Tek toynaklılar Ya?adı?ı donem aralı?ı: 56-0  myo Eosen - Gunumuz [1]   Pre? ? O S D C P T J K Pg N
Bazı tek toynaklı turleri ( Ernest Protheroe , 1910 )
Biyolojik sınıflandırma
Alem: Animalia ?ube: Chordata Sınıf: Mammalia Klad : Pan-Perissodactyla Takım: Perissodactyla Owen , 1848
Familyalar [3]
† Hyopsodontidae ? † Brontotheriidae † Anthracobunidae † Phenacodontidae † Desmostylia ? [2] Klad: Tapiromorpha † Ancylopoda † Chalicotheriidae † Lophiodontidae † Eomoropidae † Breviodontidae † Isectolophidae † Lophialetidae Klad: Ceratomorpha Tapiroidea † Deperetellidae † Helaletidae † Heptodontidae Tapiridae Rhinocerotoidea † Amynodontidae † Eggysodontidae † Hyrachyidae † Hyracodontidae † Paraceratheriidae Rhinocerotidae Alt takım: Lophodontomorpha Klad: Hippomorpha † Indolophidae † Pachynolophoidea Equoidea † Palaeotheriidae † Pachynolophidae Equidae Ya?ayan familyalar koyu renkle gosterilmi?tir. Ya?ayan turler icin metne bakınız.

Tek toynaklılar ya da tek parmaklılar ( Latince :  Perissodactyla ), memeliler (Mammalia) sınıfından otobur hayvanları barındıran bir takımdır . Ayaklarında genelde tek sayıda toyna?ı bulunan bu takımdaki hayvanlar buyuk ve cok buyuk hayvanlar olarak nitelenebilir. Cift toynaklılar takımının gevi? getiren hayvanlarının aksine tek toynaklılar bitki selulozunu midede de?il ba?ırsaklarda sindirir. Atgiller , gergedanlar ve tapirler mevcut tek toynaklılardır.

Ozellikler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Farklı habitatlara ve ya?am tarzlarına uyum sa?lamak icin, tek toynaklılar, fiziksel olarak belirgin farklılıklar geli?tirmi?tir. Ayakların ve di?lerin yapısında ortak ozellikler vardır. Tum canlılar ve soyu tukenmi? turlerin buyuk co?unlu?u oldukca buyuk hayvanlardır. Fillerden sonra karada ya?ayan en buyuk ikinci memeli olan gergedanlar bu gruba dahildir. Oligosen'den boynuzsuz, gergedanla ilgili bir hayvan olan soyu tukenmi? Paraceratherium , tum zamanların en buyuk kara memelisi olarak kabul edilir. ?lkel at Hyracotherium gibi grubun bazı bazal temsilcileri, sadece 20 cm omuz yuksekli?i ile oldukca kucuktu. Yerli atların ve evcil e?eklerin cuce ırkları dı?ında, gunumuzun tek toynaklıları 180 ila 420 santimetre ba? vucut uzunlu?una ve 150 ila 3500 kilogram a?ırlı?a ula?maktadır. Gergedanlar sadece seyrek tuylu ve kalın bir epidermise sahipken, tapirler ve atların kalın, kısa kılları vardır. Co?u turun rengi gri veya kahverengidir, ancak zebralar tipik bir cizgili elbise giyer ve genc tapirlerin beyaz dikey cizgileri vardır.

Ya?am ?ekli [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tek toynaklılar, farklı ya?am tarzlarına neden olan bir dizi farklı habitatlarda ya?arlar. Tapirler yalnızdır ve co?unlukla tropik ya?mur ormanlarında ya?ar. Gergedanlar oldukca kuru savanlarda ve Asya'da ıslak bataklık veya ormanlık alanlarda yalnız ya?ama e?ilimindedir. Atlar, cayırlar , bozkırlar veya yarı coller gibi acık alanlarda ya?ar ve gruplar halinde birlikte ya?ar. Tek toynaklılar yalnızca otcullardır ve de?i?en derecelerde otlar, yapraklar ve di?er bitki kısımlarıyla beslenirler. Co?unlukla cimlerle beslenenler ( beyaz gergedanlar , atlar ) ve yapraklarla beslenenler ( tapirler , di?er gergedanlar ) arasında bir ayrım yapılır.

Evrim [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Cift toynaklılarla ili?kisi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Mart 2015'te yayınlanan ara?tırmalara gore, tek toynaklılar en azından bazı Meridiungulatlar ile yakın bir aile ili?kisi icindedir. Bunlardan bazıları paleoco?rafik da?ılımlarına gore sınıflandırıldı. Bununla birlikte, protein dizilimi ve Meridiungulata'nın filogenetik olarak genc uyelerinin (ozellikle Litopterna'dan Macrauchenia ve Notoungulata'dan Toxodon ) kalıntılarından elde edilen fosil kollajen ile kar?ıla?tırma yoluyla tek toynaklılar ile yakın bir ili?ki kurulabilir. Her iki akraba grup, tek toynaklılar ve Litopterna - Notoungulata , ?imdi Panperissodactyla'nın daha yuksek seviyeli taksonundadır. Bu akrabalık grubu, cift toynaklıları ve balinaları ( Artiodactyla ) da iceren Euungulata'ya dahildir. Litopterna-Notoungulata grubunun tek toynaklılardan ayrılması muhtemelen Kretase-Paleojen yok olma olayından once gercekle?ti. " Condylarthlar " muhtemelen iki grubun geli?imi icin ba?langıc noktası olarak kabul edilebilir, cunku bunlar esas olarak Paleojen'de kuzey yarımkurede ya?ayan heterojen bir ilkel toynaklılar grubunu temsil eder. ^{[4] [5]}

Ca?da? uyeler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tek parmaklı toynaklılar (Perissodactyla), yakla?ık 17 ture sahip uc ya?ayan aileden olu?ur Gergedanlar ve tapirler birbirleriyle atlardan daha yakın akrabadır. Atların di?er tek toynaklılardan ayrılması molekuler genetik analize gore yakla?ık 56 milyon yıl once ( Paleosen sonu) gercekle?ti, gergedanlar ve tapirlerin ataları ise yakla?ık 47 milyon yıl once ( Eosen ) ayrıldılar.

Taksonomi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tek toynaklılar takımının gunumuzde ya?ayan uyeleri iki alt takımda sınıflandırılır:

• Hippomorpha her aya?ında tek toyna?ı olan, uzun bacaklı ve hızlı ko?an hayvanlardan olu?ur ve gunumuzde soyunu surduren tek familya atgiller ( Equidae ) ve bu familya icindeki tek cins olan Equus tur. Bu cins icinde at , zebra , e?ek ve di?er turler bulunur.
• Ceratomorpha birkac i?levsel toyna?ı olan ve Hippomorpha turlerinden daha a?ır ve daha yava? hareket eden tek toynaklıların olu?turdu?u alt takımdır. Bu alt takımın icinde soyunu surduren iki familya bulunur: Tapirgiller (Tapiridae) ve gergedangiller (Rhinocerotidae).

Tek toynaklıların soyunu surduren uc familyası a?a?ıdaki gibi sınıflandırılır:

• Takım Perissodactyla - Tek toynaklılar

• Alt takım Hippomorpha

• Familya Equidae - Atgiller : Atlar ve benzerleri, tek cins icinde 9 tur

• Equus caballus - At
• Equus gmelini - Tarpan (Avrupa Yaban Atı)
• Equus przewalskii - Przewalski atı ,
• Equus asinus - Afrika yaban e?e?i ,
• Equus hemionus - Asya yaban e?e?i ,
• Equus burchellii - Ova zebrası ,
• Equus zebra - Da? zebrası ,
• Equus grevyi - Grevy zebrası ,

• Alt takım Ceratomorpha

• Familya Tapiridae - Tapirgiller : Tapirler, tek cins icinde 4 tur

• Tapirus terrestris - Brezilya tapiri ,
• Tapirus pinchaque - Da? tapiri ,
• Tapirus bairdii - Baird tapiri ,
• Tapirus indicus - Hint tapiri ,

• Familya Rhinocerotidae - Gergedangiller : Gergedanlar, 4 cins icinde 5 tur

• Diceros bicornis - Kara gergedan ,
• Ceratotherium simum - Beyaz gergedan ,
• Rhinoceros unicornis - Hint gergedanı ,
• Rhinoceros sondaicus - Java gergedanı ,
• Dicerorhinus sumatrensis - Sumatra gergedanı .

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kitap [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Martin S. Fischer: Mesaxonia (Perissodactyla), Unpaarhufer . In: Wilfried Westheide, Reinhard Rieger (Hrsg.): Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schadeltiere . Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg und Berlin 2004, S. 646?655, ISBN 3-8274-0307-3 .
• Thomas S. Kemp: The Origin & Evolution of Mammals. Oxford University Press, Oxford 2005. ISBN 0-19-850761-5 .
• A. H. Muller: Lehrbuch der Palaozoologie , Band III: Vertebraten, Teil 3: Mammalia. 2. Auflage. Gustav Fischer Verlag, Jena und Stuttgart 1989. ISBN 3-334-00223-3 .
• Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder (Hrsg.): Mammal Species of the World . 3. Ausgabe. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2005, ISBN 0-8018-8221-4 .

Wikimedia Commons 'ta Tek toynaklılar ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur.

Wikispecies 'te Tek toynaklılar ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.