Николай Катанов

Николай Катанов
Николай Катанов
Туган телд? исем	Николай Федор улы Катанов
Туган	18 май 1862 ; Изюм даласы
?лг?н	10 март 1922 (59 яшь) ; Казан
К?м? урыны	Арча зираты
Яш?г?н урын	Катанов тыкрыгы, 13
Ватандашлыгы	Россия империясе ; РСФСР
?лма-матер	Санкт-Петербург д??л?т университеты ??м Петербург император университеты [d]
??н?ре	галим
Эш бир?че	Казан (Идел буе) федераль университеты ??м Казан руханилар академиясе
С?яси фирка	Русское собрание [d]
Гыйльми исем:	профессор
	Николай Катанов Вики?ыентыкта

Николай Федор улы Катанов ? к?ренекле т?рки халыклар белгече.

Тормыш юлы ??м эшч?нлеге [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Николай Катанов 1862 елны? 6( 18 ) маенда Енисей кушылдыгы Абаканны? сул ярында урнашкан Аскиз авылыннан 17 км ераклыктагы Изюм диг?н даладагы ?ирд? хакас гаил?сенд? туа. 1869 - 1876 елларда ул Аскиздагы училищеда укый, ? 1876 елда Красноярскидагы гимназияг? укырга кер?, аны 1884 елда алтын медаль бел?н т?мамлый. 1884 - 1888 елларда ул ? Санкт-Петербург университетыны? к?нчыгыш факультеты студенты. 1888 - 1892 елларда Катанов Ф?нн?р академиясене? Себерд? , Монголияд? , Кытай Т?ркестанында ?тк?рг?н ф?нни экспедициясенд? катнаша, т?рки халыкларны? тормыш-к?нк?решен гореф-гад?тл?рен, телен, авыз и?атын ?йр?н?. 1893 елны? ахырында ул т?рки-татар теле магистры д?р???сен? имтихан бир? ??м Казан университетыны? т?рки-татар теле кафедрасына гад?тт?н тыш профессор итеп билгел?н?. 1894 елны? 29 гыйнварында ул “Т?рки-татар кабил?л?рен? этнографик к?з?т?” диг?н кереш лекциясен укый.

1903 елда Н. Катанов “Урянхай телен ф?нни тикшер? т??риб?се” диг?н темага докторлык диссертациясен яклый. 1907 елда Казан университеты а?а, диссертация якламыйча гына, икенче докторлык д?р???се бир? турында карар чыгара. 1911 елда Катанов Казан рухани академиясен? эшк? к?ч?, анда ул татар теле укыта. 1917 елгы инкыйлабыннан со? Катановны? эшч?нлеге Казан университетында ?т?.

Казанда эшли башлау бел?н Н. Катанов К?нчыгышны ?йр?н?че зур галим буларак таныла. Ул 28 ел д?вамында ( 1894 - 1922 ) Казан университетыны? Археология, тарих ??м этнография ??мгыятенд? хакыйкый ?гъза булып тора, шуны? 16 елын ( 1898 - 1914 ) аны? р?исе, ике ел ( 1896 - 1898 ) с?ркатип була. Шулай ук “??мгыять” чыгара торган “Х?б?рл?р”не? редакторы вазифасын да ?ти. Аны? К?нчыгыш басмаларына библиографик, аннотацияле к?з?т?л?ре ?ыентык ??м журналларда ??рдаим басылып тора. Ул “??мгыять”не? гомуми ?ыелышларында дист?л?г?н докладлар бел?н чыгыш ясый, “Х?б?рл?р”д? 130 м?кал? бастыра; алар т?рки халыкларны? килеп чыгышы, теле, нумизматика, исламны ?йр?н?г? багышланган. Ул ?ирле т?б?кне? тарихи ?тк?не ? борынгы Болгар д??л?те, Казан ханлыгы ??м Казан ш???ре буенча да ш?гыльл?н?. Ул археологик казынулар алып барганда табылган м?селман акчаларын, болгар эпиграфик ??йк?лл?рен, материал культура ?йберл?рен ?йр?н?.

Н. Катанов зур ??м?гать эше алып бара, педагогика, гыйлем, китап басу, редакторлык, т?р?ем? ?лк?сенд? зур эшч?нлек к?рс?т?. Ул китап, музей белгече, библиограф ??м журналист, географ ??м с?ях?тче булган.

Н. Катанов хезм?тл?ре ?зе ис?н вакытта ук олы б?яг? лаек була ??м ул бик к?п ??мгыятьл?рне? хакыйкый ?гъзасы була.

Н. Ф. Катанов 1922 елны? 10 мартында Казан ш???ренд? вафат була.