М?ш?ди ?зизб?ков
Туган	6 (18) гыйнвар 1876 Бакы , Россия империясе
?лг?н	20 сентябрь 1918 ( 1918-09-20 ) (42 яшь) Т?рекм?нбашы , РСФСР [d]
Белем	Бакинское реальное училище [d]

М?ш?ди ?зизб?к оглу ?зизб?ков яки М?ш?ди-Б?к ?зизб?ков ( ?зери.   М???di ?ziz b?y o?lu ?zizb?yov ; 1876 елны? 18 (6) гыйнвары , Бакы - 1918 елны? 20 сентябре, Каспий аръягы тимер юлыны? 207 нче чакрымы, Перевал ??м Ахча-Куйма станциял?ре арасында) - Аз?рбай?андагы инкыйлаб х?р?к?тне? к?ренекле ш?хесе, т??ге аз?рбай?ан марксистларны? берсе; ЗСЭны? 1 нче чыгарылышы буенча, ул т?рки революцион интеллектуаллар буынына караган. Ул ≪??мм?т≫ ( ?зери.   Humm?t ) оешмасы аз?рбай?ан ?ит?кчел?рене? берсе, РСДРП(б) ??м ≪Адалят≫ Фарсы социал-демократлар фиркасы ?гъзасы, Бакы Ш???р Думасы гласные, Бакы СНК губерна комиссары ??м эчке эшл?р буенча комиссар урынбасары (1918 ).

М?ш?ди ?зизб?ковны? революцион эшч?нлеге Санкт-Петербургта укыганда башлана. Ул Беренче Россия Революциясенд? актив катнаша, шул вакытта "??мм?т" оешмасына ?гъза булып кер?, со?рак аны? к?ренекле ш?хесл?рене? берсе булып кит?. Иран революционерларына ярд?м к?рс?т?; Бакы "Ниджат" ?зери.   Nicat c?miyy?ti м?селман м?гариф ??мгыяте эшч?нлегенд? ул турыдан-туры катнашкан. Ул оста итеп яшерен революцион эшл?рен легаль эшч?нлек бел?н берг? алып бара бел?. Бакы ш???р Дума ?гъзасы була. Бакы коммунасыны? к?ренекле ш?хесл?рене? берсе буларак, ул крестьяннар арасында совет хакимиятен булдыру, шулай ук Бакы оборонасын оештыру ?чен бик тырыша. Ул " 26 Бакы комиссары " арасында ?терел?.

Биографиясе [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

М?ш?ди ?зизб?к оглу ?зизб?ков елны? 6 гыйнварында (я?ача - 18) Бакыда ^[1] ак таш остасы Азизбек ?зизб?ков гаил?сенд? (1844-1889) туган ^[2] . ?нисе С?лминаз Ха?и Имам Али кызыны? берд?нбер баласы була ^[1] .

Аны ш?хс?н белг?н кешел?р М?ш?ди ?зизб?ковны? ярлы гаил?д?н булуын х?б?р ит?л?р ^[1]  ; бу совет басмаларында, шул ис?пт?н биографик басмаларда да очрый ^[2] . ССРБдагы Гражданнар сугышы ??м х?рби интервенция энциклопедиясенд? аны? эшчел?рд?н булуы ?йтел?. Шул ук вакытта, документларны? берсенд? б?к улы дип к?рс?телг?н ^[3]  ; аны? фамилиясе шулай ук б?к килеп чыгышлы булуына ишар? ясый. Моннан тыш, аны? башка замандашы А. Микоян , М. ?зизб?ков бай гаил?д?н булган, дип язган .

1883 елда, М?ш?ди беренче рус-татар м?кт?бен? ^[2] , ? 1889 елда, Бакы реаль к?ллиятен? укырга кер?. 1894 елда т?п б?лекне т?мамлап, Тифлис реаль к?ллиятене? ?ст?м? классына к?черел?, ч?нки авыру аркасында климатны ?зг?ртерг? туры кил?. ^[3] . Со?гысын 1896 елда т?мамлый. Ул Санкт-Петербург т?зелеш инженерлары институтына кер? алмый, аннан со? Санкт-Петербург технология институтына ике тапкыр имтихан тапшыра, л?кин кабул ителми ^[2] . 1899 елда гына М.?зизб?ков технологик институтка кер? ала. ?нисе кечкен? ?ир киш?рлеге ис?бен? бурычка акча алып улын укырга ?иб?р? ^[3] .

Санкт-Петербургта ф?кыйрьлект? яш?г?н М?ш?ди ?зизб?ков Кавказ м?гариф округына ??м Бакы ш???р мэрына стипендия сорап яза, л?кин ?тенече кире кагыла. Бу х?л аны ш?хси д?ресл?р бир? башларга м??б?р ит?. Студентлар мохитенд? М. ?зизб?ков зур м?х?бб?т ??м х?рм?т яулый. Ул х?тта Санкт-Петербургтагы югары уку йортлары студентлары Аз?рбай?ан ??мгыяте башлыгы итеп сайлана.

1897 елны? мартында Санкт-Петербург студентлары М.Ф. Ветрованы? Петропавловск крепостенд? ?з-?зен яндыруы с?б?пле бернич? демонстрация оештыралар. М.?зизб?ков м?селман студентларын бу акцияд? катнашырга ?нди. Демонстрантларны? к?пл?ре кулга алына. М. ?зизб?ков Кресты т?рм?сен? утыртыла.

Санкт-Петербургта, 1898 елда , ул РСДРП сафына кер? ^[2] . Со?рак Германия тарихчысы Йорг Баберовски аны милли коммунистлар ис?бен? керт?. Санкт-Петербург технология институты студенты буларак, М.?зизб?ков бернич? революцион к?т?релешт? катнаша ^[3] .

1899 елда Петербург технология институтына укырга кер?, 1908 елда т?мамлый, инженер-электрик квалификациясен ала. РСДРПны? 2 нче съездыннан со? (1903 ел) большевикларга кушыла. 1905-1907 еллардагы революцияд? катнаша, РСДРП Бакы комитеты ?гъзасы, "??мм?т" социаль-демократик т?ркемен, х?рби эшчел?р дружиналарын, нефть промыселы эшчел?ре берлеген оештыручыларны? берсе.

1908 елдан Бакыда инженер булып эшли, "Ни?ат-Мариф" легаль м?д?ни-агарту ??мгыятенд? революцион эш алып бара, аз?рбай?аннар ?чен якш?мбе м?кт?пл?ре оештыра.

1911 елда Бакы ш???р Думасына сайлана.

1913-14 елларда Бакы стачкалары ?ит?кчел?рене? берсе.

Беренче б?тенд?нья сугышы елларында Бакы большевиклар оешмасы ?ит?кчел?рене? берсе, Бакы ш???р Думасында ш???р хезм?т иял?рене? м?нф?гатьл?рен яклаган, фронт яны районнарыннан качакларга ярд?м ит? Комитеты ?гъзасы булган.

1917 елны? Февраль революциясенн?н со? Бакы эшчел?р ??м х?рби депутатлар Советы депутаты итеп сайлана ^[3] . 1917 елны? мартыннан "??мм?т" оешмасыны? вакытлыча комитеты ?гъзасы, "??мм?т"газетасыны? редколлегия ?гъзасы. 1917 елны? 5 апреленд? Бакы М?селман социалистик партиял?ре бюросы р?исе итеп сайлана. 15-20 апрелд? Кавказ м?селманнарыны? 1 нче съездында катнаша. Я?адан Бакы ш???р Думасы депутаты итеп сайланган, азык-т?лек комитетында эшл?г?н. 23 апрельд?н РСДРП(б) Бакы комитеты пропаганда ??м агитаторлар коллегиясе ?гъзасы.

Бакы губернасы ?язл?рен? чыгып, крестьяннар арасында пропаганда алып барган, Грузияд? ??м ?рм?нстанда ??мм?тчел?р бел?н элемт? урнаштырган. Июнь аеннан РСДРП(б) Бакы комитеты ?гъзасы. Сентябрь аенда Ш???р Думасына сайлаулар буенча сайлау комиссиясен? кер? ^[3] . 27 сентябрь-3 октябрьд? Бакы нефть промыселы районыны? ?з?к стачка комитеты ?гъзасы буларак ?ит?кчелек итк?н; забастовка эшчел?рне? ?и??е бел?н т?мамланган.

1917 елны? 29 октябренд? Бакы ш???р Думасы гласные итеп сайлана. 1917 елны? ноябренд? фиркане? Кавказ край комитеты тарафыннан Оештыру ?ыелышы ?гъзалыгына кандидат итеп т?къдим ител?. Азык-т?лек бел?н т?эмин ит? кискенл?ш?е с?б?пле, Бакы губерниясенд? азык-т?лек торышын тикшер? ??м икм?кне ш???рг? китер?не ?айга салу буенча губерна комитеты эмиссары итеп билгел?н? ^[4] .

1918 елны? февраленн?н Бакыны? Кызыл гвардия ?з?к штабы ?гъзасы. 1918 елны? 31 мартында Бакыны? м?селман ?лешен саклау буенча комиссар итеп билгел?н?. Апрель аеннан губкомиссар, Бакы СНК Эчке эшл?р буенча комиссар урынбасары.

1918 елны? 26-29 маенда-Бакы ?язе крестьян депутатлары съездын оештыручыларны? ??м ?ит?кчел?рене? берсе, Бакы ?язе крестьян депутатлары Советлары башкарма комитеты р?исе итеп сайлана. 1918 елны? июненн?н "??мм?т"оешмасы комитетыны? х?рм?тле р?исе ^[5] . Германия-Т?ркия интервентлары ????ме вакытында Бакы оборонасын оештырыша, сугышларда катнаша. 1918 елны? августында Совет власте вакытлыча таркалганнан со? Бакыда кулга алына.

1918 елны? 20 сентябренд? Бакы аръягы тимер юлыны? 207нче чакрымында ян? 25 к?р?шт?ше арасында атып ?терел? (26 Бакы комиссары) ^[6] .

Кинолар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• 1933 ? ≪Двадцать шесть комиссаров≫ (реж. Н. Шенгелая) ? Баба-заде[202].
• 1960 ? ≪Утро (азерб.)русск.≫ (реж. А. Кулиев (азерб.)русск.) ? Нодар Шашик-оглы
• 1966 ? ≪Двадцать шесть бакинских комиссаров≫ (реж. А. Ибрагимов) ? Мелик Дадашев Нодар Шашик-оглу

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Сылтамалар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Азизбеков Мешади Азим-бек-оглы// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. ? 3-е изд. 1-й т. ? М. : Советская энциклопедия, 1969?1978.

?д?бият [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Казиев М. А. Мешади Азизбеков: жизнь и деятельность. ? Баку: Гянджлик, 1976. ? 119 с. (ЖЗЛ)
• Искендеров М. С. Из истории борьбы Коммунистической партии Азербайджана за победу Советской власти. ? Баку: Азербайджанское гос. издат., 1958.
• Мешади Азизбеков ? пламенный борец за власть Советов. Речи, документы и материалы. ? Баку: Азербайджанское гос. изд-во, 1976.
• Смирнов Н. Г. Ушедшие в бессмертие: Очерк истории Бакинской коммуны. ? М.: Юридическая литература, 1986.
• Efendijev S. M. Az?rbajcan joksyllar? m?nafei ygrynda mubar?z?ci (M???di ?zizbejovyn t?rcum?ji-hal?na dajir materiallar). ? Baq?, 1930.