Бу терминны? башка а?латмалары да бар, аларны карау ?чен
Рузвельт
битен? к?чегез.
Теодор Рузвельт
[8]
(
ингл.
Theodore Roosevelt
;
ХФ?
:
[?θ??d?r ?ro?z??v?lt]
;
27 октябрь
1858 ел
,
Нью-Йорк
,
АКШ
?
6 гыйнвар
1919 ел
,
Ойстер-Бей
,
Нью-Йорк
) ?
америкалы
с?яс?тче
, АКШны? 25-нче
вице-президенты
,
1901
-
1909 елларда
АКШны? 26-нчы
президенты
,
??м??рияти фирка
в?киле,
1906 елда
Тынычлык ?чен Нобель премиясе
лауреаты. Ул коллегасы
Франклин Рузвельтны?
ерак туганы булып тора.
Теодор Рузвельт Нью-Йоркта 1858 елны? 27 октябренд? голланд н?селле с??д?г?р ??м филантроп гаил?сенд? туа. Теодор гаил?д? икенче бала: аны? бер ?лк?н ??м бер кече се?лесе, шулай ук энесе була.
Балачактан ук булачак президент ныклы с?лам?тлеге бел?н аерылмаган ??м
асмы
бел?н авырган.
1860-еллар
ахырында ??м
1870-еллар
башында Рузвельтлар гаил?се
Европа
,
Африка
??м
Якын К?нчыгыш
буйлап с?ях?т ит?. Башлангыч белемне Теодор ?й шартларында ала, ч?нки авыруы с?б?пле м?кт?пк? й?рми диярлек.
1876 елда
Теодор Рузвельт
Гарвард университетына
укырга кер? ??м
1880 елда
аны т?мамлый. Шул чакта ул ?зене? беренче эссесын н?шер ит? ??м с?яс?т бел?н ш?гыльл?нерг? тотына, ??м??рият фиркасына кер?.
1882
-
1884
елларда Рузвельт
Нью-Йорк (штат)
легислатурасы ?гъзасы була. ?
1884 елны?
14 февраленд?
ул хатынын ??м ?нисен югалта. Бу вакыйгага кад?р бернич? к?н элек, аны? кызы Элис туа. Бу фа?игадан со?, Рузвельт Нью-Йоркны ??м эшен калдырып,
Дакотага
к?чеп кит? ??м фермер тормышы бел?н яши башлый.
1886 елда
ул икенче тапкыр ?йл?н?.
1895 елда
Рузвельт Нью-Йорк ш???ре полициясе шефы итеп билгел?н?. ?
1897 елдан
со? ул ? президент
Уильям Маккинли
администрациясенд? х?рби-ди?гез министры урынбасары.
1898 елда
испан-американ сугышы
вакытында Кубадагы х?рби х?р?к?тл?рд? катнаша.
1899
-
1900
елларда Нью-Йорк губернаторы вазифасында була.
1900 елда
Маккинли ??м Рузвельт командасы президент сайлауларында ?и?? яулый.
1901 елны?
4 мартында
Маккинли икенче м?дд?тк? президент вазифаларына кереш?, Рузвельт вице-президент була. Л?кин шул ук елны?
6 сентябренд?
Маккинлига ????м ясала, ??м
14 сентябрьд?
ул алган ??р?х?тл?рд?н вафат була. Шул ук к?нне Рузвельт я?а президент буларак эшк? кереш?. Ул АКШ тарихында и? яшь (42 ел да 10 ай) президент була.
Рузвельт Маккинлины? изоляциял?ш?д?н баш тарту ??м Американы д?ньяда актив х?р?к?т ит?че
империалистик
державага ?йл?ндер? с?яс?тен д?вам ит?. ≪
Зур к?с?к с?яс?те
≫ ??м ≪б?тен д?нья полисмены≫ диг?н гыйбар?л?р аныкы.
Ул Ак йортка афроамерикалылар в?килен чакыра;
Тынычлык ?чен Нобель премиясен
ала (
1906 ел
,
Портсмут солыхын
т?з?д? арадашлык ?чен). Рузвельт бу д?р???ле б?л?кне алган беренче америкалы була.
Нобель премиясе бел?н б?л?кл?? тантанасында Рузвельт ?зе катнашмый. Аны? ?чен премияне Америка в?киле ??м
Норвегияне?
в?кал?тле министры
Герберт Пиерс
ала. Б?л?к ителг?н акчага Теодор Рузвельт
Вашингтонда
даими тынычлык комитеты т?зерг? в?гъд? бир?. Н?ти??д?, Нобель комитетыннан алынган акчалар
1917 елга
кад?р саклана, ахырда Рузвельт ул акчаларны Беренче б?тенд?нья сугышы корбаннарына ярд?м к?рс?т?че агентлыкларга тапшырырга куша.
Б?л?кне алгач та, Рузвельт ?зене? арадашчы с?яс?тен д?вам ит?: ул
Франция
бел?н
Алмания
арасындагы
Марокко кризисын
чиш? ?чен конференция оештыра.
Вазифасына керешк?нд?, Рузвельт Маккинлины? х?к?м?т кабинетын ?зг?ртми саклап кала ??м эшлекле т?ркемн?рг? монополияларны эшч?нлеген чикл?м?ск? в?гъд? бир?.
1901 елны?
3 декабренд?
,
АКШ Конгрессына
беренче юлламасында Рузвельт ?зене? т?п максаты итеп к?бр?к социаль гаделлекк? иреш?не игълан ит?. Ул чакта н?къ мен? социаль сферада АКШ х?к?м?тене? авырлыклары к?п була. Халык массаларыны? кан?гатьсезлеген ришв?тчелек ?сеше ??м монополиял?рне? гам?лл?ре китереп чыгара.
Халык дулкынлануларын бетереп ??м шул ук вакытта монопиял?рне? иреген д? кысмаска тел?п, Рузвельт ??м?гатьчелек игътибарын аерым ≪намуссыз≫ трестлар тарафыннан к?рс?телг?н социаль гаделсезлекл?рг? юн?лт?. Кайбер корпорациял?рг? каршы м?хк?м? эшл?ре ?тк?рел?, тик к?бесенч? алар зур булмаган штраф т?л?п котылалар. ? м?хк?м? карары буенча ябылган трестлар якын арада я?а исемн?р бел?н, ≪кире туалар≫.
Бу м?хк?м? эшл?ре Рузвельтка ≪трестлар ?имер?че≫ абруен тудырырга ??м шул ук вакытта д??л?тне? монополиял?р эшч?нлеген? тыкшынмау с?яс?тен д?вам ит?рг? м?мкинлек тудыра. Теодор Рузвельт ?зен? я?а гасырны? ? гамм?ви м?гъл?мат чаралары гасырыны? ? беренче б?ек америкалы батыры (герое) имиджы тудыра. Рузвельт ?зенд? га??еп гайр?тле ??м боеручан кешене берл?штер?, шул с?б?пле ул халыкны аны кабул ит?рг? м??б?р ит? алган ??м а?а гамм?ви демократия шартларында аристократик идар?не? ничек ?сеш алырга м?мкинлеген к?рс?тк?н. Ул гайр?тлелек, т?в?к?ллек ?итм??не илд?ге с?яси реформаларга гына т?гел, ? аны? д?ньяда урынынада зыян китер?ч?к, дип санаган. К?п кен? тарихчылар фикеренч?, ?зене? с?яс?тенд? т?в?к?ллекк? к?п тырышлыкны куеп, ул шул р?вешле балачагындагы авыру ??м х?лсез булуы ?чен ≪?авап бирг?н≫
Сайлау алды компаниясенд? Рузвельт монополистлар арасындагы ?инаятьчел?рне ??залауга басым ясый, шул ук вакытта барлык монополистларга да артык б?йл?нмич?, кайбер корпорация в?килл?ре бел?н
??м??рияти фиркага
матди ярд?м к?рс?т? буенча с?йл?ш?л?р алып бара. Кушма Штатларны? эшлекле т?ркемн?ре Рузвельтны? зур капитал кызыксынуларын яклау эшенд? чын урыны турында тиз а?лап алалар. Ахырда бу т?ркемн?рне? ??м??рияти фирканы? сайлау алды кампаниясен? китк?н барлык чыгымнарны? 72, 5 %ын каплавы ачыклана. Фираканы? 1904 елда т?п спонсорлары арасында
Джон Пирпонт Морган
,
Джон Дэвисон Рокфеллер
,
Эдвард ?енри Гарриман
,
?енри Клей Фрик
??м башка америка с?н?гатьчел?ре була.
1904 елны?
8 ноябренд?
, икенче м?дд?тк? сайланган к?ненд? Рузвельт моннан ары ?зене? намз?тен сайлауларга куймаска в?гъд? бир?, ч?нки Маккинли аркасында туры килг?н президентлык елларын беренче м?дд?те итеп саный. Л?кин канун а?а тагын сайланырга м?мкинлек бирг?н була.
В?гъд?сен ?т?п, Рузвельт
1908 елда
?ченче м?дд?тк? сайланудан баш тарта ??м ??м??риятчел?рд?н в?кил булган
Уильям Тафтны
яклый. Тафт демократлардан намз?т
Уильям Брайанны
?и?еп, АКШны? я?а президенты булып сайлана
АКШны? Прогрессив фиркасы лидеры, 1912 елгы сайлаулар
[
?зг?рт?
|
вики-текстны ?зг?рт?
]
Рузвельтны? Рашмор тавында сур?тл?нг?н башы
1910-еллар
ахырында ??м??риятчел?р я?адан Рузвельт тир?сенд? берл?ш?л?р. 1919 елны? 6 гыйнварында Т.Рузвельт
тромбоэмболиядан
, ?зене? Ойстер-Бей йортында вафат була. Президент
Вудро Вильсон
аны? х?рм?тен?
яс
игълан ит?рг? ??м б?тен илд? байракларны т?шерерг? боерык бир?.
- Белявская И. А. Теодор Рузвельт и общественно-политическая жизнь США. М., 1978
- Уткин А. И. Теодор Рузвельт. Москва, 2003
- Уткин А. И. Теодор Рузвельт: Политический портрет. Свердловск, 1989.
- Roosevelt. His Life, Meaning, and Messages. New York, 1919. V. 1-4.
- Mellander, Gustavo A. (1971) The United States in Panamanian Politics:The Intriguing Formative Years. Danville, Ill.: Interstate Publishers, OCLC 138568
- Mellander, Gustavo A.; Nelly Maldonado Mellander (1999). Charles Edward Magoon: The Panama Years. Rio Piedras, Puerto Rico: Editorial Plaza Mayor.
ISBN 1-56328-155-4
. OCLC 42970390.
- Pringle H. F. Theodore Roosevelt: A Biography. New York, 1931.
- Letters of Theodore Roosevelt / Ed. by E. E.Morison. Cambridge (Mass.), 1951-54. V. 1-8.
- Gould L. Presidency of Theodore Roosevelt. Lawrence, 1991.
- ↑
1,0
1,1
https://www.findagrave.com/memorial/898/theodore-roosevelt
- ↑
2,0
2,1
http://trgravesite.org/cemetery.html
- ↑
3,0
3,1
https://www.nps.gov/sahi/index.htm
- ↑
https://millercenter.org/president/roosevelt/life-before-the-presidency
- ↑
5,0
5,1
5,2
https://www.nps.gov/thro/learn/historyculture/theodore-roosevelt-timeline.htm
- ↑
6,0
6,1
6,2
Kindred Britain
- ↑
https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/theodore-roosevelt/
- ↑
Татар ??м рус текстларында ки? таралган язылыш, чынлыкта ис? ?
Розевелт