Bu madde, Vikipedi bicem el kitabına uygun de?ildir . Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli duzenleme yapılmadan bu ?ablon kaldırılmamalıdır. ( Kasım 2020 )

Hukukun herkes bakımından ba?layıcı olması gerekir. Ki?iler bazen olması gereken gibi davranırlar, bazen de bu duzeni bozarlar. Hukukun var olu? nedenlerinden biri de bu noktada ba?lar. Yani toplumun duzenini korunması durumu. Devreye giren hukuki kuralları ci?neyen ki?ilerin bu yanlı? davranı?larına engel olunur ve o ki?ilere bu kurallara uymaya zorunlu kılınır. Yaptırım bir hukuk kuralına aykırı davranılmasının sonucunda yol acılan zararın ortadan kaldırılmasını amaclar. Kısaca yaptırım "Bir hukuk kuralına aykırı davranılması halinde hukuk duzenince ongorulen sonuctur.". ^[1] Yaptırım bir hukuk kuralını di?er sosyal duzen kurallarından ayırır.

Yaptırım Turleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Cebri ?cra [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kelime anlamı zorla yaptırma demektir. Hukuk kuralına uymayan ki?iye kuralın zorla uygulatılmasıdır. Or: Yıkım emrine direnen ki?ilerin evlerinin zorla bo?altılması, bo?anan e?in cocu?u mahkeme kararına ra?men di?er e?e vermemesi veya gostermemesi durumunda bu durumların zorla sa?lanması. Cebri ?cra yoluna gidebilmek icin hukuk kuralına bir kez uymamak yeterli de?ildir. Ki?inin uymamakta ısrar etmesi yani direnmesi gerekir. Direnimin anla?ılabilmesi icinse ki?inin once bir kez uyarılması gerekir. Or-1: Elektrik faturasını odemeyen ki?iye yazı bırakılması. Or-2: Askere gitmeyen bir ki?iye ca?rı yapılması gibi (Bu ornekte TRT ’den ilanen herkese ortak ca?rı duyurusu okunur.) Not: Cebri ?cra bir ceza de?ildir. Ceza kimi durumlarda ayrıca ek olarak uygulanabilir.

Cebri ?cra dar anlamda ise borcunu ya da mukellefiyetini odemeyen borclunun devlet gucu aracılı?ıyla zorla borcunu yerine getirmeye mecbur edilmesidir. ^[3] ?ki ce?it icra vardır.Bunlar bireysel icra ve toplu icralardır. Bireysel icrada alacaklının ya da alacaklıların talebi ile haciz yoluna gidilir. Borclunun mallarına el koyularak satılır ve alacaklılara alaca?ı miktar odenir para artarsa borcluya verilir. Toplu icrada ise alacaklılara tanınan ayrı bir yol kullanılır yani iflas yolu. Alacaklıların alacaklarını kar?ılayamayan borclu muflis durumuna du?er ve e?yaları iflas masasına gider ve satı?a cıkartılır. Borclu ve alacaklı arasında mahkeme tarafından da onaylanan borcun miktarı ve ne ?ekilde odenece?i gibi ayrıntıların var oldu?u bir anla?maya konkordato denir.

?cra-i Takip: Borcunu odemeyen borclunun devlet gucu aracılı?ıyla borcunu odemeye zorlanmasıdır. Haciz borcunu kar?ılayacak kadar mal varlı?ına el konulmasıdır. Haciz uygulaması Cebri ?cra’nın bir turudur.

?htar: Borcunu odemeyen ki?inin uyarılmasıdır. ?htar icin borcun vadesinin gelmi? olması ?arttır. Vade dolmadan yapılan uyarılar hukuken sonuc do?urmaz. ?htardan sonra genel olarak 7 gun (veya sozle?mede onceden belirlenmi? farklı bir sure) beklenir. Bu sureden sonra ikinci bir ihtara gerek olmadan ?cra-i Takip icin ?cra-?flas dairesine ba?vurulabilir. ?htar sozlu de olabilir ancak yazılı olması (“?htarname”) ispatı kolayla?tırır. ?htarların tebli?inde Tebligat Kanunu gecerlidir. ?htar gerekli ko?ullarda ki?inin adresindeki kapıya bırakılarak ve hatta ilanla bile yapılabilir. Orne?in yurtlarda kalan o?rencilere panoda ihtar ka?ıdını alması gerekti?i duyurularak ihtar yapılmı? sayılabilir.

Protesto: Tacirlerin ticari i?lerinde ihtarı yazılı yapmaları gerekir. Noter kanalıyla yapılan bu ihtara Protesto adı verilir. (Protesto Cekmek)

• Muecceliyet: “Eceli gelmemi?” olma durumudur. Borcun henuz odeme olgunlu?una eri?memi? olmasıdır. Odenmesi istenemez. Orne?in; Vadesi dolmamı? (zamanı gelmemi?) borclar. “Mueccel Borc” denir.
• Muacceliyet: “Eceli gelmi?” olma durumudur. Borcun odeme olgunlu?una eri?mi? olmasıdır. Bu borcların odenmesi istenebilir. Orne?in; Vadesi dolmu? (zamanı gelmi?) borclar. “Muaccel Borc” denir. Bazen vadesi dolmayan borclar da muaccel hale gelebilir. Orne?in, iki taksit odenmedi?inde geri kalan borcun tamamı istenebilir hale gelir.

Tazminat [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tazminat , bir ki?inin bir hukuk kuralına veya yaptı?ı herhangi bir sozle?meye uymama sonucunda sebep oldu?u maddi zararı odeme yukumudur. Kar?ı tarafa verilen bir zararla belirginle?en ve Haksız Fiil olarak adlandırılan bir davranı? sonucu ortaya cıkar, Maddi tazminat , zarar goren ki?inin mal varlı?ındaki irade dı?ı eksilmenin zarar veren tarafından ayni veya nakdi olarak odenmesi yukumlulu?udur. (Bir kimsenin vucut tamlı?ına verilen zararın giderilmesi sadece nakdi yolla giderilebilir.) Manevi tazminat ise zarar gorenin iradesi dı?ında meydana gelen eksilme sebebiyle cekilen manevi uzuntulerin, ıstırap ve acıların dindirilmesi ve telafisi icin zarar veren tarafından odenmesi gerekli bir miktar paradan ibaret bir tazmin ?eklidir. Manevi tazminat toptan odenir.

Gecersizlik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bir i?lemin hukuk kurallarının ongordu?u ?ekil ve ?artlara uyulmadan yapılması halinde kar?ıla?ılan yaptırımdır. Kurulmu? olan bir hukuki i?leme, kanun koyucunun tarafların istedi?i hukum ve neticeleri ba?lamamasıdır.

Bazı kaynaklarda iki farklı ba?lık altında incelenir.

Hukumsuzluk [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Hukukun yapılmasını istedi?i ?ekilden farklı bir ?ekilde yapılan hukuka aykırı bir i?lemin sonuclarının kısmen veya tamamen ortadan kaldırılmasıdır. Hukumsuzlu?un yaptırımı sebeplerinin a?ırlı?ına gore ce?itli turlere ayrılmı?tır:

a. Yokluk: ??lem hic olu?mamı? kabul edilir yani yok sayılır. Hukuki i?lemin kurucu unsurları eksiktir. Yokluk en a?ır gecersizlik turudur. Or: Resmi gorevliden ba?kasının kıydı?ı nikah. Tapu dairesinden ba?ka bir yerde satı?ı yapılan ev.

b. Butlan: Bir hukuki i?lemin kurucu unsurlarının tamam olması fakat i?lemin gecerlilik ?artlarından bazılarının olmamasıdır. Bir sozle?menin, emredici hukuk kurallarına veya ahlaka, kamu duzenine veya ki?ilik haklarına aykırı bulunması halinde soz konusu olur. Ayırt etme gucu olamayanın yapmı? oldu?u sozle?me de butlanla sakattır. Hukuki i?lem olu?mu? sayılır ama sonucları ortadan kaldırılır. Or: Ya?ı kucuk ki?ilerin yaptı?ı resmi evlilik. Bu durumda i?lem yapılmı?tır ama acılan dava ile evlilik sonlandırılır. Butlan 2’ye (bazı kaynaklara gore 3’e) ayrılır.

- Mutlak Butlan: ??lemin (veya sozle?menin) tamamının gecersiz olmasıdır. Fark edildi?inde kamu otoritesi tarafında iste?e ba?lı olmadan ortadan kaldırılır.

- Nisbi Butlan: [Bazı Kaynaklarda bir tur olarak yer almaz.] ??lemin, taraflardan birinin istedi?i takdirde ortadan kaldırılmasıdır. Talebe ba?lıdır. Bu nedenle “?ptal Edilebilirlik” de denir.

- Kısmi Butlan: Hukuki i?lemin ve sozle?menin sadece bir bolumu gecersizdir. Eksiklik de denilir ve yapılan sozle?mede, sozle?menin tum gereklerinin yerine getirmemesi durumudur.

?ptal [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Hukuka aykırı olarak (yanlı? alınmı?) idari bir kararın ortadan kaldırılmasıdır. Belli bir sure icinde istenmesi ko?uluyla bir i?lemin yapıldı?ı andan itibaren ortadan kaldırılmasına olanak tanıyan bir yaptırım ?eklidir. ?dare Mahkemelerine acılan ?ptal Davaları ile karara ba?lanır. Or: Disiplin Cezası alan bir o?renci veya memur kararın yanlı? oldu?unu du?unuyorsa ?dare Mahkemesine ?ptal Davası acabilir. ?stisnalar haric ?dari Dava acma hakkı 60 gun icinde kullanılmalıdır. Aksi halde bu hak yitirilir. Hukuk kurallarına aykırı olarak yapılmı? bir idari i?lem, bu yuzden menfaatleri zedelenen ki?ilerin talep etmesiyle gorevli yargı makamlarınca ortadan kaldırılır. ?dare aleyhinde acılacak davalar iki grupta toplanır. Bunlar iptal ve tam yargı davalarıdır.

Ceza [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ceza , kanunun suc olarak niteledi?i bir eylemin kar?ılı?ı olarak ongorulen caydırıcı yaptırımdır. Hukuk kurallarına aykırı davranı?ların bir kısmı suc sayılır. Bu davranı?ın yaptırımı ki?ilerin cezalandırılmasıdır. Sucların boyutlarına gore farklı cezalar mevcuttur.

Zoralım (Musadere) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Suc i?lenmesiyle ili?kisi olan e?yanın, suc i?lenmesinde kullanılan ya da bu amacla hazırlanan veya suctan dolayı ortaya cıkan suc urunu olan e?yanın mahkeme kararıyla Devlet hazinesine mal edilmesidir.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Hukukun Temel Kavramları, Anadolu Universitesi - Acıko?retim Fakultesi Yayınları, Prof.Dr. Ufuk AYDIN, Dr.O?r.Uyesi Elvan SUTKEN, A?ustos 2018, Eski?ehir, AU Yayın No: 3783, E- ISBN 978-975-06-2732-3
• Hukukun Temel Kavramları, Fatih Bilgili, Ertan Demirkapı, Dora Yayıncılık, Bursa 2012.
• Hukukun Temel Kavramları, Kemal Gozler, Ekin Kitabevi, Bursa 2010.
• Hukukun Temel Kavramları, Yahya Deryal, Derya Kitabevi, Trabzon, 2008
• Norm und Sanktion, Gerd Spittler, Untersuchungen zum Sanktionsmechanismus, Walter, Olten-Freiburg, 1967 (Almanca)
• Herbert L. A. Hart, The Concept of Law, Oxford University Press, London, 1961 (?ngilizce)

Dipnotlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Turk Ceza Hukukunda Musadere 12 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . - Prof.Dr. Mahmut Koca, 27/05/2020, Lexpera