Казан чукрак-телсезл?р училищесы
(
рус.
Казанское училище для глухонемых
) ? Казанда 1886 елда инвалид (
чукрак-телсез
) балалар ?чен ачылган х?йрия училищесы. Махсус уку йортында
Казан
,
Пермь
,
Сембер
,
Самар
,
Сарытау
,
Уфа
,
Т?б?н Новгород
,
Пенза
,
Рязань
,
Ырынбур
,
Тамбов
губерналарыннан балалар укыган. ?леге губерналарны? земстволары ел саен Казан чукрак-телсез балаларга иган?челек ит? ??м укыту ??мгыятен? х?лкад?р акча к?черг?н.
Казанда
чукрак-телсез балалар ?чен укухан? ачу тарихы 2нче
гильдия
Казан
с??д?г?ре
Иван Яков улы Павловский исеме бел?н б?йле. Ул беренче тапкыр
1881 елда
чукрак-телсез балалар ?чен махсус укухан? ачу ?чен
акча
?ыю оештыра. ?зене? д? чукрак-телсез улы (
?тисе улын Санкт-Петербургта чукрак-телсез балалар ?чен укухан?д? укыта
) ??м кызы (
Вера исемле
) булган с??д?г?р биш ел буена чукрак-телсез балалар ?чен махсус укухан? ачу м?сь?л?сен к?т?р?.
1881 елда
Казан ш???р думасы ??м
Казан губерна
земствосына х?л ит? ?чен ?з акчасына чукрак-телсез балалар ?чен махсус укухан? ачу ??м, уку йорты ачыла калганда, аны ?з акчасына тоту м?сь?л?сен керт?. С??д?г?р беренче тапкыр ?леге эшк? 1000
сум
бир? ??м ел саен 300 сум биреп бара. Ул х?зерге
Карл Маркс
??м
Гоголь
урамнары киселешенд?ге элеккеге
эч? йорты
бинасын сатып ала (
версия
: Казан ш???р думасы укухан? ?чен бушлай Грузин (
х?зерге
Касаткин
) урамында урнашкан кечкен? йортны бир?
[1]
).
1885 елны?
к?зенд?
чукрак-телсез балалар бел?н д?ресл?р башланып кит?.
1886 елны?
7 (20) гыйнварында
укухан? р?сми р?вешт? ачыла. Балалар ?чен тулай торак бинасын с??д?г?р Василий Авксентий улы Унженин сатып алып бирг?н.
1887 елда
с??д?г?р Иван Яков улы Павловский т?зег?н Казан чукрак-телсез балаларга иган?челек ит? ??м укыту ??мгыятене? (
рус.
Казанское общество призрения и образования глухонемых детей
) уставы раслана (идар?г? с??д?г?р-иган?чел?р Василий Унженин (1813?1891),
Яков Шамов
(1833?1907) ??м Вадим Кекин керг?н). ?леге ??мгыять РИ Эчке эшл?р министрлыгы карамагында була.
Санкт-Петербургта
мондый т?р
??мгыять
(рус.)
татар.
1898 елда
гына оеша. Казан ??мгыятен билгесез с?б?пл?р аркасында Санкт-Петербургтагы ?з?к оешмага алмыйлар. Чукрак-телсез балалар ?чен ачылган укухан? Казан ??мгыяте кул астына к?чк?нче, И. Я. Павловский уку йортын ?з акчасына тота, со?ыннан да матди ярд?м к?рс?т?ен д?вам ит?, васыятьнам?сенд? училище кир?к-яракларына 1200 сум акча язган.
Яков Филипп улы Шамов
, ??мгыять казначысы буларак, кассада акча ?итм?г?н очракта, ?зенекен д? ?ст?г?н. Укухан? ?чен бина т?зег?нд? Я. Ф. Шамов аеруча к?п к?ч куйган. Ел саен ул ?з акчасына укучылар ?чен к?п ?йберл?р, уку ?сбаплары, мебель сатып алган
[2]
. Васыятьнам?сенд? Казандагы телсез-чукрак балаларга, ярлы ??м авыру балаларга, ?зе попечителе булып торган Александров хастахан?сен? ?. б. 95 500 сум акча калдыра.
И. Я. Павловский тырышлыгы бел?н Казан училищесын? Петербургны? Николаев институтын т?мамлаган, ?тисе Петербургны? чукраклар училищесынд? р?сем укыткан Мария Александр кызы Беллер
[3]
(1851?1893) укытучы итеп чакырыла.
1890 елда
укухан? м?дире булып
Елизавета Гурий кызы Ласточкина
(1869?1967) кил?. Ул, балаларны? ишет? м?мкинлеге нинди булуга карамастан, телд?н с?йл?шерг? ?йр?т? ?чен мимика методын куллана башлый.
Казан чукрак-телсезл?р училищесыне? беренче бинасы
Укухан?не? я?а бинасы проектын эшл??
1902 елда
т?мамланган. Аны т?з? ?чен Казан чукрак-телсез балаларга иган?челек ит? ??м укыту ??мгыяте идар?се р?исе К. И. Оконишников ? 1000 сум, идар? ?гъзалары Я. Ф. Шамов ? 5000 сум, Л. В. Кекин 400 ме? дан? кирпеч ??м 5000 сум керт?. ?мма бу акча гына ?ит?рлек булмый. Казан с??д?г?рене? тол хатыны Евдокия Семен кызы Змеевадан 24 ме? сум к?л?менд? ярд?м керг?н.
1905 елда
Казан чукрак-телсез балаларга иган?челек ит? ??м укыту ??мгыяте к?че бел?н Зур Лядской (
х?зерге
Максим Горький
) урамы, 22нче йортта
[4]
укухан? ?чен я?а ?ч катлы бина т?зел? (архитектор Иван Никита улы Колмаков (1861?1907), х?зер бу бинада 1нче санлы балалар музыка м?кт?бе
[5]
). ?леге йортта 5 уку сыйныфы, ике остахан?, ашхан?, тулай торак урнаша. ?иде елдан укухан?не? (
уку бинасыннан тыш
) 24 ме? сум капиталы була ??м ул
Россия империясенд?
и? яхшы т?эмин ителг?н, ?итеш иган? училищесы санала
[6]
.
1913 елны?
1 гыйнварына
укухан?д? 83 укучы ис?пл?н?. Читт?н килг?н балалар ?чен арендага алынган Синеоков утарында тулай торак ачыла.
Укухан?не? эчке т?ртибе Казан уку округа попечителе
1889 елны?
30 июненд?
кабул итк?н кагыйд?л?р буенча к?йл?н?. Укухан?д? ике ??м ?ч еллык курслы ике класс була.
1910 елда
укухан?не? я?а кагыйд?л?ре кабул ител?. Уку елы 5 елдан 6 елга кад?р озынайтыла. Ике ел ??н?рг? ?йр?т? ?ст?л?. Укухан?г? кабул ит? яше 12 яшьт?н 10 яшьк? кад?р киметел?. 10 яшьт?н ?лк?нр?кл?р ??м укуда ?лгерм?г?нн?р ?чен ?ст?м? класс ачыла.
Е. Г. Ласточкина исеменд?ге Казан интернат-м?кт?бе
1918 елда
укухан?не РСФСР Халык м?гарифе халык комиссариаты карамагына тапшыралар.
1926 елда
аны? базасында Казан са?гырау балалар институты оештырыла.
1950 елда
институт Е. Г. Ласточкина исеменд?ге Казан са?гырау балалар м?кт?бе итеп ?зг?ртел?, 1979 елдан ? Е. Г. Ласточкина исеменд?ге начар ишет?че балалар ?чен 6нчы м?кт?п-интернат, х?зер ? ДБМУ ≪С?лам?тлек м?мкинлекл?ре чикл?нг?н балалар ?чен Е. Г. Ласточкина исеменд?ге Казан интернат-м?кт?бе≫
[7]
.
1963 елдан
Казан ш???рене? са?гырау балалар ?чен 6 нчы м?кт?п-интернаты Александр Попов
урамы
, 21нче йорт адресы буенча ?ч катлы бинада урнашкан
[8]
. 1950?2006 елларда укухан?д? педагог ??м м?кт?п директоры булып халык м?гарифе отличнигы Семен Данил улы Данилов (1930?2007) эшли. Уку йортыны? ишегалдында
Е. Г. Ласточкинага
??йк?л куелган
[9]
.
- Гульнара Рафикова
. Призрение детей-инвалидов в Казани XIX ? начала XX веков.
≪Гасырлар авазы≫
, 2012 год, № 3-4, стр.50-55.
Инкыйлабкача Казанда югары, урта ??м махсус уку йортлары
|
---|
|
|