Казан лингвистика м?кт?бе
-
тел гыйлеменд?ге юн?лешл?рне? берсе. И? танылган в?килл?ренн?н И.А.Бодуэн де Куртенэ
[1]
??м аны? укучылары - Н.В.Крушевский, В.А.Богородицкий ??м башка ф?н ??елл?ре. Нигезчесе Бодуэн де Куртенэ исемен д? й?рт? (Бодуэн де Куртенэ м?кт?бе).
Казан м?кт?бе лингвистилары тел т?зелеше,
морфонология
, лингвистик типология ??м
психолингвистика
м?с?л?л?ре бел?н кызыксынганнар, бу ?лк?л?рд? ?з вакыты ?чен шактый я?а булган а?латмалар кертк?нн?р.
Лингвистика м?кт?бене? тарихы
?зг?рт?
И.А.Бодуэн де Куртенэ
И.А.Бодуэн де Куртенэ Казан университетында 1874 елдан башлап укыта башлый: башта - доцент буларак, аннары профессор д?р???сен? к?т?рел?. Бодуэн де Куртенэ кырында бернич? лингвисттан торган т?ркем барлыкка кил?: Н.В.Крушевский, В.А.Богородицкий ??м С.К.Булич.
1876нчы елдан башлап Казанда Н.В.Крушевский яши башлый, Казан университетындагы Бодуэн де Куртенэ д?ресл?рен? й?ри. Ул фонетика (гомуми ??м рус), санскрит (борынгы ?индстанны? изге теле) ??м роман телл?рене? чагыштырмача грамматикасы турында д?ресл?р бир?. 1883нче елда якланган диссертациясе ("Очерк науки о языке") тел гыйлемен? багышланган була.
В.А.Богородицкий тарафыннан укылган д?ресл?р ?ыентыгы
Н.В.Крушевский
И.А.Бодуэн де Куртенэны? укучысы шулай ук В.А.Богородицкий да булган. Рус фонетикасы, рус телене? диалектологиясе, санскрит ??м ?инд-Европа телл?рене? чагыштырмача грамматикасы буенча д?ресл?р бирг?н. Шулай ук тюркология, татар лингвистикасы бел?н д? ш?гыльл?нг?н.
С?йл?м авазлары турында эзл?н?л?р
?зг?рт?
И.А.Бодуэн де Куртенэны? казанышларыны? берсе - ул беренчел?рд?н булып авазларны? конкрет, физиологик ?йр?не?н авазларны? абстракт м?гън?л?ренн?н, с?йл?м й?рт?чене? фикеренд? булган т?шенч?л?рд?н аерган. Бу абстракт авазларны атау ?чен ул Фердинанд де Соссюрны?(1878) язмасындагы
"
фонема
"
диг?н с?зне куллана, Бодуэн де Куртенэ кулланган м?гън?
Фердинанд де Соссюрныкыннан
аерыла (
фонема
эчен? ул
морфемалар
?ыелмасын ала). Шулай итеп тел гыйлеменд? я?а ф?н -
фонология
барлыкка кил?.
Морфонология - т??г?ллекл?р системасы
?зг?рт?
Н.В.Крушевский тарафыннан беренче
синхроник
т??г?ллекл?р системасы барлыкка кил?.
- Рус теленд?ге "арткы р?т сузыклар арлдыннан калын тартыклар - алгы р?т сузыклар алдыннан нечк? тартыклар" т??г?ллеге, "басымлы - басымсыз" (свет - светить,
- Тарихи т??г?ллекл?р(диахроник) -
трус - трясти
- С?з т?зелеше, морфемалар бел?н б?йл?нешт? булган т??г?ллекл?р
(строить - застраивать)
С?з т?зелеше ??м морфология
?зг?рт?
И.А.Бодуэн де Куртенэ, Н.В.Крушевский, В.А.Богородицкий уйлавынча, морфология - с?з т?зелеше, с?з ?зг?реше турында ф?н, шунлыктан с?з т?зелешен морфологияг? кертеп караганнар.
1870нче елларда И.А.Бодуэн де Куртенэ морфеманы? билгел?м?сен бир?
- Князев С.В., Пожарицкая С.К. Фонологические идеи И.А. Бодуэна де Куртенэ // СРЛЯ. Фонетика, орфоэпия, графика и орфография - 2011