Zelimhan Abdulmuslimovic Yandarbiyev
(Cecence: Яндарбин Абдулмуслиман-кIант Зелимха,
Rusca
: Зелимхан Абдумуслимович Яндарбиев, aynı zamanda Yandarbiev; 12 Eylul 1954 - 13 ?ubat 2004), 1996 ile 1997 yılları arasında ayrılıkcı
?ckerya Cecen Cumhuriyeti
'nin ikinci cumhurba?kanı olarak gorev yapan bir yazar ve politikacıydı. 2004 yılında surgunde olan Yandarbiyev'e
Katar
'da suikast duzenlendi.
[1]
Aslen bir edebi bilim adamı, ?air ve cocuk edebiyatı yazarı olan Yandarbiyev,
Sovyetler Birli?i
cokmeye ba?ladı?ında Cecen milliyetci hareketinde lider oldu. Temmuz 1989'da Kafkas etnik gruplarının "Rus emperyalizmine" kar?ı birliklerini destekleyen demokratik bir parti olan Bart (Birlik) Partisi'ni kurdu.
[2]
Mayıs 1990'da ba?ımsız bir Cecenistan'ya ba?lı olan ilk Cecen siyasi partisi olan Vainakh Demokrat Partisi'ni (VDP) kurdu ve yonetti. VDP ba?langıcta Cecen ve Rus ?ngu?'u, Cecenistan'nın Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nden ba?ımsızlık ilanından bolunene kadar temsil etti.
Kasım 1990'da
Cahar Dudayev
liderli?indeki ve Sovyetlere ba?lılı?ı deviren ve yeni kurulan Cecen Halkı Tum Ulusal Kongresi'ne (NCChP) ba?kan yardımcısı oldu. Dudayev ile ?ngu? liderleri ile ortak Cecen ?ngu? cumhuriyetini ikiye bolen bir anla?ma imzaladı. ?lk Cecen parlamentosunda, 1991-1993 yılları arasında Yandarbiyev medya komitesine ba?kanlık etti. 1993 yılının Nisan ayında Dudayev tarafından ?ckerya cumhurba?kanı yardımcısı olarak atandı.
Nisan 1996'da, selefi Cahar Dudayev'in suikastının ardından Ba?kan Vekili oldu. Mayıs 1996'nın sonlarında Yandarbiyev, Rusya Devlet Ba?kanı
Boris Yeltsin
ve Rusya Ba?bakanı
Viktor Chernomyrdin
ile
Kremlin
'deki barı? goru?meleri icin 27 Mayıs 1996'da ate?kes anla?ması imzalanmasıyla sonuclanan bir Cecen heyetine ba?kanlık etti.
[3]
1997 yılında,
Moskova
'daki
Rus-Cecen Barı? Antla?ması
'nın imzalanması sırasında Yandarbiyev, Rus mevkida?ı Cumhurba?kanı Boris Yeltsin'i egemen bir devlet ba?kanı olarak kabul edilebilmesi icin muzakere masasında sandalyesini de?i?tirmeye, e?it ?artlarda kar?ılıklı olarak oturmaya zorladı. Yandarbiyev, ?ubat 1997'de Cecenistan'da yapılan cumhurba?kanlı?ı secimlerinde yarı?tı ancak Cecen ayrılıkcı ust askeri lider General
Aslan Mashadov
'un yuzde 10 oy alarak Mashadov ve
?amil Basayev
'in ardından ucuncu sırada yer aldı. Mashadov ile birlikte Yandarbiyev, Moskova'daki "kalıcı" barı? anla?masının imzalanmasına katıldı.
[4]
?ki Cecen lider, Yandarbiyev'in Maskhadov'a kar?ı bir suikast giri?iminin arkasında olmakla suclandı?ı ertesi yıl kotu bir ?ekilde du?u?e gecti. Eylul 1998'de Maskhadov, Yandarbiyev'i acıkca kınadı ve ?slami a?ırılıkcı "
Vahabizm
" felsefesini ithal etmekle ve hukumet kar?ıtı konu?malar ve halk toplantıları da dahil olmak uzere "devlet kar?ıtı faaliyetlerden" ve yasadı?ı silahlı grupların orgutlenmesinden sorumlu olmakla sucladı. Yandarbiyev daha sonra Mashadov'un yonetimine kar?ı sert ?slamcı muhalefetle guclerini birle?tirdi.
A?ustos-Eylul 1999'da Yandarbiyev, ?slami Uluslararası Tugay liderli?indeki ?slamcı gerillaların kom?u Rusya Da?ıstan Cumhuriyeti koalisyonu tarafından i?galin arkasındaki kilit bir figur olarak kabul edildi. ?kinci Cecen Sava?ı'nın ba?ında Yandarbiyev,
Afganistan
,
Pakistan
ve
Birle?ik Arap Emirlikleri
'ne gitti ve sonunda 1999'da
Katar
'a yerle?ti ve Cecen davası icin Muslumanların deste?i almaya calı?tı.
Yandarbiyev, Ekim 2002'deki
Moskova tiyatro rehine krizine
katılmakla sucladıktan sonra,
Interpol
'un en cok arananlar listesine alındı ve Rusya, Yandarbiyev'i buyuk bir uluslararası terorist ve El Kaide destekli Cecen direni?inin finansoru olarak gostererek ?ubat 2003'te birkac kez iade talebinde bulundu.
[5]
Haziran 2003'te adı Birle?mi? Milletler Guvenlik Konseyi El-Kaide ve Taliban Yaptırım Komitesi'nin El-Kaide ile ilgili ?uphelilerin kara listesine eklendi.
[6]
Yandarbiyev, Moskova tiyatro rehin krizinden sorumlu militan bir grup olan Ozel Amaclı ?slami Alaylık olarak adlandırılan radikal bir Cecen grubunu desteklemek icin
Basra Korfezi
'nin Arap devletlerindeki vakıflardan gelen fonların yonlendirilmesinde kilit rol oynadı.
[7]
Ocak 2004'te, TV yapımcıları ona "Cecenlerin ruhani lideri ve cihada giden yolda bir ?air" adını verdi?i
BBC Four
belgeseli olan
Cennet Kokusu
adlı yapım icin Katar'da kendisiyle roportaj yaptılar.
13 ?ubat 2004 yılında surgunde bulundu?u
Katar
'ın ba?kenti
Doha
'da Rus istihbarat servisi tarafından suikast duzenledi. Arabasına koyulan bombanın infilak etmesi sonucu Yandarbiyev a?ır yaralandı ve hastanede oldu. 13 ya?ındaki o?lu Daud a?ır yaralandı.
[8]
Bazı raporlarda, korumalarının ikisinin olduruldu?unu ancak bunun do?rulanmadı?ı soylendi. Ba?langıcta patlamadan kimin sorumlu oldu?u belli de?ildi.
Aslan Mashadov
'un ayrılıkcı dı?i?leri bakanlı?ı, saldırıyı "Rus terorist saldırısı" olarak kınadı ve 1996'da
Cahar Dudayev
'i olduren saldırıyla kar?ıla?tırdı.
Saldırıdan bir gun sonra Katar yetkilileri Rus buyukelcili?inde uc Rus'u tutukladılar. Bunlardan biri, Katar'daki Rusya Buyukelcili?i'nin ilk sekreteri Aleksandr Fetisov, diplomatik statusu nedeniyle Mart ayında serbest bırakıldı. Kalan iki GRU ajanı Anatoly Yablochkov (Belashkov olarak da bilinir) ve Vasily Pugachyov (bazen Bogachyov olarak yanlı? yazılmı?), o?lu Daud Yandarbiyev'e suikast giri?imi ve silah kacakcılı?ı yaptı?ı gerekcesiyle Katar'da suclandı. Moskova'ya gore Yablochkov ve Pugachyov, kuresel terorizm hakkında bilgi toplamak icin Doha'daki Rus Buyukelcili?ine gonderilen gizli istihbarat ajanlarıydı. Rusya Vekili Savunma Bakanı
Sergey ?vanov
zanlılara devlet deste?i verdi ve hapishanelerinin yasadı?ı oldu?unu acıkladı.
[9]
Fetisov'un Moskova'da tutuklu Katar gure?cileri kar?ılı?ında serbest bırakıldı?ı yonunde bazı spekulasyonlar vardı.
[10]
Sanıklar, Katar polisinin tutuklanmasından sonraki ilk gunlerde, kamuoyuna tutulduklarında i?kence gorduklerini iddia ettikten sonra duru?ma kamuoyuna kapatıldı; iki Rus, uyku yoksunlu?u ve bekci kopeklerin saldırılarına maruz kaldıklarını iddia etti. Bu i?kence iddialarına ve iki subayın Rusya Buyukelcili?ine ait uluslararası bir bile?ik icinde tutuklanmasına dayanarak, Rusya vatanda?larının derhal serbest bırakılmasını talep etti.
Sankt-Peterburg Devlet Universitesi
'nde
Vladimir Putin
'in bir arkada?ı ve di?er o?rencisi
Nikolay Yegorov
tarafından kurulan hukuk burosunun avukatı tarafından temsil edildiler.
[11]
Katar savcıları, ?uphelilerin Zelimhan Yandarbiev'i Sergei Ivanov'dan bizzat ortadan kaldırma emrini aldıkları sonucuna vardı.
[12]
30 Haziran 2004'te her iki Rus da omur boyu hapis cezasına carptırıldı; cezayı veren hakim, Rus liderli?inden gelen emirlere gore hareket ettiklerini ifade etmi?tir.
[13]
[14]
[15]
Doha mahkemesinin kararı Katar ve Rusya arasında ciddi gerilimlere neden oldu ve 23 Aralık 2004'te Katar, mahkumları Rusya'ya iade etmeyi kabul etti ve burada omur boyu hapis cezası vereceklerdi. Ancak ajanlar, Ocak 2005'te Moskova'ya dondu?unde kahramanlar gibi kar?ılandı?ını, ancak kısa bir sure sonra halkın goru?unden kayboldu?unu soylediler. Rus cezaevi yetkilileri ?ubat 2005'te hapiste olmadıklarını itiraf etti ve Katar'da verilen bir cezanın Rusya'yı ba?lamadı?ını ve gecersiz oldu?unu soylediler.
[16]