Velletri
(
Latince
:
Velitrae
), ?talya'nın
Lazio
bolgesinde
Roma
iline ba?lı,
Alban Tepelerinde
bulunan (Nisan 2010 tahminleri ile) 53.298 nufuslu bir yerle?im yeri ve komun.
Velletri (Velitrae adıyla) antik ca?larda Volsci kabilesinin merkezi ?ehriydi. Antik Roma kralı Ancus Marcius doneminde Roma ile aynı onemde oldu?u bilinmektedir. Antik Roma cumhuriyet olduktan sonra Etrusklerle birlikte Latin Ligi'ne ba?lanıp Roma'ya krallık rejimi getirme cabalarına giri?mi?lerse de Romalılar Latinleri MO496de yenmi?lerdir. MO 494'te ise Antik Romalılar Volscileri sava?ta yenip, onları idareleri altına almı?lar ve onemli ?ehirleri olan Velitrae'yi ya?malayıp yıkıp yerine bir Roma kolonisi kurmu?lardır. Velitrae MO 443, MO 381, MO 379, MO 377 ve MO 365'te isyan etmi? ve Romalılar tarafından bu isyanlar bastırılmı?tır. Velitrae Romalılar doneminde, MO 338'de surları ceza olarak Romalılarca yıkıldı?ı icin ve onemli Roma yolları gecmedi?i icin geli?memi?tir. Ancak Romalı patrisiyen sulaleler bu ?ehir ve civarında malikaneler ve villalar kurmu?lardır. Bunların en iyi bilineni "Octavia" sulalesidir ve ilk Roma ?mparatoru
Augustus
bu sulaleye ba?lı olup gencli?ini ailesinin bu ?ehirde villasında gecirmi?tir.
MS 410'da
Vizigot
I. Alarik
Roma ve civarını ele gecirip ya?maladı?ı sırada Velitrea de ya?malanan ?ehirler arasındaydı.
Bizanslılar
I. Justinianus
doneminde ?talya'yı tekrar ele gecirince Velletri bir piskoposluk merkezi oldu. 5. ve 6. yuzyıllarda Velletri piskoposlu?u gittikce onem kazandı.
10. yuzyılda Velletri "Tusculum Kontleri" idaresine gecti.
13. yuzyılda Velletri orta ?talya'da ve Lazio bolgesinde cok az sayıda bulunan tam "Ba?ımsız ?ehir" olarak idare edilmeye ba?landı. 1342'de itibaren ise Roma'da bulunan Papalık Devleti'ne ba?lı bir vassal bir devlet olarak idare edildi. Bu donemde Velletri'nin sa?ladı?ı askerler onemli sava?lara katıldılar. Velletri'nin "Ba?ımsız ?ehir" statusu 16. yuzyılda bile devam etmekteydi; ama 1589'da Papa "V. Sixtus" sivil belediye idaresini la?vetti; sonunda 1591'de Papa "XIV. Gregori" resmen ?ehir papalık ve sivil idaresini birle?tirdi ve Velletri'nin "Ba?ımsız ?ehir" statusune son verilip ?ehir
Papalık Devleti
'ne ba?landı.
1744'te "Avusturya Tahtına Gecme Sava?ları" sırasında
Napoli Krallı?ı
'na ba?lı ?spanyol askerlerden kurulu ordu
Avusturya ?mparatorlu?u
ordusuna kar?ı "Velletri Muharebesi"ni kazandı.
Fransız Devrimini
takip eden donemde Velletri isyan ederek Cumhuriyet ilan etti. Ama sonra Fransız istilacılarına kar?ı sava?tı. Bu cumhuriyet idaresi 1814'te kadar surdu.
Viyana Kongresi
ile Velletri yine Papalık Devleti'ne ba?landı.
Birinci ?talya Ba?ımsızlık Sava?ı sırasında 1849'da
Garibaldi
komutanlı?ında bir ?talyan ordusu Burbon Napoli Krallı?ı ordusu ile "Velletri Muharebesi"ne giri?ip galibiyet sa?layıp ba?ımsız ?talyan "Roma Cumhuriyeti" kurdu. Fakat Papalık Devleti koruyucusu olan Fransız orduları cok gecmeden bu cumhuriyeti elemine edip Velletri'yi yine Papalık Devleti'ne ba?ladılar.
Papalık Devleti idaresi altında Velletri hızla geli?ti. 1856'da telgraf geldi ve 1866'da ?talya'da ilk demiryollarından biri olan Roma-Velletri hattı acıldı.
?kinci ?talyan Ba?ımsızlık Sava?ı sonunda Velletri ?talya Krallı?ına dahil oldu.
1913'te Velletri Roma'ya ve Castelli Romanı'ye bir tramvay hattı ile ba?landı. Fa?ist rejimi sırasında ?ehirde hala devam eden "Ekim Ayı ?arap Festivali" yapılmaya ba?landı.
II. Dunya Sava?ı
'nda muttefikler Ocak 1944'te Anzio cıkartmasını yapıp ?talya'ya girdikten sonra Alman orduları i?gal ettikleri ?talya'yı savunmak icin bir sıra savunma hatları kurdular: Cassino'da Gustav Hattı, Pontecorvo'da Hitler Hattı ve daha kuzeyde Velletri'den gecen Sezar Hattı. Bu nedenle kuzeye ilerleyen muttefik orduları Mayıs 1944'te Sezar Hattı'nı yarmak icin bu hatta bulunan mevkilere buyuk zayiat veren hava ve kara hucumları yaptılar. Bu hucumlar sırasında Velletri ?ehrinde cok buyuk sivil halk zayiat yanında, ?ehrin butun tarihsel yapıları ve di?er yapıları yerle bir edildiler.
1946dan itibaren Velletri ?ehri yeniden yapılmaya ba?landı. Bazı tarihesel yapılar, ?ehir Belediye Kona?ı Trivium Kulesi ve Palazzo Ginnetti, yeniden yapıldı. ?ehrin eski bir parcası olan
Lariano
1967'de bir belde olarak ayrıldı. Fakat Katolik kilisesi Velletri ?ehrini ozel statulu "Velletri-Segni suburbicaria" piskoposluk merkezi olarak kabul etti. En son Papa
XVI. Benedictus
papa olmadan bu piskoposluk unvanını ta?ımaktaydı. ?ehre yeni okullar, yeni kultur merkezleri kuruldu. ?talyan
Carabınieri
meslek okulu ve bu okula ba?lı cırak ve gedikli subay Carabinieri alayı kı?laları Velletri'de acıldı. Yeni bir Adalet sarayı ve ozel tribunal mahkemesi merkezi Velletri oldu. ?talya'nın maksimum guvenlikli hapishanelerinden biri Velletri'de kuruldu. Yeni acılan Via Appia Nuova otoyolu bu ?ehir civarından gecmektedir.
Veletri'nin nufusu (4.2010 tahminleri itibarıyla) 53.298 ki?idir. 19. ve 20. yuzyılda kasaba nufusunun geli?imi ?u gosterimde incelenebilir:
[1]
Ki?i
Velletri komunu ?u komunlerle sınır kom?usudur:
Aprilia
(LT),
Artena
,
Cisterna di Latina
(LT),
Genzano di Roma
,
Lanuvio
,
Lariano
,
Nemi
,
Rocca di Papa
Velletri ?u kentlerle karde? ?ehir ba?lantısı kurmu?tur:
Velletri
Albani tepelerinin Monte Artemisio tepesi yamaclarinda bulunan Velletri panoramasi
-
Velletri Belediye Sarayı
-
Velletri Trivio kulesi
-
Valletri car?ı Soka?ı "Corso della Repubblica"
-
Velletri - "Piazza Mazzini" ve fiskiye
-
Velletri Katedrali
-
Velletri - Porta Napoletana ?ehir kapısı
-
Velletri - kultur merkezi
 |
Wikimedia Commons'ta
Velletri
ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
|
|
|---|
| 1 000 000 + ?ehirler
| |
|---|
| 500 000 + ?ehirler
| |
|---|
| 200 000 + ?ehirler
| |
|---|
| 100 000 + ?ehirler
| |
|---|
| 75 000 + ?ehirler
| |
|---|
| 50 000 + ?ehirler
| |
|---|
Not: ?talik
olarak adı verilmi? ?ehirler il merkezi de?ildirler.
|