Новосибирск

Новосибирск
	Новосибирск
	рус. Новосибирск
	Байрак [d]
Нигезл?н? датасы	1893
Р?сми исем	Новосибирск , Ново-Николаевск , Ново-Николаевский , Александровский ??м Новая деревня
ХФ? билгесе	[n?v?s???b?irsk]
Д?нья кис?ге	Азия
Д??л?т	Россия
Н?рс?не? башкаласы	Новосибирск ?лк?се , Себер федераль б?лгесе , Навасебер районы , Новосибирский округ [d] , К?нбатыш Себер крае [d] , Новониколаевский уезд [d] ??м Ново-Николаевская губерния [d]
Административ-территориаль бер?млек	Новосибирск ?лк?се
С?гать поясы	UTC+07:00 , OMST [d] ??м KRAT [d]
Ди?гез, к?л яки елга эченд? яки янында урнашуы	Об ??м Иня [d]
Х?к?м?т башлыгы	Максим Георгиевич Кудрявцев [d]
Халык саны	1 625 631 ( 2020 )
Административ б?ленеше	Новосибирскины? Дзержинский районы , Новосибирскины? Тимер юл районы , Новосибирскины? Ельцовка арты районы , Новосибирскины? Калинин районы , Новосибирскины? Киров районы , Новосибирскины? Ленин районы , Новосибирскины? Октябрь районы , Новосибирскины? Беренче Май районы , Новосибирскины? Совет районы ??м Новосибирскины? ?з?к районы
Ди?гез д?р???се ?стенд? биеклек	150 метр
Кард?ш ш???р	Саппоро , Варна [d] , Минск , Те?он , Миннеаполис , Омск , Красноярск , Ларнака [d] , Ереван ??м Орёл
Н?рс? бел?н чикт?ш	Навасебер районы ??м Бердск
Б?л?кл?р
М?йдан	505,6 км²
Почта индексы	630000 ??м 630992
Р?сми веб-сайт	новосибирск.рф
Феноменны? икътисады	экономика Новосибирска [d]
?ирле телефон коды	383
Ш?р?фле ватандашлар т?ркеме	[d]
Монда ?ирл?нг?нн?р т?ркеме	[d]
Объектны? к?ренешл?ре ?чен т?ркем	[d]
	Новосибирск Вики?ыентыкта

Новосибирск ( 1926 елга кад?р ? Новоникола?евск , себ. Тарлан-тора ) ? халык саны буенча Россияне? ?ченче, ? Россияне? Азия ?лешенд? беренче ш???ре, Новосибирск ?лк?сене? ??м Себер федераль округыне? ?з?ге.

2020 елны? 2 июленн?н ? ≪ Хезм?т даны ш???ре ≫ ^[9].

Халык саны ? 1 473 737 кеше . ^[10]

География [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Новосибирск К?нбатыш Себер тигезлегенд? , Об елгасы ?стенд?, М?ск??д?н 3191 километрга к?нчыгышрак урнаша. Об елгасы ш???рне ике ?лешен? б?л?. Ш???рд? Новосибирск ГЭСы плотинасы урнаша.


Тубыл ~ 1383 км		Тум ~ 236 км
Куйбышев ~ 342 км Омск ~ 663 км Чил?бе ~ 1606 км М?ск?? ~ 3355 км	?илл?р розасы	Кемерово ~ 274 км Красноярск ~ 789 км Иркутск ~ 1845 км Чита ~ 2963 км
Павлодар ~ 589 км Экибастуз ~ 725 км Нурсолтан ~ 996 км	Барнавыл ~ 244 км Сим?й ~ 714 км ?скемен ~ 750 км	Новокузнецк ~ 404 км Горно-Алтайск ~ 466 км Абакан ~ 885 км

С?гать поясы [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

1920-елларда ш???рне? сулъягы ??м у?ъягы т?рле с?гать поясларда урнашканнар. Новосибирск халыкара стандарт буенча Omsk Time Zone (OMST) с?гать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча ис?пл?г?нд?, +7:00 г? тигез.

Климат [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Ш???р климаты ? континенталь.

Уртача еллык температура ? 1,8 °C
Уртача еллык ?ил тизлеге ? 4,0 м/с
Уртача еллык ?ава дымлылыгы ? 75%

Новосибирск климаты
К?рс?ткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек
Абсолют максимум, °C	4,1	5,5	14,4	26,8	36,1	37,2	35,0	35,2	36,0	27,2	11,5	5,0
Уртача максимум, °C	?12,2	?9,8	?2,1	7,8	18,4	22,9	25,0	22,4	15,6	7,2	?3,7	?10,1
Уртача температура, °C	?16,1	?14,3	?7	2,3	11,7	16,8	19,2	16,5	10,1	2,9	?7,1	?13,9
Уртача минимум, °C	?19,6	?17,9	?11,1	?2	6,0	11,4	14,1	11,5	5,9	?0,3	?10	?17,5
Абсолют минимум, °C	?51,1	?45	?32,8	?27,2	?11,1	?2,2	2,2	?2	?6,3	?25	?41,3	?49,5
Явым-т?шем нормасы, мм	26	15	17	28	34	50	72	49	42	46	38	31
Чыганак: Погода и климат

Тарих [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Новосибирск 1893 елда Себер аша магистраль т?з? вакытында Об елгасы аша тимер юл к?пере т?зелеше аркасында Новая Деревня бист?се буларак нигезл?н?.

1894 елда бист?г? рус императоры Александр III ( 1854 ? 1893 ) х?рм?тен? Александровский исеме бирел?. 1895 елда Александровский бист?сен? Николай II х?рм?тен? Ново-Николаевский дип исемл?н?.

1903 елда Ново-Николаевский ?яз ?з?ге булмаган Новониколаевск ш???рен? ?зг?ртеп корыла. Шул вакытта Россия империясенд? ике Николаевск булган: Амур елгасы тамагында (х?зер Николаевск-на-Амуре ) ??м Самар губернасында (х?зер Пугачёв ш???ре); алар бел?н бутамаска ?чен ш???р исемен? Ново- алкушымчасы ?ст?л?.

1917 елдан ? Тум губернасы Новониколаевск ?язе ?з?ге. 1919 елны? 23 декабрьд? Новониколаевскка Тумдан Тум губернасы ?з?ге к?черел? ( 1920 елны? 14 мартына кад?р). 1920 елны? 13 июненн?н ? Новониколаевск губернасы ?з?ге.

1925 елда ш???рг? Новосибирск исеме кушыла.

1925 ? 1930 елларда ? Себер крае ?з?ге, 1930 елдан ? К?нбатыш Себер крае ?з?ге, 1937 елдан ? Новосибирск ?лк?се ?з?ге.

Эчке буленеш [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Новосибирск 10 районына б?лен?:

Дзержинский районы
Тимер юл районы
Ельцовка арты районы
Калинин районы
Киров районы
Ленин районы
Октябрь районы
Беренче Май районы
Совет районы
?з?к районы

Халык [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

1897 ^[11]	1926 ^[11]	1931 ^[11]	1939 ^[11]	1959 ^[12]	1970 ^[13]	1979 ^[14]	1989 ^[15]	2002 ^[16]	2010 ^[10]
~10 000	~117 900	~180 100	~404 000	885 045	1 160 963	1 312 480	1 436 516	1 425 508	1 473 737

Милли состав ( 2002 ): руслар ? 95,9%, украиннар ? 1,3%, алманнар ? 0,9%, татарлар ? 0,8%. ^[17]

Агломерация [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Новосибирск агломерациясе ? халык саны буенча Россияне? ?иденче агломерация (~ 1,9 млн кеше, 2012 ). Агломерацияд? Новосибирск ?лк?се халкыны? 2/3 ?леше, Себер федераль округы халкыны? 9,95% ?леше тора. Аны? беренче поясына Новосибирск ??м Бердск ш???рл?ре, Кольцово ??м Краснообск штб -лары кер?л?р; икенче поясына Искитим ш???р?ре, Новосибирск районы ??м ул бел?н чикт?ш районнарыны? ?леше кер?л?р.

Югары уку йортлары [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Новосибирск д??л?т университеты
Новосибирск д??л?т техник университеты
Новосибирск д??л?т икътисад ??м идар? ит? университеты
Себер кулланучылар кооперациясе университеты
Новосибирск д??л?т аграр университеты
Новосибирск д??л?т медицина университеты
Новосибирск д??л?т педагогика университеты
Новосибирск д??л?т архитектура ??м т?зелеш университеты

Себер д??л?т элемт? юллары университеты
Себер д??л?т телекоммуникация ??м информатика университеты
Новосибирск д??л?т су транспорты академиясе
Новосибирск д??л?т архитектура ??м с?нгать академиясе
Себер финанслар ??м банк эшл?ре академиясе
Себер д??л?т геодезия академиясе

??м башкалар

Танылган ш?хесл?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

??х?ди Милм?х?мм?тов (1913-1987), БЛКЯБ Татарстан ?лк? комитеты беренче с?рк?тибе (1944-1949).
Янка Дягилева (1966-1991) - рус шагыйр?се, совет рок-?ырчысы, автор-башкаручы, ≪Гражданская оборона≫ , ≪Б?ек Октябрь≫ ?.б. панк-рок т?ркемн?ренд? катнашучы.

Моны да карагыз [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

	География порталы
	Россия порталы
	Новосибирск ?лк?се порталы

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

[_7c9ccef4895937d7-1] Федеральный закон от 03.07.2016 № 271-ФЗ ? 2016.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q41806478

[_46950ca01a1f4068-2] ttps://ngs.ru/text/politics/2024/04/16/73466840/

[_b0702ecae34b55f4-3] ttps://web.archive.org/web/20200822004543/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar

[_b78b2be0a7e3890c-4] ttps://www.daejeon.go.kr/drh/DrhContentsHtmlView.do?menuSeq=1730

[_0b39f663b93c4604-5] ttps://www.daejeon.go.kr/english/EngSisterCities.do?menuSeq=7028

[_867fdf0cdcd48ad4-6] ttp://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#novosibirsk

[_eacdc12911fca00d-7] Twinnings of Larnaka

[_064f81c72f990150-8] ttps://www.orel-adm.ru/ru/org/international/

[9] Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации ≪Город трудовой доблести≫

[gks.ru-10] 10,0 ^10,1 архив к?черм?се , archived from the original on 2011-06-27 , retrieved 2012-12-21

[autogenerated1-11] 11,0 ^11,1 ^11,2 ^11,3 http://www.mojgorod.ru/novosib_obl/novosibirsk/index.html

[12] 1959 елны? Б?тенсоюз ?анис?бе. РСФСР, аны? территориаль бер?млекл?рене?, ш???р ?ирлекл?рене? ??м ш???р районнарыны? ?енес буенча халык саны

[13] 1970 елны? Б?тенсоюз ?анис?бе. РСФСР, аны? территориаль бер?млекл?рене?, ш???р ?ирлекл?рене? ??м ш???р районнарыны? ?енес буенча халык саны

[14] 1979 елны? Б?тенсоюз ?анис?бе. РСФСР, аны? территориаль бер?млекл?рене?, ш???р ?ирлекл?рене? ??м ш???р районнарыны? ?енес буенча халык саны

[15] 1989 елны? Б?тенсоюз ?анис?бе. РСФСР, аны? территориаль бер?млекл?рене?, ш???р ?ирлекл?рене? ??м ш???р районнарыны? ?енес буенча халык саны

[16] 2002 елгы Б?тенроссия ?анис?бе. РФ, аны? территориаль бер?млекл?рене?, ш???р ?ирлекл?рене? ??м ш???р районнарыны? ?енес буенча халык саны

[17] архив к?черм?се , archived from the original on 2015-09-15 , retrieved 2012-12-25

[B1-18] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 бу торак пунктта яш??че татарлар саны ясалма р?вешт? киметелг?н булырга м?мкин

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[1]

к б ? Русияне? 50 и? зур ш???ре
1 000 000 -нан артык кеше	М?ск?? ? Санкт-Петербург ? Новосибирск ? Екатеринбург ? Казан ? Нижгар ? Чил?бе ? Самар ? Омск ? Ростов-на-Дону ? Уфа ? Красноярск ? Воронеж ? Пермь ? Волгоград
500 000 ? 1 000 000 кеше	Краснодар ? Сарытау ? Т?м?н ? Тольятти ? Ижау ? Барнавыл ? Сембер ? Владивосток ? Ярыслау ? ?ркет ? Махачкала ? Хабарау ? Новокузнецк ? Ырынбур ? Кемерово ? Р?з?н ? Тум ? ?стерхан ? Пенза ? Яр Чаллы ? Липецк ? Тула
250 000 ? 500 000 кеше	Киров ? Чабаксар ? Калининград ? Брянск ? Курск ? Иваново ? Магнитогорски ? Улан-Удэ ? Тверь ? Ставрополь ? Акм?с?ит * ? Акъяр * ? Т?б?н Тагил ? Смоленск ? Белгород
Ш???рл?рне? халык саны 2010 халык ис?бе буенча китерелг?н. * Кырым ш???рл?рене? халык саны? 2012 елгы м?гъл?матлары буенча китерелг?н.

к б ? Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары
> 100 ме? кеше	Казан ? Уфа ^[1] ? Яр Чаллы ? М?ск?? ? Т?б?н Кама
> 50 ме? кеше	?лм?т ? Ст?рлетамак ^[1] ? Сембер ? Ижау ? Чил?бе
> 25 ме? кеше	Екатиринбур ? Октябрьски ^[1] ? Ырынбур ? Нефтекама ^[1] ? Самар ? Яшел ?з?н ? Пирем ? Азнакай ? Салават ^[1] ? Туймазы ^[1] ? Петербург ? Т?м?н ? ?стерхан ? Алабуга ? Б?гелм? ? Тольятти ? Лениногорски
> 10 ме? кеше	Т?б?н Варта ? З?й ? Чистай ? Магнитогорски ? Омск ? Д?рт?йле ^[1] ? Норлат ? Арча ? Соргыт ? Тубыл ? Баулы Саранск ? М?л?к?с ? Буа ? Сарытау ? Б?л?б?й ^[1] ? Кукмара ? Нижгар ? Нефтеюганск ? Чишм? ^[1] ? Пенза ? ??лил ? Менделеевск ? ?гер?е ? Зылатаус ? Мамадыш
> 5 ме? кеше	Йошкар-Ола ? Волгоград ? Новосибирск ? Ишембай ^[1] ? Красноярск ? М?л?вез ^[1] ? Актаныш ? Урта ?л?з?н ? Орски ? Сызран ? Сарапул ? Минз?л? ? К?зн?й ? Я?авыл ^[1] ? Тум ? Первоуральск ? К?мертау ^[1] ? Учалы ^[1] ? Агыйдел ? Байлар Сабасы ? Чакмагыш ^[1] ? Ноябрьск ? Прокопьевск ? Т?б?н Мактама ? Волжск ? Балтач ? Копейск ? Б?ре ^[1] ? Можга ? Сарман ? М?слим ? Б?зд?к ? Кама Аланы ? Кемерово ? Раевский ^[1] ? Т?б?н Тагил ? Нократ Аланы ? Урыссу ? Дзержинск ? Толбазы ^[1] ? Бакалы ^[1] ? Чаткы ? Белорет ? Акт?б? ? Биектау ? ?ркет ? Троицк ? Иске Кулаткы ? Шыгырдан ? Когалым ? Приютово ^[1] ? Балык Бист?се ? Ш?м?рд?н ? Я?а Уренгой ? Ростов-на-Дону ? Благовещен ^[1] ? Васильево ? Югары Пышма ? Богырыслан
Моны да карагыз: Татарлар саны буенча Балтыйк буе илл?ре , Украина , Казакъстан торак пунктлары ↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 бу торак пунктта яш??че татарлар саны ясалма р?вешт? киметелг?н булырга м?мкин