Kasten zarar gormu? masa tenisi masası
?stanbul
,
Turkiye
'de vandallı?a u?ramı? bir duvar
Adana
'da uzerine
grafiti
yapılmı? trafik levhası
Vandallık
veya akım olarak
vandalizm
, bilerek ve isteyerek, ki?iye ya da
kamuya
ait bir mala, araca ya da urune zarar verme eylemidir.
[1]
Vandal
diye tanımlanan bir ki?i; kırma, boyama, parcalama, yok etme, kesme, yakıcı madde atma, boya atma yoluyla sonucunu bilerek, kamunun veya bir ba?kasının sahiplendi?i, onemsedi?i ve de?erli buldu?u bir nesneye (orne?in, okul arac-gerecine, muzede sergilenen tarihsel bir yapıta, resim galerisindeki bir tabloya) zarar verir.
Terimin cıkı? noktası
Fransız Devrimi
surecinde
Henri Gregoire
adında bir din adamı tarafından Cumhuriyet Ordusu'nun bazı davranı?larını nitelemek icin kullanılmasıdır.
Henri Gregoire
ordunun davranı?larını 455 yılında
Roma
'yı ya?malayan
Cermen
soyundan gelen
Vandallara
benzetmi?tir.
Vandalizm erkek bireylerde daha sık gorulmektedir. Kadınlarda daha az rastlanmasına kar?ın, antisosyal ki?ilik bozuklu?u olan genc annelerin e?lerine ve cocuklarına kar?ı ?iddet iceren davranı?larda bulundu?u bildirilmi?tir. Ozellikle sosyo-ekonomik duzeyi du?uk okul ca?ındaki genclerde sık kar?ıla?ılmaktadır. 16 ayrı liseden 7340 o?renci arasında yapılan bir calı?mada, o?rencilerin % 5'inde vandalist davranı?ların gozlendi?i bildirilmektedir.
[
kaynak belirtilmeli
]
Roma ?mparatorlu?u
'nda,
damnatio memoriae
, yani
hatıraların lanetlenmesi
denilen bir uygulama vardır. Buna gore sevilmeyen birisi oldu?unde ona ait heykeller kırılır ya da kafaları koparılır, isimleri tum kayıtlardan cıkarılır ve adları anılmaz. Orne?in
Neron
tek ba?ına imparator oldu?unda, kendinden once gelen imparatora ait tum heykelleri yıktırmı?tır.
Hristiyanlı?ın
kabulunden sonra da Roma'daki co?u heykeller ya tahrip edilmi? ya da heykellerin alınlarına
hac
kazınmı?tır.
Eski Mısır
'da da rahipler, gucu tekrar ellerine gecirdiklerinde benzer uygulamalarla kendilerinin gucunu kısıtlayan
firavunun
mezarını tahrip ettirmi?lerdir. Ayrıca ba?takilerin, tarihten cıkarmak istedikleri ki?ilerin yuzlerini duvar resimlerinden kazıyarak silmeleri de sık gorulen bir vandalizmdir.
Modern zamanlarda da devam eden resmi vandalizm,
Naziler
tarafından yıkılan
Yahudi
sembolleri,
Sovyetler Birli?i'nin da?ılmasından
sonraki tahribatlar,
Taliban
tarafından yok edilen tarihi dev
Buda
heykelleri vb. ile sembolle?mi?tir.
Cevresel vandalizm
, bazı cevreciler tarafından kullanılan bir terimdir. Cevreciler bu terimi kırılgan
ekosistemin
korkunc ve bariz yıkımını ve ozellikle cevre koruma yasalarının ci?nenmesini acıklamak icin kullanırlar.
Sit alanları gibi koruma altına alınmı? alanlarda yapılan yasal olmayan saldırılar cevresel vandalizme onemli bir ornektir. Akarsuların ciftlik atıkları ile kirletilmesi,
atmosferin
fosil yakıt
tuketimi sebebiyle artan
karbondioksitten
zarar gormesi gibi farklı ornekler de sıralanabilir.