?anghay
caddelerinde Tai-Chi yapanlar
Taicicuen
(太極拳,
pinyin
Taijiquan) genellikle
Tai-Chi
olarak bilinen Cin Tao o?retisinden ortaya cıkmı? evrenle uyumlanma, icrek
sava? sanatıdır
. Buradaki sava? sozcu?unu catı?ma ile ili?kilendirilmemelidir. Dayanma gucu, dirlik, uyumu bulma mucadelesi daha uygun olacaktır. Tai-Chi'nin temel kokleri kadim iki kitaba dayanır. Birincisi, kokleri MO 3000'e kadar uzanan De?i?imler/Donu?umler kitabı olarak da bilinen
Yi Cing
, di?eri ise MO 5 yy.a uzanan Lao Zi'nin Dao (Yol) hakkında yazdı?ı Dao De Cing kitabıdır.
Sonraki yuzyıllarda dovu? sanatlarında kullanılmaya ba?lanan o?retinin bircok ilk ba?latıcısı oldu?u ileri surulmu?tur. Bunlar daha cok uygulamacıların geli?tirdi?i farklı tekniklerdir. Misal Tai-Chi'nin hem dirilik icin hem de dovu?me sanatı olarak ilk yapanlardan kabul edilen Cen ailesinden Cen Vang Ting'dir. Gunumuze kadar farklı tarzları ula?mı? olan Tai-Chi'de en eski yontemin Cen tarzı oldu?u bilinmektedir. Gunumuzdeki di?er tum tarzlar Cen ailesi tarafından o?retilen duzene?e dayanır. 19. yuzyıla kadar Cen ailesi icinde korunan sanat 1820'de aile dı?ından ilk defa Yang Lu Can tarafından o?renilmi? ve halka tanıtılmı?tır. Yang Lu Can'ın kendi birikimi ile yorumladı?ı kendi adıyla anılan Yang tarzı en yaygın kullanılan tarzdır. Yang ailesinden sanatı o?renen farklı ustalar Wu/Hao, Wu ve Sun tarzlarını geli?tirmi?lerdir.
Tai-Chi gunumuzde co?unlukla sa?lık ve uzun ya?am amacıyla ba?vurulan bir beden calı?ması olarak bilinse de ilk cıkı?ında yumu?ak sava?ma sanatı ve uygulamaları olarak kullanılmaktaydı. Hareketler tumuyle gev?eyerek ve yumu?ak tavırla uygulanır ve kasların en gergin halde kullanıldı?ı di?er mucadele sanatlarından ayrılır. Tai-Chi kavramı Cin o?retilerinin evren kuramından gelir. Once
Vu-ci
(無極 -
wuji)
yani hiclik, kutupsuz hal, devinimsizlik, yoklu?un yoklu?u durumu vardır. Kutupla?ma ve devinim
Yin ile Yang
olarak cıkar. ??te bu ilk kutupla?ma ve ilk devinime Tai-Chi denir. Yuce eylem, ulu tetiklenme gibi anlamlar yakı?tırılabilir ancak ?ngilizcesine dayanarak "yuce yumruk" demek Tai-Chi kuramından uzakla?mak olacaktır. Yin ve Yang imgesinin asıl adı Tai-Chi'dir; evreni, devinimi ve kutupları gosterir. Bu o?retide sonsuz olmanın yolu yumu?ak uyum ve bicimsiz olmak; tukenmenin yolu ise sert bozu?ma ve kartca bicim almaktır.
Farklı stillerde uygulanan Tai-Chi'de form olarak bilinen rutin hareket serileri sanılanın aksine sanatı o?renmenin sadece belli bir kısmını olu?turur. Di?er kısımlar ise silahlı formlar, elle itme calı?ması, uygulamalar, nefes ve enerji calı?maları, hızlı Tai-Chi, mucadele setleri ve serbest dovu? calı?malarıdır.
Gunumuzdeki formlar icin 3 ana kaynak soz konusudur. Usta-o?renci ili?kisine dayalı "Geleneksel Tai-Chi" formları, Cin Spor Komitesince 1960'lardan sonra derlenen "Modern Tai-Chi" formları (24 form Yang ve 42 form kombine) ve ne geleneksel ne de modern sınıfa giren 20. yuzyılda Tai-Chi'yi Amerika kıtasına ta?ıyan ve batı insanına gore modifiye eden 37 hareketlik "Cheng Man Ching" formu. Tai-Chi cevrelerinde en itibarlı kaynak sahip oldu?u ce?itlilik ve zenginlik ile geleneksel Tai-Chi'dir. Ancak o?renilmesindeki zorluk ve musabakalarda standart gereklili?i daha sportif karakteristi?i olan modern Tai-Chi'yi do?urmu?tur.
24 formluk Modern Tai-Chi formları her biri sekiz formdan olu?an uc parcada o?retilir. ?lk sekiz form sekizlik, ikinci sekiz form on altılık, ucuncu sekiz form ise yirmi dortluk olarak nitelendirilir. Formlar her bir o?renciye ozel zaman ayrılarak o?retilebilir. Cok sayıda ayrıntısını o?renmek kolay de?ildir. ?lave olarak, o?renilenleri seri ?ekilde uygulayabilmek icin yo?un antrenman gerekir. Tai-Chi bilgi ve antrenmanına mutlaka kondisyon ve esneklik egzersizleri e?lik etmelidir. Bu konuda dengeli hareket edilmedi?i takdirde ozellikle eklemlerde ciddi sa?lık sorunları ortaya cıkabilir.
Tai-Chi gorunurlu?undeki sadelik, akıcılık ve basitli?in aksine o?renilmesi zor ve belli bir zaman alan, sadece yetkin bir e?itmenin gozetimi altında calı?ılarak o?renilebilen bir sanattır. Sanat hakkında yeterli bilincin ve kulturun olmadı?ı toplumlarda istismara acık bir konudur. Bu bakımdan Tai-Chi e?itmeninde aranması ve sorulması gereken ilk kriter soy a?acı yani e?itmenin, stilin yaratıcısına de?in varması gereken ?eceresidir.
Tai-Chi Chuan, yuzyıllar once Cin'de ortaya cıkmı? olan bir sa?lık sistemidir. Tai-Chi Chuan uzerine yapılan ara?tırmalar, bu uygulamanın solunum yolları, kan dola?ım sistemi, kemik ve eklem rahatsızlıkları gibi pek cok rahatsızlı?ın tedavisinde son derece etkili oldu?unu ortaya koymaktadır. Aerobik egzersizlerde oldu?u gibi insanın fiziksel kapasitesini zorlamayan bu uygulama, gunumuzde bazı universite kliniklerinde kalp ve astım hastalıkları gibi bircok rahatsızlı?ın tedavisinde ba?arıyla kullanılmaktadır.
Tai-Chi Chuan, aynı zamanda etkili bir sava? sanatıdır. Mantık olarak yumu?ak ve direncsiz olanın, sert ve direncli olanı yenmesi ilkesi uzerine kurulmu?tur. Tai-Chi'ye gore kazanmanızı sa?layan ?ey boyun e?mektir. Bu denetimli boyun e?i? once rakibinizin gucuyle uyum sa?lamanızı ve ardından da rakibinizi kendi gucuyle yenmenizi sa?lar. Bu nedenle de ustalar tarafından soylendi?i gibi bir Tai-Chi sava?cısıyla sava?mak, serbestce asılı duran bir car?afı yumruklamak gibidir.
Kendine suyu ornek alan Tai-Chi, tıpkı su gibi yumu?ak ve direncsizdir. Tai-Chi sanatcısı tıpkı su gibi hareket ederek rakibinin bo?luklarını doldurur ve direncsizli?i sayesinde kendini kavramaya calı?an rakibinin parmakları arasından kayıverir. Tai-Chi klasiklerinde ?oyle denmektedir:
E?er rakibiniz sertse, o zaman yumu?ayın. Buna boyun e?mek denir. E?er rakibiniz devinim halindeyse, onunla aynı yone do?ru devinip ona yapı?ın. Buna yapı?mak denir. Du?manınıza saldırdı?ınızda, hızla deviniyorsa hızla devinin, yava?ca deviniyorsa yava?ca devinin, bu sayede devinimleri birbiriyle uyumlu hale getirin."
Bir Tai-Chi sava?cısının tek yapması gereken ?ey rakibiyle icinde zıt kutupları barındıran Yin-Yang butunlu?u olu?turmaktır. Bu sayede rakibi ne kadar guclu olursa olsun onu zorlanmadan alt eder.
Tai-Chi Chuan, yer cekimine kar?ı koymak yerine onunla uyum icinde hareket etmeyi o?reten bir hareket bilimidir. Gunumuzde bilimcilerin farkında olmadıkları ama belki de yakın bir gelecekte farkında olacakları cok onemli bir konu da ?udur: Taocu o?retiye gore insanın dik vaziyette durması onun gokten gelen enerjiyi do?rudan do?ruya ba?ının tepe noktasından bedenine alması sonucu beyin ve ruh yapısında cok olumlu etkiler olu?turmu?tur. Zihnin berrakla?ıp hafızanın geli?mesi gibi.
Dik duru?un bir ba?ka ozelli?i de yer cekimine daha az yuzey sunmasıdır. Bu sayede insano?lu hareket edebilmek icin yer cekimine kar?ı, dort aya?ı uzerinde hareket eden hayvanlara oranla daha az enerji harcamaktadır. Ancak duru?larımızdaki hatalar, yer cekiminin uzerimizdeki etkisi nedeniyle bedenimize zarar vermekte ve normalde harcayaca?ımızdan daha fazla enerji harcamamıza neden olmaktadır. Tai-Chi Chuan, duru?larımız ve hareket bicimimiz uzerindeki etkileri sayesinde yer cekimini uzerimizdeki bir yuk olarak de?il, hareketlerimize yardımcı bir enerji olarak kullanmamızı sa?lamaktadır. Bu sayede de hareketlerimiz daha kendili?inden, zahmetsiz ve akıcı olmakta, tasarruf edilen enerji ba?ka i?levlerde kullanılmak ya da daha sonraki kullanımlar icin depolanmak uzere toplam enerjimize katılmaktadır.
Tai-Chi Chuan, evrensel enerji kaynaklarıyla ba?lantıya gecmemizi sa?layan kozmik bir enerji dansıdır. Tai-Chi uygulaması, insana kazandırdı?ı gev?eme, direnclilik, duyarlılık, ılımlılık gibi nitelikler sayesinde evrensel enerji ile aramızdaki engellerin ortadan kalkmasını sa?lar. Gerilimler ve duyarlılı?ımızdaki azalma, evrensel enerjiler ile ba?lantımızı ortadan kaldırıp sa?lı?ımızın bozulmasına ve zamanından once ya?lanmamıza neden olur. Oysa Tai-Chi uygulaması sırasında derin bir gev?eme duzeyine ula?an bedenimiz zihnimizi de gev?etir. Zihinsel gev?eme, zihnin ve bedenin uzerindeki ortuleri yava? yava? kaldırıp duyarlılı?ımızı arttırır. Duyarlılıktaki bu artma Tai-Chi uygulayıcısının kendini evrensel bir enerji okyanusunun icinde bulmasını sa?lar. Tai-Chi uygulaması aracılı?ıyla kazanılan bu gev?eme ve duyarlılık sayesinde surekli olarak evrensel enerjileri hisseder ve her hareketimizde bedenimizi bu enerjilerle doldururuz.
Tai chi'nin be? ana stili, onları olu?turan Cinli aileler icin adlandırılmı?tır:
Dunyadaki populerli?ine gore sırasıyla ?u stiller yaygın olarak calı?ılmaktadır: Yang, Wu, Cen, Sun ve Wu/Hao. Stiller temel teoriyi payla?ır, ancak e?itimleri farklıdır.
Aile okulları uluslararası toplum tarafından standart olarak kabul edilse de, bu stilleri duzinelerce yeni stil, karma stil ve dal takip etti. Di?er onemli stiller, Batılı uygulayıcılar tarafından tanınan Cen stilinin yakın kuzeni Zhaobao taijiquan; Cen, Sun ve Yang stillerinden evrimle?en ve Baguazhang'ın hareketlerini iceren Fu Chen Sung tarafından yaratılan Fu stili; ve Yang stilini basitle?tiren Cheng Man-ch'ing stili olarak sıralanabilir.
Mevcut stillerin co?u, nesiller boyu bir aile sırrı olarak aktarılan Cen tarzından geldi. Cen ailesi gunlukleri, bugun tai chi olarak bilinen ?eyin mucidi olarak ailenin 9. neslinden Chen Wangting'i kaydeder. Yang Luchan, aile dı?ında tai chi o?renen ilk ki?i oldu. Sava?taki ba?arısı ona "Anormal Derecede Buyuk" anlamına gelen Yang Wudi takma adını kazandırdı ve ?ohreti ve o?retme cabaları, daha sonra tai chi bilgisinin yayılmasına buyuk katkıda bulundu. ?c veya neijia dovu? sanatları tanımı, Shaolinquan stillerine dayalı dı? veya waijia stilleri olarak bilinenleri geni? capta ayırt etmek icin de kullanılır, ancak bu ayrım modern okullar tarafından tartı?ılabilir. Bu geni? anlamda, tum tai chi stilleriyle beraber Baguazhang ve Xingyiquan gibi ilgili sanatlar da bu nedenle "yumu?ak" veya "icsel" dovu? sanatları olarak kabul edilir.
Yang Chengfu'nun bir o?rencisi olan Choy Hok Pang, 1939'dan itibaren Amerika Birle?ik Devletleri'nde acıkca o?retmenlik yapan tai chi'nin bilinen ilk savunucusuydu. O?lu ve o?rencisi Choy Kam Man, Cin Mahallesi'nde t'ai-chi ch'uan'ı o?retmek icin 1949'da Hong Kong'dan San Francisco'ya goc etti. Choy Kam Man, 1994 yılında olene kadar o?retmenlik yaptı.
Profesyonel bir danscı ve Ma Yueliang'ın o?rencisi olan Sophia Delza, 1954'te New York City Modern Sanat Muzesi'nde Amerika Birle?ik Devletleri'nde bilinen ilk halka acık tai chi gosterisini gercekle?tirdi. 1961'de T'ai-chi uzerine ilk ingilizce kitabı olan "T'ai-chi ch'uan: Uyum ?cinde Beden ve Zihin" i yazdı. Carnegie Hall, Aktorler Studyosu ve Birle?mi? Milletler'de duzenli dersler verdi.
Zheng Manqing / Cheng Man-ch'ing, 1964'te Tayvan'dan New York'a ta?ındıktan sonra Shr Jung t'ai-chi okulunu actı. Eski nesil uygulayıcıların aksine, Zheng Amerikan usulleriyle kulturlendi ve e?itildi ve boylece Yang'ın dikte etmesini, Yang stili icin fiili el kitabı haline gelen yazılı bir el yazmasına donu?turebildi. Zheng, Yang'ın geleneksel 108 hareket biciminin gereksiz yere uzun ve tekrarlayıcı oldu?unu hissetti ve bunun da o?renmeyi zorla?tırdı?ına karar verdi. Bu nedenle okullarında o?retti?i kısaltılmı? 37 hareketli bir versiyonunu yarattı. Zheng'in formu, 1990'larda di?er o?retmenler goc edene kadar do?u Amerika Birle?ik Devletleri'nde baskın form haline geldi. 1975'teki olumune kadar o?retmenlik yaptı.
Norvecli Pytt Geddes, ?ngiltere'de tai chi o?reten ilk Avrupalıydı ve 1960'ların ba?ında Londra'daki The Place'de dersler veriyordu. Geddes ilk olarak 1948'de ?anghay'da tai chi ile tanı?tı ve 1950'lerin sonlarında Hong Kong'da ya?arken Choy Hok Pang ve o?lu Choy Kam Man (her ikisi de Amerika Birle?ik Devletleri'nde o?retmenlik yaptı) ile calı?tı.
Grup icinde Tai-Chi uygulaması
Tai-Chi'nin sa?lı?a faydaları geleneksel Cin tıbbının beden ve salkım mekanizmalarına dayalı olarak acıklanmakta ancak soz konusu faydalar modern bilim tarafından ele alınmamakta veya desteklenmemekteydi. Gunumuzde bazı Tai-Chi o?retmenleri Tai-Chi'nin Batı'da kabulu acısından bilimsel ara?tırmaların yapılmasını desteklemektedirler. Ara?tırmalar uzun donemli Tai-Chi calı?malarının istatistiksel bakımdan onemli olmamakla birlikte denge kontrolu, esneklik ve kardiyovaskuler fitness alanlarında bazı etkileri oldu?unu gostermektedir.