tat.lat.
Higgs bozonı
(?ле сылтама)
,
ингл.
Higgs boson
) ?
Элементар кис?кчек
, элементар
бозон
,
?иггс кырыны?
кванты.
Стандарт модель
буенча ?иггс бозоны
з?гыйфь т?эсир итеш?д?
катнашучы элементар кис?кчекл?р нульсез массалары булуы ?чен ?аваплы.
Элементар кис?кчек Стандарт моделенд?
электр-з?гыйфь симметрияне? ?злегенн?н бозылуы
с?б?пле калибрлау бозоныны? массасы килеп чыга.
?иггс бозоны - скаляр кис?кчек, нуль спинлы. Питер ?иггс шушы бозон булуын
1964
елда фаразлаган.
2012
елда ?иггс бозоны
Зур адрон коллайдерында
р?сми ачылган, аны? массасы 125 ГэВ т?шкил ит?.
?ч фундаменталь т?эсир итеш? (з?гыйфь, к?чле, электромагнит)
калибрлау бозоннары
алышуы бел?н а?латыла. Стандарт модель гравитацияне ??м кара матд?не тасвирлый алмый, шу?а к?р? ул Берд?м Барлык теориясе булып тормый.
- З?гыйфь т?эсир итеш?
?чен W± ??м Z калибр бозоннары ?аваплы, алар массалы, шу?а к?р? з?гыйфь т?эсир итеш? - кыска аралыклы.
- Электромагнит т?эсир итеш? ?чен фотоннар ?аваплы, алар массасыз, шу?а к?р? электромагнит т?эсир итеш? - ерак аралыклы.
- ?иггс кыры, ??м аны? кванты - ?иггс бозоны - (з?гыйфь к?ч) W± ??м Z-бозоны массасы булуын, ??м (электромагнит к?че) фотоннар массасы булмавын а?лата.
?иггс механизмы д?рес булуы очракта бер нейтраль ?иггс бозоны (SM Higgs) хасил була, ки??йтелг?н модельд? бернич? ?иггс бозоны, т?рле массалы, шул ис?пт? коргылы.
Л?кин элементар кис?кчекл?рне? массасы булуын ?иггссыз модельл?ре д? а?латалар. ?иггс бозонын эзл??л?р инкяр очракта ?игссыз модельл?р ?чен д?лил булачак.
Электрон колайдерында т??риб?л?р н?ти??сенд?
2012
елны? 4 июленд? CERN семинарында я?а кис?кчекне - бозон, 125?126 ГэВ массалы - билгел?нг?н. Шушы кис?кчек - и? авыр табылган бозон.
2013
елны? мартында ЦЕРН галимнары ?иггс бозонын 2012 елда ачылганын исбатлаган. Л?кин ?иггс бозоны ачылышы т?г?ллеген тагы да исбатларга кир?к.
2013
елны? 8 октябренд? ?иггс бозонын фаразлану ?чен
Питер ?иггс
Нобель премиясен?
лаек булды.
- Богуш А. А. Введение в калибровочную полевую теорию электрослабых взаимодействий. ? 2-e изд. ? УРСС, 2003. ?
ISBN 5-354-00436-5
- А. И. Вайнштейн, В. И. Захаров, М. А. Шифман. Хиггсовские частицы // УФН. ? 1980. ? Т. 131. ? № 8.
- Ансельм А. А., Уральцев Н. Г., Хозе В. А. ≪Хиггсовские частицы≫. УФН том 145, 185?223 (1985).
- G.S. Guralnik, C.R. Hagen and T.W.B. Kibble (1968). "Broken Symmetries and the Goldstone Theorem". In R.L. Cool and R.E. Marshak. Advances in Physics, Vol. 2. Interscience Publishers. pp. 567?708.
ISBN 978-0470170571
.
- P. Higgs (1964). "Broken Symmetries, Massless Particles and Gauge Fields". Physics Letters 12 (2): 132. Bibcode:1964PhL....12..132H. doi:10.1016/0031-9163(64)91136-9.
- Y. Nambu and G. Jona-Lasinio (1961). "Dynamical Model of Elementary Particles Based on an Analogy with Superconductivity". Physical Review 122: 345?358. Bibcode:1961PhRv..122..345N. doi:10.1103/PhysRev.122.345.
- P.W. Anderson (1963). "Plasmons, Gauge Invariance, and Mass". Physical Review 130: 439. Bibcode:1963PhRv..130..439A. doi:10.1103/PhysRev.130.439.
- A. Klein and B.W. Lee (1964). "Does Spontaneous Breakdown of Symmetry Imply Zero-Mass Particles?". Physical Review Letters 12 (10): 266. Bibcode:1964PhRvL..12..266K. doi:10.1103/PhysRevLett.12.266.
- W. Gilbert (1964). "Broken Symmetries and Massless Particles". Physical Review Letters 12 (25): 713. Bibcode:1964PhRvL..12..713G. doi:10.1103/PhysRevLett.12.713.
- ↑
http://old.elementy.ru/LHC/novosti_BAK/433070/ATLAS_i_CMS_vnov_vzvesili_bozon_Khiggsa
- ↑
X. Yue
,
G. Gustavino
,
A. Murrone
et al.
Measurement of the Higgs boson mass in the H?→?ZZ??→?4ℓ and H?→?γγ channels with s=13 TeV pp collisions using the ATLAS detector
//
Physics Letters B
?
Elsevier BV
, 2018. ? ISSN
0370-2693
;
1873-2445
?
doi:10.1016/J.PHYSLETB.2018.07.050
?
arXiv:1806.00242
- ↑
S. Keshri
,
N. Sur
,
M. Naseri
et al.
Combined Measurement of the Higgs Boson Mass from the H → γ γ and H → Z Z * → 4 ℓ Decay Channels with the ATLAS Detector Using s = 7 , 8, and 13 TeV p p Collision Data
//
Phys. Rev. Lett.
?
[Woodbury, N.Y., etc.]
:
American Physical Society
, 2023. ? ISSN
0031-9007
;
1079-7114
;
1092-0145
?
doi:10.1103/PHYSREVLETT.131.251802
?
arXiv:2308.04775
- ↑
https://indico.cern.ch/event/197461/#1-atlas
- ↑
https://indico.cern.ch/event/197461/#0-cms
- ↑
New results indicate that new particle is a Higgs boson
?
CERN
, 2013.
- ↑
S. Gadatsch
,
M. Ughetto
,
L. Smestad
et al.
Evidence for the spin-0 nature of the Higgs boson using ATLAS data
//
Physics Letters B
?
Elsevier BV
, 2013. ? ISSN
0370-2693
;
1873-2445
?
doi:10.1016/J.PHYSLETB.2013.08.026
?
arXiv:1307.1432
- ↑
A. Bean
,
M. Deniz
,
P. Arce
et al.
Study of the Mass and Spin-Parity of the Higgs Boson Candidate via Its Decays to Z Boson Pairs
,
Study of the mass and spin-parity of the Higgs boson candidate via its decays to Z boson pairs
//
Phys. Rev. Lett.
?
[Woodbury, N.Y., etc.]
:
American Physical Society
, 2013. ? ISSN
0031-9007
;
1079-7114
;
1092-0145
?
doi:10.1103/PHYSREVLETT.110.081803
?
PMID:23473131
?
arXiv:1212.6639
- ↑
S.M. Farrington
,
G. Artoni
,
S. Gadatsch
et al.
Observation of a new particle in the search for the Standard Model Higgs boson with the ATLAS detector at the LHC
//
Physics Letters B
?
Elsevier BV
, 2012. ? 29 p. ? ISSN
0370-2693
;
1873-2445
?
doi:10.1016/J.PHYSLETB.2012.08.020
?
arXiv:1207.7214
- ↑
Particles and Fundamental Interactions: An Introduction to Particle Physicsen
?
ISBN 978-94-007-2464-8
- ↑
http://elementy.ru/lib/430525
- ↑
Higgs P.
Broken Symmetries and the Masses of Gauge Bosons
//
Phys. Rev. Lett.
?
[Woodbury, N.Y., etc.]
:
American Physical Society
, 1964. ? ISSN
0031-9007
;
1079-7114
;
1092-0145
?
doi:10.1103/PHYSREVLETT.13.508
- ↑
13,0
13,1
F. Englert
,
R. Brout
Broken Symmetry and the Mass of Gauge Vector Mesons
//
Phys. Rev. Lett.
?
[Woodbury, N.Y., etc.]
:
American Physical Society
, 1964. ? ISSN
0031-9007
;
1079-7114
;
1092-0145
?
doi:10.1103/PHYSREVLETT.13.321
- ↑
14,0
14,1
14,2
Hagen C. R.
,
Kibble T.
,
Guralnik G. S.
Global Conservation Laws and Massless Particles
//
Phys. Rev. Lett.
?
[Woodbury, N.Y., etc.]
:
American Physical Society
, 1964. ? ISSN
0031-9007
;
1079-7114
;
1092-0145
?
doi:10.1103/PHYSREVLETT.13.585
- ↑
http://pdg.lbl.gov/2013/reviews/rpp2013-rev-monte-carlo-numbering.pdf