한국   대만   중국   일본 
Латыйф ??л?й ? Wikipedia

Латыйф ??л?й

татар тел галиме, т?нкыйтьче, филология ф?нн?ре докторы, профессор

Латыйф ??л?й ( 1894 елны? 17 ноябре ? 1966 елны? 1 августы ) ? татар тел галиме, т?нкыйтьче, филология ф?нн?ре докторы, профессор.

Латыйф ??л?й
Туган 17 ноябрь 1894 ( 1894-11-17 )
Иске Кызылсу , Памр?с вулысы [d] , Ыстарапул ?язе , Самар губернасы , Россия империясе
?лг?н 1 август 1966 ( 1966-08-01 ) (71 яшь)
Казан , РСФСР , СССР
Милл?т татар
??н?ре тел галиме
Эш бир?че Татар д??л?т гуманитар-педагогика университеты
Гыйльми д?р???: филология?ф?нн?ре докторы [d]

Т?р?ем?и х?л

?зг?рт?

Латыйф Латыйф улы ??л?летдинов 1894 елны? 17 ноябренд? элекке Самар губернасы М?л?к?с ?язе (х?зерге Сембер ?лк?сене? Иске Майна районы ) Иске Кызылсу авылында ярлы крестьян гаил?сенд? туа. Тормыш ит? авыр булганлыктан, тугыз яшенн?н ?к Латыйфка ??й айларында т?рле ?ирл?рд? ялланып эшл?рг? туры кил?, ? кышларын ул авылдагы м?х?лл? м?кт?бенд? укый, 1906 елда М?л?к?ск? кит? ??м андагы м?др?с?д? укый башлый. 1912 елда Иске ??р?й авылында ике ел м?галлим була, аннары Ташк?нт ш???ренд? й?к ташучы, ипи пешер?че ??м башка яллы эшл?рд? була. 1915 елда армияг? алынып фронтка озатыла. 1921 елда Латыйф ??л?йне Самар ш???ренд?ге педагогика техникумына (кара: Самар татар-башкорт педагогия техникумы ) татар теле ??м ?д?бияты укытучысы итеп к?чер?л?р. 1924 ? 1925 елларда ул шул ук Самарда ятим балалар йортында м?дир булып эшли. 1925 ? 1928 елларда башта Бозаулык ?язе, аннары Самар ш???ре м?гариф б?легенд? инспектор хезм?тен башкара. 1928 ? 1932 елларда м?кт?пл?рд? тел ??м ?д?бият укыта. Шушы чорда Латыйф ??л?йне? ?д?би ??м гыйльми и?ат эшч?нлеге башлана. 1929 елда ≪Туган тел≫, ≪Уку китабы≫ кебек д?реслекл?ре д?нья к?р?.

1932 елда Латыйф ??л?й Самар авыл ху?алыгы институты каршындагы аспирантурага укырга кер?, 1933 елда анда татар теле буенча аспирантура ябылгач, Казанга к?чеп, укуын Казан педагогия институты аспирантурасында д?вам иттер?. 1939 елга кад?р шул ук институтны? татар теле ??м ?д?бияты б?легенд? тел тарихы, тарихи грамматика ??м татар диалектологиясе ф?нн?рен укыта.

1939 елда Татарстан Тел, ?д?бият ??м тарих ф?нни?тикшерен? институты ачылгач, Латыйф ??л?йне анда тел секторы м?дире итеп билгелил?р. Монда эшл?г?нд? ул татар ?д?би теле тарихы ??м тарихи грамматикасы буенча к?пкырлы гыйльми тикшерен?л?р алып бара ??м 1942 елда ≪Татар теле тарихына карата кайбер материаллар≫ диг?н хезм?те нигезенд? кандидатлык диссертациясе яклый.

Латыйф ??л?йне? ф?нни эшч?нлеге татар телен т?рле аспектларда тир?нтен ?йр?н? юн?лешенд? бара. ≪Татар телене? тарихи фонетикасы буенча материаллар≫, ≪Татар телене? тарихи морфологиясе≫, ≪Татар диалектологиясе≫, ≪Татар телене? урта диалекты≫, ≪Татар телене? орфоэпик нигезл?ре≫ кебек монографик хезм?тл?ре бел?н ул татар тел белемене? бернич? тармагына нигез салучы ки? колачлы галим булып таныла. ≪Татар телене? урта диалекты≫ исемле фундаменталь хезм?те ?чен а?а 1954 елда филология ф?нн?ре докторы диг?н гыйльми д?р??? бирел?. Шуннан со? озак та ?тми ул профессор исемен ала.

Латыйф ??л?й тел галиме булудан тыш, т?нкыйтьче буларак та билгеле. Аны? бу ?лк?г? караган 60тан артык м?кал?се ??м рецензиясе арасында ≪Тукай теленд? фигыльл?р≫, ≪Совет чоры татар матур ?д?бияты телен? бер к?з?т?≫, ≪Язучылар телен ?йр?н? принциплары≫, ≪?д?би тел ??м матур ?д?бият теле≫ ?. б. кебек матур ?д?биятны? тел ? стиль ?зенч?лекл?рен ?йр?н?г? багышлаган теоретик характердагы м?кал?л?рне д? ??м т?рле язучыларны? и?атын яис? аерым ?с?рл?рен анализлаган ?д?би т?нкыйть м?кал?л?рен д? очратырга м?мкин.

Латыйф ??л?й 1966 елны? 1 августында Казанда вафат булды.

Сылтамалар

?зг?рт?