Tar , uzun saplı; ?ran , Azerbaycan , Gurcistan , Ermenistan ve kısmen Turkiye 'de kullanılan telli bir calgıdır. Tar (???) kelimesi, Farsca 'da "tel" anlamına gelir. Tar calan ki?iye ise tarzen veya tarist denmektedir. Bu calgının iki bucuk oktav ses sahası bulunmaktadır. 8 yıl once UNESCO tarafından Dunya Miras Listesinde alınmı?tır. ^[1]

Gunumuzde ?ranlılar ve Azerbaycanlılar bu calgının kendi kulturlerine ait oldu?unu iddia ederler. Bu durumun yanı sıra iki ulkede de tar farklı ?ekillerde kullanılmaktadır. Kopuz 'dan gelen sazlardandır. Tar; setar , dutar , penctar ve gitar gibi enstrumanların atasıdır. Bu calgının ne zaman ve nerede ilk olarak kullanıldı?ına dair elimizde pek bilgi olmamasına ra?men 10. yuzyıldan kalma birkac ?iirde tar isminin gecti?i bulunmu?tur. Orta ca? resim eserlerinde de tarın tasvirine rastlanılabilir. 1816 yılında Ebu Gasım Tebrizi’nin ya?lı boya ile yaptı?ı “Tar calan kız” eseri bu bakımdan ilgi cekicidir. ^[2] Bilinen ilk tar orne?i olan ?e?tar, dizde calınan bir enstrumandır. 19. yuzyılda Mirze Sadık tarın yapısında bir de?i?ikli?e gidip tel sayısını be?ten ona yukseltmi?tir. Ayrıca a?ırlı?ı yuzunden dizde calınması gereken tarı hafifleterek go?uste calınabilecek bir enstruman haline getirmi?tir. ?ran tarı, be? tellidir. Dervi? Han , tara altıncı bir tel daha eklemi?tir. Azerbaycan tarı ise farklı ce?itte olup, on bir telden olu?ur. Turkiye'de de Azerbaycan tarı calınmaktadır. Kars yoresinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Siirt'te halk oyunlarının bir parcasıdır. ^[3] Tar’ın sesi icin musiki?inaslar bir benzetme de yapmı?lardır. Tar’ın alt telinin(a?sim); su gibi akıcı, orta telinin(sarısim); ate? gibi yakıcı, ust telinin ise(koksim); toprak gibi sabitleyici oldu?unu soylemi?lerdir. ^[4] Tarın sesi mandolin, cumbu? ve buzuki'yi andırsa da farklı bir calım tekni?i ve repertuvarı vardır. ^[5]

Tar Yapımı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Uc bolumden olu?an tarın yapımı icin 3 farklı a?ac kullanılmaktadır. Teknesi buyuklukleri birbirinden farklı iki canaktan olu?maktadır ve genellikle dut a?acından yapılır. ^[6] Bu dut a?acları, tekneyi oyma i?lemi yapılırken catlamaması icin ve sesinin daha guzel olması icin gun ı?ı?ı alan yerlerden kesilmi? a?aclar kullanılmaktadır. Sap kısmı genellikle ceviz gibi daha sert a?aclardan yapılmaktadır. Kelle denen ba? kısmı icin ise fındık a?acı kullanılır.

Tar Turleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tar turleri dorde ayrılır: 86?89 cm uzunlu?undaki solo tar, 83?86 cm uzunlu?undaki orkestra tar, 72?76 cm uzunlu?undaki o?renci tarı ve cura tarı. ^[7]

Azerbaycan'da tar calgıcıları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• A?aselim Sahib o?lu Abdullayev (1950)
• Adil Geray Heybetgulu o?lu Memmedbeyli (1919-1973)
• Adil Kamil o?lu Ba?ırov (1937)
• Allahyar Aslan o?lu Cavan?irov (1907-1972)
• Behram Me?edi Suleymanbey o?lu Mansurov (1911 -1985)
• Baba Aliheyder o?lu Salahov (1923 - 1981)
• Ceyran Esed kızı Ha?ımova (1934)
• Ahmedhan Memmedrza o?lu Bakılhanov (1892 -1973)
• Ehsen Aliabbas o?lu Dada?ov (1924-1976)
• Alikram Hesen o?lu Huseynov (1926 - 2006)
• Alia?a Eyvaz o?lu Guliyev (1917 - 1998)
• Firudin Yusif o?lu Alekberov (1922)
• Firuz Aliabbas o?lu Aliyev (1950)
• Hebib Ebdulhuseyn o?lu Bayramov (1926-1994)
• Hacı Memmed o?lu Memmedov (1920 - 1981)
• Kamil Alisefter o?lu Ahmedov (1920-1996)
• Memmedhan Memmedrza o?lu Bakıhanov (1890-1957)
• Mecnun Tebriz o?lu Kerimov (1945)
• Mirze Sadıg Esed o?lu Sadıgcan (1846 ? 1902)
• Mirze Ferec Rza o?lu Rzayev (1847 - 1927)
• Me?edi Zeynal Hagverdiyev (1861 ? 1918)
• Mirze Mansur Me?edi Melik o?lu Mansurov (1887 - 1967)
• Memmeda?a Memmedhesen o?lu Muradov (1921 ? 1969)
• Mohlet Hanali o?lu Muslumov (1954)
• Nazim Kazım o?lu Kazımov (1950)
• Neriman Bahadır o?lu Mehralıyev (1916 - 1983)
• Server Rza o?lu ?brahimov (1930 - 2002)
• ?irin Me?edi Huseyn o?lu Ahundov (1878-1927)
• Ogtay Suleyman o?lu Guliyev (1938)
• Gurban Bah?ali o?lu Primov (1880 - 1965)
• Ramiz Eyyub o?lu Guliyev (1947)
• Vagif Ecmir o?lu Ebdulgasımov (1942)
• Zamig Balarza o?lu Aliyev (1950)

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Calgı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde iceri?ini geni?leterek Vikipedi'ye katkı sa?layabilirsiniz.