БИДС
Башлану вакыты	1959
?л?чел?р саны	40 400 000 [1]
Ачыш датасы	1981
Ачыш ясалган урын	Америка Кушма Штатлары
Зыян китер?	H. sapiens [d]
Саклык белгечлеге	инфектология [d]
Симптомнар	бизг?к [d] [2] , лимфаденопатия [2] , эч кит? [2] , летаргия [d] [2] , похудение [d] [2] , тимгел [3] , оппортунистическое заболевание [d] , Капоши саркомасы , Лимфома (к?зд?) , периферическая невропатия [d] , night sweats [d] [3] , миалгия [d] [3] , больное горло [d] [3] , артык талчыгу [d] [3] , enlargement of lymph nodes [d] [3] , язва полости рта [d] [3] ??м озноб [d] [3]
Диагностика юллары	канны? биохимик анализы , Иммунофермент анализы , блоттинг [d] ??м экспресс-тест на антиген [d]
Д?валау юллары	Высокоактивная антиретровирусная терапия [d]
Д?валануда кулланыла торган дару	Делавирдин [d] [4] , саквинавир [d] [4] , IDV [d] [4] , Абакавир [d] [4] , эфавиренз [d] [4] [5] , зидовудин [d] [4] , лопинавир [d] [4] , ритонавир [d] [4] [5] , didanosine [d] [4] , Ламивудин [d] [4] [5] , Тенофовир [d] [4] , Ставудин [d] [4] [5] , нельфинавир [d] [4] , ампренавир [d] [4] , Невирапин [d] [4] [5] , zalcitabine [d] [4] , Энфувиртид [d] [4] , дарунавир [d] [5] , tenofovir disoproxil [d] [5] , ралтегравир [d] [5] , Ламивудин/Зидовудин [d] [5] , фосампреновир [d] ??м Маравирок [d]
Анатомик урнашуы	T-лимфоцит [d]
Генетик б?йл?неш	PARD3B [6] , DGKI [7] , RXRG [8] ??м TGFBRAP1 [9]
Бремя болезни	91 907 445 годы жизни, скорректированные по нетрудоспособности [10]
Очраклары саны	39 000 000 [1]
Обрабатывается, смягчается или управляется	Высокоактивная антиретровирусная терапия [d] [11]
ICPC 2 идентификаторы	B90
NCI Thesaurus идентификаторы	C2851 [12] ??м C2851 [13]
БИДС Вики?ыентыкта

БИДС ? булдырылган иммунитет дефициты синдромы, шулай ук СПИД ( рус.   синдром приобретенного иммунного дефицита ), ингл.   AIDS ( ингл.   acquired immunodeficiency syndrom ) ? ВИЧ -инфекциясе фонында ?с? торган хал?т, ул CD4+ лимфоцитлар саны т?ш?е, к?пл?г?н инфекцияле булган ??м булмаган, шеш авырулары бел?н ян?ш? атлый. “ Иммун дефициты” - ул организмны? йогышлы чирл?рг? каршы торучанлыкны? ким?е дип а?ларга кир?к, шуны? аркасында авыру билгел?ре (синдром) килеп чыга. Лимфатик системаны? зарарлануы н?ти??сенд? кеше организмыны? ?з-?зен саклау к?чл?ре ким?ен? китер? торган вируслы авыру.

Кайбер??л?р СПИДны алла каргышы, башкалары ? ?лем гарасаты яки XX гасыр чумасы дип атый. СПИД XX гасырны? и? серле авыруы, шуны? ?стен? ? и? ≪яше≫ д?! 1981 елда Америка Кушма Штатларында яшь гомосексуалистлар арасында иммунитет к?чсезл?н? фонында билгесез инфекцияд?н ?лем- китем очраклары булу к?з?телг?н. Аны гомосексуалистлар авыруы дип ис?пл?г?нн?р. Тик озакламый бу инфекцияд?н башка кешел?рне? д? авырып кит?е ачыкланган. 1983 елда СПИД бел?н авыручыларда мо?а кад?р таныш булмаган вирус тапканнар.

Гад?тт? авыру озак д?вам ит?. Кеше иммунодефициты вирусы (ВИЧ) кешене тиз ген? ?терерг? ашыкмый. Вирус организмга керг?ч, аяныч ?лемг? кад?р бер ел, ике ел, дист? еллар узып кит?рг? м?мкин. Вирус ?ч т?рле юл бел?н йога. 75 % очракта ?енси якынлык вакытында, к?п партнерлар бел?н т?ртипсез сексуаль б?йл?неш вакытында инфекция йоктыру шансы и? зурысы. 15 % очракта инфекция кан аркылы йога?кан салу, уколлар ясау ?.б. н?ти??сенд?. Л?кин инфекцияне барысыннан да к?бр?к наркоманнар бернич? кешег? бер шприц бел?н наркотик керт? н?ти??сенд? йоктыралар.

Бу ? и? куркыныч юл, ч?нки х?лсезл?нг?н организмга вирус тизр?к т?эсир ит?. Вирус йоккач, мондый авыру 2-3 елдан ?леп кит?рг? д? м?мкин.

ВИЧ-инфекция йоктыруны? ?ченче т?ренд? (10 % очракта) вирусны зарарланган ана булачак баласына бир?.

Кан анализы 3-4 атнадан (кайвакыт бераз со?рак) организмда вирус барлыгын белерг? ярд?м ит?. ВИЧ бел?н зарарланган кеше бик озак вакыт ?зен яхшы хис ит?, зарарланганын белми й?ри. СПИД ?зен кеше башка инфекция бел?н зарарланганнан со?, шеш авырулары булганда, сиздер? башлый. Бу авырулар берг? ??м аерым-аерым организмны мо?арчы к?релм?г?н ку?т бел?н ??фалый башлый ??м кара эшл?рен ?кренл?п ахырга ?иткер?л?р.

Куркынычмы? Бик... Инде 30 ел вакыт узуга карамастан, белгечл?р бу авыруга каршы н?ти??ле дару ясый алмыйлар ?ле. Галимн?р м?сь?л?не чиш? ?чен нич? еллар инде к?ч куя, тик у?ышка гына иреш? алмыйлар. ? авырулар ?л? тора. Шулай да медицина бу авыруларга ярд?м ит?, аларны? тормышын озайта ала. Бу авыруларга кил?ч?кт? дару табылыр дип ?метл?неп яш?рг? ген? кала.

Х?зерг? авырудан башка ысуллар бел?н сакланырга кир?к. И? м??и­ме ? организмга вирус керерг? м?мкинлек бирм?ск?. Т?п куркыныч ?енси элемт?л?р булганлыктан, очраклы сексуаль контактларны булдырмаска, барлык саклану юлларын кулланырга кир?к. С?лам?тлек ??м кил?ч?к мен? шундый вак-т?якк? б?йле. Бу авыруны? ?авапсыз сораулары бик к?п ?ле. аларга ?авап табу ?чен бик к?п эш башкару сорала.

Патогенез [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

БИДС'ны кеше иммунодефициты вирусы (КИВ) чыгара. Чирне? т?п тапшыру юлы ? ?енси, к?бесенч? гетеросексуаль, ? к?нбатыш ярымшарда ? гомосексуаль б?йл?нешл?р аша. Йогу шулай ук йогышлы кан ??м кадау эн?л?ре яки ана с?те аша була ала. КИВ'ны? т?мек-к?з?н?кл?ре иммун ?авапны башлау ?чен кир?кле CD4+ Т-лимфоцитлары санала. CD4+ Т-лимфоцитларны? абсолют саны даими кимеп бара, бу к?ч?юче иммунодефицитка китер?. Чирне? к?ч?юен б?ял?? ?чен даими CD4+ Т-лимфоцитлар санын ?лч?п тору кир?к.

Системалы к?ренешл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

1.   КИВ-инфекция

а) кискен серо-тиск?ре фаза. Йоктырганнан со? бернич? атна узгач, бизг?к, баш авырту, х?лсезлек, таплы-т?ерле тимгел кебек гомуми к?ренешл?р барлыкка кил? ала, алар гомуми лимфаденопатия бел?н яраша, аннары КИВ'ка карата антит?нчекл?р барлыкка кил?.

б) латент фаза бернич? ел еш була, бу вакыт эченд? CD4+ Т-лимфоцитларны? д?р???се даими кимеп тора;

в) симптоматик фаза (БИДС) оппортунистик инфекциял?р ??м шешл?р барлыкка кил?, турыдан-туры вирус бел?н тукымалар зарарлануы бел?н сыйфатлана.

2.     Оппортунистик инфекциял?р. Протозой (м?с?л?н, Pneumocystis carinii ??м Cryptosporidium spp.), вируслы (м?с?л?н, CMV, HSV), г?мб?ле (м?с?л?н, Cryptococcus neoformans ??м Candida albicans ? р?с. 24.22a) ??м бактериаль (м?с?л?н, M. avium-intracellulare ??м Bartonella henselae).

3.    Шешл?р. Капоши саркомасы (р?с. 24.22б),  ?оджкин лимфомасы, конъюнктиваны?, (Африкада) аналык муенсасы ??м анусны? яссы к?з?н?кле яман шеше.

4.    Башка к?ренешл?ре. Кахексия (р?с. 24.22в), энцефалопатия (р?с. 24.22г) ??м к?ч?юче мультифокаль лейкоэнцефалопатия.

Серология сынаулары [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

?     КИВ-инфекция булуына серология сынауларын авыруны? рызалыгы буенча у?ай н?ти??не уйлаганда максатны а?латып кына ?тк?рерг? була. КИВ-инфекция, гад?тт?, ИФА ??м Western blot ысуллары ярд?менд? кан с?ленд? КИВ'ка карата антит?нчекл?р булу бел?н раслана.

?     Серо-тиск?ре чор 3 айдан артык була ала. Шулчакта вирусны? таралышы була ??м бу очракта куркынычлык т?ркеменд?ге авыруларга сынауны кабат ?тк?рерг? кир?к.

? КИВ-инфекции булуы раслангач, ??р 3 ай саен CD4+ Т-лимфоцитлар санын билгелил?р. 200/мм ³ ким д?р???се булганда ВИЧ-б?йле чирл?р барлыкка кил? куркынычлыгы югары була. КИВ-у?ай авыруларны? к?рс?ткеч-чирл?р исемлегенн?н бер яки бернич? чир барлыкка килг?нд? БИДС диагнозын куялар.

Д?валау [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Х?зерге вакытта БИДС каршы дарулар юк, тик чир к?ч?юен кайбер дарулар бел?н акрынайтып була. Д?валау максаты кан с?ленд? вирус к?л?мен кимет? санала. Камил очракта иммун системада кайтмас ?зг?решл?р барлыкка килг?нче терапияне башларга кир?к.

1.    Анти-КИВ-терапия билгел??г? д?лилл?р.

?      КИВ-инфекция симптомнары.

?      CD4+ Т-лимфоцитларны? к?л?ме тиз ким?.

?      С?лд? виремия к?рс?ткече 10000/мл к?бр?к.

2.    Дарулы д?валау. Югары актив антиретровируслы терапия (ЮААРТ) кулланалар, ул кире транскиптазаны? ике нуклеозидлы ингибиторын берг? яки кире транскриптазаны? нуклеозидлы булмаган ингибиторы бел?н яис? бер яки ике протеаза ингибиторын кулланудан гыйбар?т:

а)  кире транскиптазаны? нуклеозидлы ингибиторлары: зидовудин, ламивудин ??м зальцитабин;

б)    протеазалар ингибиторы: ампренавир, индинавир и нельфинадир;

в)  кире транскриптазаны? нуклеозидлы булмаган ингибиторы: эфавиренз ??м невирапин.

NB Антиретровируслы терапия даими яхшырып тора, шу?а аны махсус ?зерлекле табиб ?тк?рерг? тиеш.

Офтальмологик к?ренешл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

1.    Кабаклар. Блефаритлар, Капоши саркомасы, йогышлы моллюск ??м авыр урап алган к?з герпесы.

2.    Орбита. Чикт?ш синуслардагы инфекциял?р ?чен барлыкка кил?че целлюлит ??м В-к?з?н?кле лимфома.

3.     Алгы б?лек

?      Конъюнктива ? Капоши саркомасы, яссы к?з?н?кле яман шеш ??м микроангиопатия.

?      Микроспоридия, гади герпес вирусы ??м урап алган герпес чыгарган кератитлар.

?      Коры кератоконъюнктивит.

?      Алгы увеит (гад?тт? вирусларга каршы препаратларны системалы кулланганда токсик йогынты н?ти??сенд? ? рифабутин, цидофовир).

4.     Арткы б?лек

?      КИВ-б?йле ретинопатия.

?      Цитомегаловируслы ретинит.

?      Челт?ркатлауны? к?ч?юче тышкы некрозы.

?      Токсоплазмоз, еш антипияле.

?      Хориоидея криптококкозы.

?      Хориоидея пневмоцистозы.

?      К?з эченд?ге В-к?з?н?кле лимфома.

Кыскача сыйфатлама [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

ВИЧ лайлалы тышча яки канны? вирус яшеренг?н биологик сыекчалар, м?с?л?н, кан, сперма , хатын-кызны? ?енси органыны? секрециял?ре яки к?кр?к с?те, бел?н контактка керг?нд? йога. ВИЧ-инфекция т?керек ??м к?з яше, яки к?нк?решт?ге юл бел?н йокмый. ВИЧ к?ч?е вагиналь яки ораль секс , вирус йоккан эн? ??м шприц куллану аркасында; ана бел?н бала арасында ? й?клелек вакытында, тудыру яки имез? аша ?ст? к?рс?телг?н биологик сыекчалар аша.

Кешене? иммунодефицит вирусы (КИВ) кешене? геннар структурасына кер?, ? генетик аппаратны чит информацияд?н чистарту проблемасы бик авыр. Кайбер ВИЧ й?рт?чел?рд? вирус ??м а?а антит?нчекл?р була (аларны? саны к?бр?к). БИДС ? бик авыр икътисади проблема. Фундаменталь ф?нни эзл?н?л?р, диагностика ?чен аппаратура, дарулар эшл??; авыруларны ??м ВИЧ й?рт?чел?рне д?валау к?п миллиард доллар чыгымнар тал?п ит?. Экспертлар фикере буенча, XXI гасырда БИДСка тотылган чыгым алга китк?н илл?рне? х?рби бюджетыннан к?бр?к булырга м?мкин. Авыруларны?, ВИЧ й?рт?чел?рне?, аларны? балалары, туганнарыны? хокукларын саклау проблемасы да бар. Эпидемия башыннан 30 ел эченд? БИДС 25 миллионнан артык гомерне алып китк?н, 60 миллионнан артык кеше ВИЧ бел?н йогышланган, 16 миллион бала ата-анасыз калган. ?лег? кад?р бу вирусны к?н саен 7 ме?н?н артык кеше йоктыра.

БИДС авыруыннан саклану ?чен, аны? клиникасын, профилактика чараларын, психотерапия м?мкинлекл?рен ?. б. бел? кир?к. БИДС турында беренче информация 1981 елда АКШта барлыкка кил?. Иммунитеты к?чсезл?нг?н бернич? кешед? (гомосексуалистлар) пневмония ??м Капоши саркомасы (тоташтыргыч тукымада яман шеш) табыла. Авыруны? вирусы (ВИЧ) 1983 елда ачыла. Кайбер авыруларда икенче т?рле вирус ? ВИЧ-2 табыла. Галимн?р фикеренч?, бу вирус кешег? Африкада ( Сенегал , Мали , Гвинея ) яш??че яшел маймылдан эл?кк?н.

ВИЧ кешене? иммун системасын зарарлый, ? иммун системасы организмны бактериял?р, вируслар, чит к?з?н?кл?рд?н саклый. ВИЧ ?чен канда мишень булып ак кан т?нчекл?ре ? Т-лимфоцитлар ??м макрофаглар тора. Т-лимфоцитлар шеш авыруына каршы иммунитет булдыралар. Вирус лимфоцитларны зарарлый. БИДС авыруы вакытында, гомум?н, иммунитет кими, ??м нинди д? булса кечкен? ген? инфекция д? кешед? ?пк?л?р, ми с?р?л?ре, тире, ашкайнату органнарын зарарлый.

ВИЧ ?зенч?лекл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Вирус тышкы тир?лект? начар саклана, 57 °С кад?р ?ылытса? ? ?л?. Спирт , ацетон , эфир, фенол, формалин, лизол ?. б. вирусны тиз бетер?л?р. Л?кин кипк?н х?лд? яки б?лм? температурасында ул ?зене? сыйфатларын 4?7 т??лек саклый. ВИЧ мутация (н?селд?нлек билгел?рене? ?зг?реше) буенча бик актив, грипп вирусына караганда бу ?злек 5 м?рт?б? артыграк. Бу ис? ВИЧка каршы к?р?шне бик нык катлауландыра.

ВИЧ эл?ктер?, БИДС бел?н авыру куркынычы булган кешел?р махсус медицина контроленд? торырга тиеш. Аларга гомо- ??м бисексуаллар, наркоманнар , фахиш?л?р кер?. ВИЧ чыганагы булып вирус й?рт?че яки авыру кеше ген? була ала. Аны? канында, кан ясалучы органнарында, спермасында, сел?г?енд?, тиресенд?, к?з яшенд?, к?кр?к с?тенд?, арка мие сыекчасында, органнарында, тукымаларында ВИЧ була. Л?кин башка кешег? к?ч? торган ВИЧ канда, спермада ??м кайбер очракларда к?кр?к с?тенд? була. Бу вирус с?лам?т кешен е? тиресен? эл?кк?н очракта аны? канына ?теп кер? алмый. ВИЧ кан к?черг?нд?, органнар к?череп утыртканда, укол ясаганда (наркоманнар пычрак эн? кулланганда), медицина инструментларына стерилизация начар ясаганда к?ч?рг? м?мкин. Л?кин ВИЧ башлыча ?енси контакт вакытында к?ч?. Бернич? ?енси партнер булганда, бу куркыныч тагын да арта. ?енес органнарында лайлалы тышча зарарланырга м?мкин, ? канда ??м спермада вирус и? зур к?л?мд? була. Вирус шулай ук кайбер дезинфекция ясалмаган к?нк?реш приборлары: теш щеткалары, кырыну приборлары, татуировка инструментлары ?. б. аша да йогарга м?мкин. ?беш?, уртак файдалану предметлары (ванна, туалет, уенчыклар, телефон трубкасы, акча), т?чкер?, савыт-саба аша ВИЧ йоктыру расланмаган. Кан эч?че б???кл?р ( черки , москит, бет, борча) аша да вирус йогарга м?мкин дип ?йтеп булмый. Кул кысып ис?нл?ш?, авыру бел?н р?тт?н тору да зарарсыз. Авыруларны изоляциял?? кир?кми, алар гаил?д?, коллективта кала алалар.

БИДС симптомнары [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Авыруны? билгел?ре т?рле булырга м?мкин. Иммунологлар ?чен БИДС ? кеше иммун системасы дефицитыны? бер очрагы гына. Бу очракта вирус кандагы иммунитет к?з?н?кл?рен ?тер?, ??м организм микробларга каршы тора алмый. БИДС кин?т кен? башланмый, вирус эл?кк?ч, инкубацион период ?ч айдан 18 елга кад?р д?вам ит?.

Кайбер инфекция йоккан кешел?рд? авыру башланмаска да м?мкин. Авыруны? башлангыч этабында кешене? массасы кими (10 %ка кад?р), муенда умрау с?яге ?стенд?, култык астында, терс?к, ботларда лимфатик т?енн?р зурая. Авыручыларны? 70 % ында тире зарарлана, бит тиресе кубырчыклана; авыз, ?енес органнарыны? лайлалы тышчасында эрен ?ыелу к?з?тел?. Х?лсезлек, температура к?т?рел?, т?нл? тирл?? к?з?тел?. Со?рак авыруларны? 50?60 % ында ?пк?л?р ялкынсынуы башлана, 30 % ында тиред?, лайлалы тышчаларда Капоши саркомасы (кан тамырлары, эчке органнардагы тоташтыргыч тукымада шеш) барлыкка кил?. Шулай ук авыруларны? 30 % ында ?з?к нерв системасы зарарлана ( менингит ? ми с?р?л?ре ялкынсыну, шешл?р барлыкка кил?, акылга з?гыйфьлек к?з?тел?). Шушы билгел?р буенча авыру турында врач канга лаборатор анализ ясаганнан со? ?йт? ала ? кан составында ВИЧка антит?нчекл?р булырга тиеш. Л?кин антит?нчекл?р булу буенча гына БИДС авыруы дип н?ти?? ясарга ярамый.

Д?валау ??м эпидемиология [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

БИДСны д?валау авыр бара. Авырулар ике ел дан артык яш?мил?р. АКШта эшл?н? торган препарат АЭТ ? азидатимидин авыруны? барышын гына ?и?ел?йт?. Австралия галимн?ре вируска каршы я?а препарат ? вероден эшл?дел?р, ??м ул кешене тулысынча д?валар диг?н ?мет бар. К?пчелек очракта д?валау я?а авыруларга каршы (шеш, инфекциял?р) юн?лг?н була. СПИДка каршы профилактика ? д??л?т к?л?менд? санитар-гигиеник чаралар ??м индивидуаль саклану.

Россия Федерациясенд? ≪АнтиСПИД≫ программасы эшл?нг?н. Аны? максаты ?енси юл бел?н БИДС таралуны кис?т?. Моны? ?чен

1. ки? масштабта халыкка БИДС турында информация бир?; м?кт?пк?ч? учреждениел?рд?, м?кт?пл?рд? , махсус урта ??м югары уку йортларында ?енси ??м ?хлак т?рбиясе программалары керт?;
2. донорларны, наркоманнарны ВИЧка тикшер?;
3. ВИЧ инфекциясен й?рт?чел?рне, БИДС бел?н авыручыларны д?валау чараларын яхшырту;
4. ВИЧ й?рт?чел?рне, БИДС бел?н авыручы кешел?рне, медицина хезм?тк?рл?рен

хокук, социаль яктан саклау;

1. СПИД буенча ф?нни эзл?н?л?рне ки??йт? кир?к.

Тире-венерология диспансерларында ВИЧ ??м СПИД авыруы буенча махсус кабинетлар эшли. Россия Федерациясенд? БИДС 1987 елда тарала башлады. 23 кеше ВИЧ й?рт?че дип табылды. Бу сан 1988 елда ? 47, 1990 ? 303, 1995 ? 576 га ?итте. 1989?1990 елларда инфекция балалар стационарында (229 бала) таралды (Калмыкия, Ростов, Волгоград ?лк?л?ре, Ставрополь крае ).

1999?2000 елларда ВИЧ й?рт?чел?р саны тагын да артты. 2000 елда Россия БИДС таралу тизлеге буенча лидер булды; ВИЧ бел?н 49 ме? кеше йогышланган, чынбарлыкта ис?, ВИЧ й?рт?чел?р саны Россияд? 600 ме? кешед?н артык дип санала. Ву ситуацияне социаль-икътисади х?л бел?н а?латырга була (халык миграциясе, сугыш учаклары, наркомания таралу ?. б.). БИДС таралу буенча беренче урында Украина тора (1996 елда 2000 кеше).

2012 елны? ахырына Россия буенча 682726 ВИЧ-инфекцияле кеше терк?лг?н, шуларны? 6071е ? 15 яшьк? кад?рге балалар. 88974 ВИЧлы кеше ?лг?н, аларны? 524е ? балалар. БИДС стадиясен? ?итеп авыручылар ? 18592, БИДСлы балалар ? 339. Татарстанда 1987 нче елда терк?лг?н беренче очрактан башлап, б?генг? кад?р 14475 ВИЧ-инфекцияле ис?пк? алынган, аларны? 901е ? башка регионнардан кил?чел?р. Вафат булган 2814 кешене? 447се БИДСны? со?гы стадиясен? ?итеп ?лг?н. Х?зерге к?нд? Татарстанда 9323 кеше ВИЧ-инфекция бел?н ис?пт? тора. ВИЧ-инфекцияле аналардан 1543 бала туган, шуларны? 76сына ВИЧ-инфекция диагнозы куелган. ^[14]

2012 нче елны? 21 ноябрен? булган м?гъл?матлардан к?ренг?нч?, Татарстанда барлыгы 15206 ВИЧ-инфекция очрагы терк?лг?н (100 ме? кешег? ? 402,4 нисб?тенд?), аларны? 14188е ? Татарстан халкы, 1018 кеше куелган ВИЧ-инфекция диагнозы бел?н башка т?б?кл?рд?н килг?н. 3 ме? авыру д?нья куйган, шул ис?пт?н БИДСтан 503 кеше ?лг?н. ВИЧ-йогышлы аналардан барлыгы 1663 бала туган, 79 балага ВИЧ-инфекция диагнозы куелган. ^[15]

Башкортстан Республикасында шул ук вакытта 10 ме? 425 ВИЧ-инфекцияле ис?пк? алынган булса, аларны? 2296сын 2012 ел эченд? ачыклаганнар. Бу узган елны? шушы чорына караганда 31 процентка к?бр?к. Авыруларны? 64,5 процентын ? ирл?р, 35,4 процентын хатын-кызлар т?шкил ит?. БИДС авыруы к?пчелек 31 яшьт?н алып 50 яшьк? кад?р к?з?тел?. БИДС ??тм?сен? 1987 елдан алып 14 ме? 843 кеше эл?кк?н, аларны? 2937се д?нья куйган. ^[16] Со?гы вакытта хатын-кызлар арасында инфекцияне йоктыручылар арта. Ч?нки алар ис?бен? бала тудыру яшенд?ге ВИЧлы хатын-кызларны? артуы к?з?тел?. Андый аналардан 261 бала д?ньяга килг?н. Бу балаларны? барысы да к?з?т? астына алынган. Шушы р?вешле аларны? авыру т?геллеген ачыклап, 124се ис?пк? алынган.

?енси юл бел?н к?ч? торган йогышлы авыруларны? саны ??м алар бел?н авыручылар к?пл?п арткан х?зерге вакытта бу авыруларны? профилактикасы безне? илд? ?ит?рлек д?р???д? т?гел. Тире-венерология диспансерлары бел?н халык арасында ышанычлы м?н?с?б?тл?р ?ле урнаштырылмаган. Х?зерге вакытта Россия Федерациясенд? д??л?т тарафыннан финанслана торган махсус программалар эшл?нм?г?н. Мондый программалар тиз арада эшл?неп, алар аерым группаларга, м?с?л?н, яш?смерл?рг?, наркоманнарга, ≪риск≫ группаларына юн?лдерелг?н булырга тиеш. ?енси юл бел?н к?ч? торган авырулар профилактикасына м?кт?пл?рд? зур игътибар бирелерг? тиеш. Мо?а бигр?к т? массак?л?м информация чыганаклары аша, с?лам?т яш?? р?вешен ??рдаим пропагандалау бел?н ирешерг? м?мкин.

Халыкара ист?лекле к?нн?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Алар ик??: Б?тенд?нья БИДСтан ?л?чел?рне иск? алу ??м БИДСка каршы Б?тенд?нья к?р?ш к?не.

Май аены? ?ченче якш?мбесе Б?тенд?нья БИДСтан ?л?чел?рне иск? алу к?не буларак билгел?п ?тел?. Беренче тапкыр 1983 елда Сан-Франциско ш???ренд? (АКШ) билгел?п ?телг?н. ^[17]

Ел саен 1 декабрь к?нне БИДСка каршы Б?тенд?нья к?р?ш к?не билгел?п ?тел?. Ул планета буенча таралуын д?вам ит?че ВИЧ-инфекцияг? каршы к?р?шне ныгытуга хезм?т ит?.

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Чыганаклар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• С?лам?тлек нигезл?ре (студентлар ?чен кулланма). Биология ф?нн?ре докторы Ситдиков Ф.Г. редакциясенд? материаллар буенча
• Джек Кански. Клиник офтальмология. Системалаштырылган караш. / редакторлар: Еричева В.П.. ? 2009. ? Б. 944. ? ISBN 83-7609-034-8 .

   

Бу м?кал? Татар Википедиясене? яхшы м?кал?л?р р?тен? кер?.