| Рим папасы
|
| лат.
Pontifex Romanus
|
| Байрак
| Илтамга
|
 |  |
 |
| Титул
|
Папа
[d]
|
|---|
| Р?сми исем
|
Episcopus Romanus, Vicarius Iesu Christi, Successor principis apostolorum, Summus Pontifex Ecclesiae Universalis, Primatus Italiae, Archiepiscopus metropolitanus provinciae Romanae, Superanus sui iuris civitatis Vaticanae, Servus Servorum Dei
|
|---|
| Эшч?нлек ?лк?се
|
papacy
[d]
|
|---|
| Выбран по результатам
|
papal election
[d]
|
|---|
| Титул префиксы
|
Его Святейшество
[d]
|
|---|
| Р?сми резиденция
|
Р?с?л сарае
[d]
??м
Квириналь сарае
[d]
|
|---|
| Обычно используемое транспортное средство
|
Папамобиль
|
|---|
| Вазифа били
|
Франциск
|
|---|
| Идар?че оешма
|
Katolik cirkaw
,
Изге т?хет
[d]
,
Рим епархиясе
[d]
??м
Roman Catholic Ecclesiastical province of Rome
[d]
|
|---|
| Д??л?т
|
Ватикан
|
|---|
| Юрисдикцияг? карый
|
Katolik cirkaw
|
|---|
| Бу ??н?рне? ?лк?се
|
Petrine ministry
[d]
??м
papacy
[d]
|
|---|
| Т?б?нр?к ранг
|
Кардинал-епископ
[d]
|
|---|
|
| Сайлаучы
|
Коллегия кардиналов
[d]
|
|---|
| Р?сми веб-сайт
|
vatican.va/holy_father/index.htm
(ингл.)
,
vatican.va/holy_father/index_it.htm
(италь.)
,
vatican.va/holy_father/index_ge.htm
(алм.)
,
vatican.va/holy_father/index_sp.htm
(исп.)
,
vatican.va/holy_father/index_po.htm
(порт.)
,
vatican.va/holy_father/index_fr.htm
(фр.)
??м
vatican.va/latin/latin_popes.html
(лат.)
|
|---|
 |
| Эпонимик т?ркемн?р т?ркеме
|
Т?ркем:Рим папалары т?ркеме
[d]
|
|---|
Рим папасы Вики?ыентыкта
|
Рим папасы
(
лат.
Pontifex Romanus
? рим понтифигы; яки
лат.
Pontifex Maximus
? югары суверен понтифик) ?
Католик чирк?вене?
башлыгы,
католиклыкта
аерым дини-с?яси институт. Католиклар ?чен Рим папасы
Изге Т?хетне?
??м аны? суверен бил?м?се булган
Ватиканны?
т?п идар?чесе итеп санала.
Рим папасы халыкара хокукта аерым сыйфатка ия суверен ш?хес (persona sui generis), ч?нки ул бер юлы ?ч т?рле хакимият функциял?рен ?ти:
- Изге Т?хетне? башлыгы ??м суверены,
- Изге Петрны?
(беренче Рим епискобыны?) варисы буларак ? Католик чирк?вене? башлыгы ??м югары иерархы.
- Ватикан
ш???р-д??л?тене? суверены.
Рим папасыны? Изге Т?хет башлыгы буларак тулы суверенитеты бил?м?л?р булу-булмауга карамастан саклана.
Ватиканны? (Изге Т?хет урнашкан ?ирлекне?)
1929 елгы
Латеран килеш?л?ре
бел?н расланган суверенитеты Изге Т?хет суверенитетыннан чыга.
Католик ?йр?тм?л?ре буенча, папа Изге Петрны? варисы булып санала, шу?а к?р? Чирк??д? югары хакимиятк? ия.
2013 елны?
13 мартында
Рим папасы итеп
Аргентинадан
килг?н Хорхе Марио Бергольо сайланды. Ул
Франциск
исемен алды
[1]
.
- Рим епискобы ?
Episcopus Romanus
- М?сихне? викарие ?
Vicarius Christi
- Апостоллар кен?зе варисы ?
Successor principis apostolorum
- Д?нья чирк?вене? югары баш рухание ?
Caput universalis ecclesiae
- Б?ек понтифик ?
Pontifex Maximus
- Италия примасы ?
Primatus Italiae
- Рим вилаятене? ?рх?р?е ??м митрополиты ?
Archiepiscopus ac metropolitanus provinciae ecclesiasticae Romanae
- Ватикан ш???р-д??л?те суверены ?
Princeps sui iuris civitatis Vaticanae
- Алла колларыны? колы ?
Servus Servorum Dei.
Элек кулланылышта булган ≪К?нбатыш Патриархы≫ титулы 2006 елда бетерел?.
Христианлыкны?
беренче гасырларда папа атамасы барлык епископларга карата кулланыла, ? а?а кад?р ? фатихалау хокукы булган барлык руханилар карата ?йтел?.
VI гасырда
да кайбер епископларны? папа дип аталуы хакында м?гъл?матлар бар. Л?кин
VII гасырдан
б?генге чорга кад?р папа д?р???се бары тик Рим ??м Александрия епископларына гына бирел?, шул ук вакытта
Константинополь праваслау чирк?венд?
≪протопапа≫ - Изге София ??мигында яки Зур сарайда баш рухани д?р???се ? сакланган.
Папалык институты тариxында тарихчы галимн?р т?б?нд?ге чорларны аерып карыйлар:
Изге т?хетне? Sede Vacante чорындагы туграсы
Камерленго
? сарайны? т?п хезм?тк?ре ? папаны? ?лемен тулысынча раслагач, вакантлы, буш т?хет чоры башлана. Ул я?а понтифик сайланганга чаклы д?вам ит?.
Камерленго ?лг?н дип саналучы понтификка кечкен? к?меш ч?кеч бел?н ма?гаена ?ч тапкыр суга, чукындырылганда бирелг?н исеме бел?н энд?ш?, ?авап бир?ен сорый. Папа ?авап бирм?с?, камерленго бу ??мл?не ?йт?:
Vere Papa mortuus est
(
тат.
≪Папа чыннан да вафат≫
). Шул мизгелд?н алып папа т?хете ?чен
Sede Vacante
периоды башлана.
Рим папасы гомерлек м?дд?тк? кардинал ?ыенында ? конклавта ? алдагы папаны? ?леменн?н яки аны? т?хетт?н баш тартуыннан? со? сайланыла. Я?а сайланучы т?хетне кабул ит?е турында игълан итк?ч (? бу сайлаудан со? шунда ук эшл?нел?), понтификат ? идар? чоры ? башланган дип санала. Кануни яктан, папа итеп тел?с? кайсы ?йл?нм?г?н католик ир-аты сайланыла ала, конклавтан со? ул руханилыкка яки епископлыкка багышланырга тиеш. Л?кин со?гы бернич? гасырда папа вазифасын бары рухани-кардиналлар гына алды. Кардинал булмаган со?гы папа
Урбан VI 1387
елда, ? сайлау алдыннан рухани булмаган со?гы понтифик ?
Лев X
-
1513 елда
сайлана. Сайлау алдыннан епископ булмаган со?гы папа ?
Григорий XVI
?
1831 елда
идар? ит? башлый.
Конклавта сайлангач та, я?а папа ?зен? идар? итк?н чорда кир?кле исем ??м тиешле т?ртип санын сайлый. 1555 елдан со? барлык Рим папалары т?хетк? утырганда исемн?рен алыштырганнар, л?кин кануни яктан бу м??б?ри т?гел.
Кануни хокук кодексы
папаны? т?хетт?н баш тарту м?мкинлеген ис?пк? ала. Аны? буенча ваз кич?не кемне? д? булса раславы кир?к т?гел: ваз кич?не? д?реслеге ?чен берд?нбер шарт ? папаны? ?з тел?ге бел?н кит?рг? тиеш.
Бенедикт XVI
2013 елны?
28 февраленд? т?хетт?н ваз кичте ? а?а кад?р бу хокукын кулланган со?гы папа
Григорий XII
иде (
1415 елда
понтификаты т?мамлана). Кайбер м?гъл?матлар буенча,
2000-еллар
башында
Иоанн Павел II
д? с?лам?тлек начараю с?б?пле вазифасын калдыру хакында уйланган.
Папаны? Чирк??д?ге хакимияте ? б?тен Католик чирк?ве ?стенн?н булган, д?ньяви хакимиятт?н б?йсез ??м ?хлак ??м дин м?сь?л?л?рен? ген? т?гел, ? Чирк?? идар?сен? ?к тарала торган югары ??м юридик яктан тулы хакимият.
Папа Чирк??д? югары канун чыгару хакимиятен гам?лг? ашыра: папа (??м Д?нья ?ыены) б?тен Чирк?? яки аны? аерым ?леше ?чен м??б?ри булган кануннар чыгару, аларны а?лату-ш?рехл??, ?зг?рт? ??м туктату хокукына ия.
Папа каноник яктан югары, апостоллар хакимиятен? ия. Иман ??м ?хлак м?сь?л?л?ренд? папа дин ?йр?тм?сене? сафлыгын к?з?т?, ягъни ялган т?гълиматларны кире кага, дин д?гъваты (миссионерлык х?р?к?те) бел?н идар? ит?, Католик чирк?вене? Д?нья ?ыеннарын чакыра, аларны? утырышларын алып бара (ш?хс?н ?зе яки р?хс?тле кешел?ре бел?н), карарларын раслый, ?ыеннарны к?чер? яки тарата. Папа дин м?сь?л?л?ренд? хатасызлыкка ия (ягъни хаталар эшл?рг? с?л?тле д? т?гел).
Папа Чирк??не? югары х?кем хакимиятен? д? ия. Тел?с? кайсы м?хк?м? эше а?а беренче инстанцияг? ?иб?релг?н кебек тапшырыла ала. ?инаятьл?рд? гаепл?н?че кардиналлар, нунцийл?р ??м епископларны бары тик папа гына х?кем ит? ала. Чирк?? процессларында апелляциял?р буенча папа 3 нче инстанцияд? эшл?рне х?л ит?. Папа чыгарган карар буенча д?ньяви м?хк?м?г? шикаять бел?н м?р???гать ит? тыела.
Папа кулында Чирк??не? югары башкарма хакимияте: ул епархиял?рне барлыкка китер?, ?зг?рт?, бетер?; епископларны вазифаларында раслый, урыннан к?чер? яки алып ата, вакансиял?рне тутыра, югары д?р???д? чирк?? милке бел?н идар? ит?, я?а ??лиял?р ??м изгел?рне игълан ит?.
Папа ? Католик чирк?вене? гомумилеге (универсальлеге) ??м берд?млегене? гаранты. Шу?а к?р? папа хакимияте суверен. Папа аша Чирк??не? аерым ?лешл?ре д? тулы к?ч бел?н эшлил?р. Папаны? берд?нбер хакимият булуы Чирк?? эченд? канунилык ??м т?ртипне саклау ?чен кир?к. Рим чирк?ве бер хакимиятле ??м ул демократияне д?, аристократияне д? кабул итми. Пападан башка д?нья ?ыены да юк. ?ыен вакытында папа ?лс?, утырышлар Римны? я?а епискобын сайлаганчы туктатыла.
Папа ? Ватикан д??л?тене? башлыгы.
1870 елга
кад?р папалар х?зерге
Италияне?
шактый ?ирл?рене? ??м 1791 елга кад?р Францияне? кайбер бил?м?л?рене? ? ≪папа ?лк?сене?≫ ? д?ньяви ху?алары булалар.
Папа хакимиятене? ку?т-кодр?тене? и? югары ноктасы ?
1075 елда
кабул ителг?н ≪
Папаны? диктаты
≫ (
лат.
Dictatus papae
) диг?н документ.