Ermenistan Ulusal Meclisi
(
Ermenice
:
????????? ?????????????? ??????? ?????
,
Hayastani Hanrapetyut'yan Azgayin zhoghov
veya basitce ??????? ?????, ??
Azgayin Jo?ov
,
AZh
),
Ermenistan
'ın
tek meclisli
yasama organıdır
. Gayriresmi olarak
Ermenistan Parlamentosu
(??????????,
khorhrdaran
) olarak da anılır.
Ulusal Meclis ilk olarak 1918'de,
ba?ımsızlık ilanlarının
ardından
Ermeni Ulusal Konseyi
tarafından Khorhurd (
Ermenice
: ????????) adıyla kuruldu.
[1]
Ulkenin gecici yasama organı olarak hareket eden Ermeni Ulusal Konseyi, uyeli?ini uce katlayarak
Ta?naklar
ve
Halkcılardan
olu?an bir gecici koalisyon hukumeti kurdu.
[2]
1919 Ermenistan parlamento secimlerinin
ardından, Millet Meclisinin uyeli?i birkac azınlık temsilcisi de dahil olmak uzere yeniden 80 milletvekiline yukseldi. Khorhurd, 1920'de
Ermenistan'ın Sovyetle?tirilmesi'ne
kadar, iki yıllık bir sure icinde dort
ba?bakan
aracılı?ıyla ezici bir Ta?nak co?unlu?u ile i?lemeye devam etti.
[3]
1938'den itibaren,
Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Ulusal Meclisi,
Ermenistan Yuksek Konseyi
olarak anıldı. 1991'de
Sovyetler Birli?i'nin da?ılması
ve 1995'te Ermenistan'ın yeni
anayasasının
kabul edilmesinin ardından, mevcut Ulusal Meclis kuruldu.
Ulusal Meclis tek meclisli bir organdır. Ulusal Meclis en az 101 sandalyeden olu?ur - ancak tahsis edilen ek sandalyelerle - cok nadir durumlarda buyuyebilir ve yakla?ık 200 sandalyeye ula?abilir.
[4]
Ulusal Meclisin mevcut ba?kanı
Alen Simonyan
'dır.
Erivan'daki Ermenistan Ulusal Meclisi'nin (veya Parlamento binasının) havadan gorunumu.
Nisan 2021'de yapılan secim sistemi de?i?ikliklerinden sonra milletvekilleri
parti listeli nispi temsil
yontemiyle sadece
kapalı parti listeleri
uzerinden seciliyor.
[5]
[6]
Parti listelerinin ilgili bolumunde yer almaları ko?uluyla, ulusal azınlıklar icin dort koltuk ayrılmı?tır. Bir parti listesinin herhangi bir ust segmenti, aynı cinsiyetten temsilcilerin %70'inden fazlasını iceremez.
Partilerin meclise dahil olabilmeleri icin sırasıyla ba?ımsız olarak %5 ve ittifaklar icin ise %7 barajını gecmeleri gerekiyor.
Yasaya gore - bir veya daha fazlası secim barajını gecememi? olsa bile - mecliste en az 3 siyasi guc bulunmalıdır. Bu durumda parti mi yoksa blok mu oldu?una bakılmaksızın hangi partinin meclise girece?ine salt yuzde karar verir.
Secim sonuclarının acıklanmasından sonraki 6 gun icinde hicbir parti birinci turda %50'den fazla oy alamazsa ve yeterli sayıda koalisyon kurulmazsa ilk tur oylamanın 28. gununde ikinci tur secim yapılır. En iyi performans gosteren iki siyasi gucun ikinci tura katılmasına izin verilir. ?lk turda alınan tum oylar korunur. ?kinci tur secimleri kazanan partiye (veya yeni kurulan bir koalisyona), tum oyların %54'une ula?ması icin ek sayıda koltuk verilir (yeni kurulan koalisyonun ilk turda elde edilen sonuclara gore %54'ten fazla oya sahip olmaması ?artıyla).
Herhangi bir parti veya blok, oyların 2/3'unden fazlasını kazanırsa tum sandalyelerin en az 1/3'unun kazanan dı?ındaki gucler tarafından tutulmasını sa?lamak icin yeterli ek oy, parlamentoda temsil edilen di?er tum siyasi gucler arasında da?ıtılır.
Tum oyların 1/3'unun iktidarda olmayan partilere verilmesi ?artı anayasada ongoruldu?unden ve muhalefet milletvekillerinin geri cekilmesi bu kuralın ihlaline yol actı?ında iktidar partisinin yeni bir erken secime gitmek zorunda kalaca?ını savunanlar vardır. Ancak bu bir uzla?ı goru?u de?ildir ve muhtemelen Anayasa Mahkemesinde ele alınacaktır.
[7]
Tarihsel olarak, kullanılan oyların onemli payı (1995: %12,8; 1999: %18,6; 2003: %24,0; 2007: %24,7; 2012: %1,6; 2017: %9,1; 2018: %14,9; 2021: %19,8) secim barajı ve oy da?ılımında dikkate alınmadı.
[8]
2021 Ermenistan parlamento secimlerinin
ardından Ulusal Meclis'teki mevcut siyasi temsil:
Ulusal Meclis on bir daimi komiteye sahiptir:
- Savunma ve Guvenlik Daimi Komitesi
- Ekonomik ??ler Daimi Komitesi
- Avrupa Entegrasyonu Daimi Komitesi
- Mali ve Butce ??leri Daimi Komitesi
- Dı? ?li?kiler Daimi Komitesi
- Sa?lık ve Sosyal ??ler Daimi Komitesi
- ?nsan Hakları ve Kamu ??leri Daimi Komitesi
- Bilim, E?itim, Kultur, Diaspora, Genclik ve Spor Daimi Komitesi
- Devlet ve Hukuk ??leri Daimi Komitesi
- Bolgesel Yonetim, Yerel Oz-Yonetim, Tarım ve Cevre Daimi Komitesi
- Bolgesel Entegrasyon Daimi Komitesi
2015 Anayasa Reformuna Gore De?i?iklikler
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Ermenistan'ın yeni anayasasına (
2015 Anayasa Reformları
) gore, daha once ad hoc komiteler olarak tanımlanan komitelerin i?levleri,
gecici
ve
soru?turma
komitelerine bolunmu?tur. Yeni anayasanın 107. maddesinde belirtildi?i uzere, Ulusal Meclis, bazı kanun ve kanun tasarılarını goru?mek ve meclisle ilgili goru? veya beyanlarda bulunmak uzere ancak Ulusal Meclis kararıyla gecici komisyonlar olu?turulabilir.
108. madde Ulusal Meclis soru?turma komisyonları hakkındadır.
1. Ulusal Meclise kamu yararına ili?kin gercekleri bildirmek icin, milletvekillerinin toplam sayısının en az yuzde yirmi be?inin talebini sunması halinde soru?turma komisyonu olu?turulmalıdır.
2. Ulusal Meclis, bir soru?turma komisyonunun uye sayısını duzenler. Soru?turma komisyonlarının yerleri, hizip uye sayısı ile orantılı olmalıdır. Komisyonun ba?kanı, talepte bulunan meclis uyesi olmalıdır.
3. Soru?turma kurulunun en az dortte biri talep ederse; devlet, yerel ozyonetim organları ve yetkililer, bilgi kanunla korunan sırlar olarak sınıflandırılmamı?sa, goreviyle ilgili gerekli bilgileri komiteye sunmaya mecburdur.
Gecici ve soru?turma komisyonu ile ilgili di?er tum duzenlemeler Ulusal Meclis ?ctuzu?u Hakkında Kanunla olu?turulmalıdır.
[9]
Gecici komiteler ve uluslararası deneyim ile ilgili endi?eler
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
En son
anayasal reformlara
gore Ermenistan Cumhuriyeti
parlamenter
bir devlet yonetim sistemine sahip olacaktır. Bu,
yarı ba?kanlık sistemine
kıyasla parlamentonun yetkilerinin artırılaca?ı anlamına gelir. Buna bir ornek, hukumet tarafından kullanılan ve kullanılacak olan cumhuriyetin yurutme yetkisini denetleme hakkıdır (mevcut anayasanın 85. maddesi ve yeni anayasanın 145. maddesi itibarıyla). Boylece parlamento daha fazla yetki ve i?leve sahip olacak. Bu nedenle bu yetkileri kullanmak ve i?levlerini yerine getirmek icin daha fazla araca ihtiyac duyar. Soru?turma komisyonu, parlamentonun denetim yapması icin harika bir aractır ve bu nedenle yeni anayasanın 107 ve 108. maddelerine gore gecici ve soru?turma komisyonları arasında bir ayrım vardır.
Ancak 2015 yılının sonlarında, yeni anayasanın 108. maddesinde ongorulen bu komisyonların yetkileriyle ilgili bir endi?e vardı. Ermenistan Ulusal Meclisinin partisiz tek milletvekili
Edmon Marukyan
, 108. maddenin 3. noktasına bir zeyilname onerdi. Ona gore zeyilname, soru?turma komitelerinin, devlet ve yerel ozyonetim organlarının yetkililerini komitelerin oturumlarında hazır bulunmalarını ve ilgili acıklamaları yapmalarını talep etme yetkisine sahip olması gerekti?ini belirtmelidir. ?yile?tirme ilk kez 11 Eylul 2015'te Ulusal Meclis Devlet ve Hukuk ??leri Daimi Komitesi oturumunda onerildi. O zamana kadar oneri olumlu bir geri donu? aldı ve komite uyeleri anayasal duzeyde onaylanabilece?ini belirtti. Bununla birlikte, Ulusal Meclise yapılan resmi teklife ili?kin karar, zeyilnamenin anayasadan ziyade UM'nin ic tuzu?une dahil edilmesi yonundeydi.
[10]
Uluslararası deneyim, soru?turma komitelerine bu tur yetkilerin verilmesinin yaygın bir ?ey oldu?unu gostermektedir.
Avrupa Parlamentosu
?ctuzu?u'nun 176. maddesinin 7. fıkrasında, "Bir soru?turma komitesi, 2. paragrafta atıfta bulunulan kararın 3. maddesinde atıfta bulunulan kurum veya ki?ilerle, bir duru?ma yapmak veya belge elde etmek amacıyla temas kurabilir."
[11]
Gecici komisyonların devlet ve yerel ozyonetim yetkililerinin huzurunda bir duru?ma yapma yetkisine sahip oldu?u ne anayasada ne de Ulusal Meclis ?ctuzu?unde ongorulmemi? olsa da komite kapalı bir duru?ma yaptı?ında boyle bir durum vardı. 23 Ekim 2008'de Ermenistan Cumhurba?kanı'nın emriyle, 1 Mart 2008'deki olaylarla ilgili gercekleri ve kanıtları elde etmek uzere gecici bir uzmanlar komitesi kuruldu. Gerekli bilgileri elde etmek icin, komisyona gercek bir meclis soru?turma komisyonuna ozgu araclar verildi.
Anayasa ve kanunların ongordu?u ?ekilde gecici komiteler
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Ad hoc komiteler, belirli yasa tasarılarını tartı?mak veya belirli konuları, olayları veya gercekleri ara?tırmak ve sonucları Ulusal Meclise sunmak icin Ulusal Meclis kararıyla kurulan ozel gecici komitelerdir. Bu komitelerin amacı, daimi komitelerin kapsamadı?ı istisnai durumlara dikkat cekmektir.
Ermenistan Anayasası
'nın 73. maddesine gore, "Uygun oldu?u takdirde, belirli kanun tasarılarının on goru?mesi veya belirli meseleler, olaylar ve olgular hakkındaki goru?, beyanatların Ulusal Meclise sunulması icin Ulusal Meclis ?ctuzu?une ili?kin kanunun ongordu?u ?ekilde gecici komisyonlar kurulabilir". Anayasadaki de?erlendirme ve tanımlamadan sonra, Ulusal Meclis ?ctuzu?u Hakkında Kanun, ad hoc komiteleri ile ilgili tum konuları acıkca tanımlamaktadır. Daha ozel olarak, anılan kanunun 22. maddesine gore, Ulusal Meclis kararı ile ek komisyonlar olu?turulur. Karar, bir ad hoc komitenin gorevleri, ?artları ve prosedurleri ile ilgili bilgileri icermelidir; yani komite, yalnızca ara?tırma alanlarına, eri?ebilece?i kaynaklara ve ayrıca zaman cercevelerine gore belirlenmi? cok katı sınırlamalar icinde faaliyet gostermelidir. Bu tur komitelerin varlı?ının nihai nedeni, Ulusal Meclis oturumu sırasında bulguları hakkında bir rapor sunmaktır. Bu raporlara dayanarak, milletvekili 2 gun icinde bir karar tasla?ı olu?turabilir ve Lider Komite tarafından kabul edilirse, karar onumuzdeki dort gunluk oturum icin taslak gundeme dahil edilebilir.
Ad hoc komiteler: amacları, prosedurleri ve sonucları
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Ermenistan Ulusal Meclisinin mevcut ek komitelerinden biri de Etik Komitesidir. Bu, Ulusal Meclisin her oturumunda var oldu?u gibi klasik bir ek komite de?ildir. Ancak komite, yeni bir komite olu?turuldu?unda birbirini izleyen oturumun ba?langıcına kadar calı?ır.
Ermenistan Cumhuriyeti Ulusal Meclisin ?ctuzu?une ?li?kin Kanunun 24.1. maddesine gore her hizip, etik kurul icin en az 1 milletvekili aday gosterme hakkına sahiptir. Etik kurul ba?kanını, ba?kan yardımcısını atayacak ve di?er uyeleri onaylayacak olan Ulusal Meclis ba?kanı olmasına ra?men, komisyon ba?kanı ve ba?kan yardımcısı, hizip adaylı?ı ile komisyon uyeleri arasından atanır. Etik kurul ba?kanı muhalif olmayan bir gruptan ise ba?kan yardımcısı muhalefet grubundan olmalıdır ve tersi de gecerlidir. Hizipler etik kuruldaki temsilcilerini de?i?tirme hakkına sahiptirler.
Ermenistan Cumhuriyeti Ulusal Meclisin ?ctuzu?une ?li?kin Kanunun 24.2. maddesine gore etik kurul, bir milletvekilinin giri?imci faaliyetlerde bulunmama, devlet veya ticari kurulu?larda gorev yapmama ve bilimsel, pedagojik veya yaratıcı calı?malar dı?ında ba?ka ucretli i?ler yapmama ?artlarını ihlal etti?i konusunda Ulusal Meclise karar sunar (anayasanın 65 inci maddesinin birinci fıkrası). Komite ayrıca anılan kanunun 6.1. maddesinin 2. fıkrasının ihlal edilip edilmedi?ine de karar verir. Yani yasalara uymak, toplumun ahlaki normlarına saygı duymak, meslekta?larına saygılı olmak, ki?isel cıkarların rehberli?inde olmamak vb. Bir milletvekilinin i?inin bilimsel, pedagojik veya yaratıcı ve daha fazlası olup olmadı?ı konusunda sonuca varmasını sa?lar. Etik Komitesi, komite tarafından incelenen konularla ilgili materyal ve belgeleri herhangi bir devlet kurumundan talep edebilir ve alabilir. Komisyonda incelenen hususlarda mahkemeler, hakimler ve savcılar dı?ındaki devlet kurumlarından da inceleme ve bilirki?i incelemesi yapılmasını talep edebilir. Etik kurul uyeleri, herhangi bir devlet kurumuna girmekte veya olayla ilgili her turlu belgeyi incelemekte serbesttir.
Etik kuruluna kanunda ongorulen hallerde herkes ba?vurabilir. Ba?vuru sahibi, ilgili tum belgelerle birlikte yazılı bir ba?vuru sunmalıdır. Kurul, ba?kanının teklifi ile en gec on gun icinde ba?vuruda ortaya cıkan konuyu incelemeye ba?lar veya incelemeyi reddeder. Etik kurul, incelemeye ba?ladıktan sonra 30 gun icinde konuyu incelemeyi bitirir. Ayrıca daha derin bir ara?tırma yapılması gerekti?inde son tarihi 20 gun uzatabilir.
Ba?vuruda vekilinin acık oturum yapılmasını onerdi?i durumlar dı?ında komisyon toplantıları kapalıdır. Komitenin oturumu, uyelerin en az yarısının hazır bulunması halinde gecerlidir ve toplantı, yasada belirtilen ?ekilde komite ba?kanı, ba?kan yardımcısı veya ba?ka bir uye tarafından yapılır. Konuyu incelemek uzere gorevlendirilen komitenin uyesi asıl raportor, ba?vuruda belirtilen yardımcısı ise ek raportordur. Komitenin kararları ve sonucları, oylamaya uyelerin yarısından fazlasının katılması halinde oy coklu?u ile kabul edilir. Ba?vurunun iceri?i ve ba?vuruda belirtilen milletvekilinin adı, nihai kararın kabulune kadar kamuya acık de?ildir. Etik kurul uyeleri ve kurul faaliyetlerine katılan di?er ki?iler, inceleme detaylarını kamuoyuna acıklayamazlar.
[12]
Bu komisyondaki son vakalardan biri, oylama sırasında birkac milletvekilinin adının belirtildi?i ve onların yerine di?er milletvekillerine oy verdiklerini bildiren bir uygulamaydı. Ba?vuruyu inceledikten sonra, davaya atanan komisyon uyesini ve sanık milletvekillerini dinledikten sonra, etik komisyonu onları kanunlara uyma gorevini ihlal etmekten suclu buldu. Ayrıca gelecekte bu tur sorunları ortadan kaldırmak icin komisyon, Ermenistan Cumhuriyeti Ulusal Meclisin ?ctuzu?une ili?kin Kanunda, di?er milletvekillerinin rahatsızlı?ı yerine oylamanın daha ozel olarak ele alınması icin eklemeler ve de?i?iklikler yapılması onerisinde bulundu ve ba?kanlık gorevlisini, milletvekilini Ulusal Meclis oturumu sırasında hazır bulunma hakkından mahrum bırakan bu milletvekillerine kar?ı derhal disiplin onlemleri almaya zorladı. Ulusal Meclis bu oneriyi onayladı.
[13]
Ermenistan Cumhuriyeti'ndeki Gaz Tedarik Sistemi Faaliyetlerinin ?ncelenmesine ?li?kin Ad hoc Komite
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Bu komite,
do?al gaz
tuketicilerinin menfaatlerinin korunma duzeyini (tedarik edilen gazın kalorisi, gaz kullanım sayaclarının test edilmesi, zarara ili?kin argumanlar), 2011-2013 yılları arasında do?al gaz icin birikmi? borcların hukuka uygunlu?unu incelemek ve borc miktarının makul olup olmadı?ı, alternatif gaz ithalatcılarının olasılıkları ve bir butun olarak Ermenistan'daki gaz tedarik sistemiyle ilgili ayrıntılı listelenmi? di?er konular hakkında tahminlerde bulunmak amacıyla ?ubat 2014'te kurulmu?tur.
Komite kapalı oturumlar duzenledi. Kararlar ve sonuclar oy coklu?u ile kabul edildi. Komite, komite tarafından incelenen konularla ilgili herhangi bir devlet kurumundan materyal ve belge talep etme ve alma hakkına sahipti; mahkemeler, hakimler ve savcılar dı?ındaki devlet kurumlarından da komisyonda incelenen hususlarda inceleme, inceleme ve bilirki?i incelemesi yapılmasını talep edebilir.
[14]
Komite bulgularını ve vardı?ı sonucu 7 Nisan 2015 tarihli Ulusal Meclis oturumunda sunmu?tur.
[15]
|
|---|
| ?ehir
| | |
|---|
| Mekanlar ve abideler
| |
|---|
| Kultur, sanat ve muzeler
| |
|---|
| Bilim ve teknoloji
| |
|---|
| ?lceler
| |
|---|
| Di?er
| |
|---|
|
|---|
| Federal
| |
|---|
| Uniter
| |
|---|
Egemen olmayan
devletler
| |
|---|
| BM uyesi olmayan devletler
| |
|---|
|