Swansea
(/?sw?nzi/
swon
-zee
;
Galce
:
Abertawe
[ab?r?tau?]),
[1]
Birle?ik Krallık
'ta
Galler
'in guneyinde, eskiden
Glamorgan
Kontlu?u'na ba?lı ve ?imdi kendi adı altında
Swansea ?ehir ve Kontlu?u
yoresel idaresine ba?lı,
Atlantik Okyanusu
kıyısında bir buyuk liman ve sahili olan ve ?ehir statusu ta?ıyan bir idare ve yerle?im merkezidir.
Galce
adı
Abertawe
olup
Tawe Nehri a?zı
anlamındadır. Swansea'nin ba?lı oldu?u vilayet Swansea kentsel alanını kapsadı?ı gibi, cok tanınmı? bir kırsal tabiat alanı olan
Gower Yarımadası
ile kırsal Lliw tepelerini de kapsamaktadır. Swansea
?ehir
olma statusunu 1969'da, ?imdiki Kral
III. Charles
'ın
Galler prensi
olarak atanması sırasında bir ?eref olarak almı?tır.
[2]
1982 ise Swansea yoresel idaresinin ba?kanına
Lord Mayor
unvanı ta?ıma ?erefi verilmi?tir.
[3]
Onceleri bir ufak kasaba ve liman olan Swansea 18. yuzyılda ve 19. yuzyılda
Sanayi Devrimi
sırasında cok buyuk geli?me gosterip, gayet cok hızla buyuk bir i?ci sınıfını barındıran bir nufus merkezi ve istihdam sa?layan a?ır sanayi merkezi olmu?tur. Fakat 20. yuzyılda Birle?ik Krallık'ın a?ır sanayisinin cokup, en sonunda hemen hemen ortadan kalkması ile ozellikle Swansea (ve orada bulunan
A?a?ı Swansea Vadisi
) bir endustriyel harabe alanına donmu?tur.
II. Dunya Sava?ı
'nda da o zamanlar halen bulunan a?ır sanayi tesisleri dolayısıyla Swansea buyuk Alman ucak bombardıman hucumlarına hedef olmu? ve ?ehir merkezi yerle bir olmu?tur.
Swansea ?ehir merkezi II. Dunya Sava?ı'ndan sonra yenilenmeye ba?lamı?tır. ?ehir merkezinde bulunan Marina, Glynn Vivia Sanat Galerisi, Swansea Muzesi, Dylan Thomas Merkezi, Cevre Merkezi ve (Avrupa'daki kapalı pazardan en buyuklerinden biri olan) Kapalı Pazar hep 20. yuzyıl ikinci yarısında yapılan binalar arasındadır. 1978'de Quadrant kapalı alı?veri? merkezi, 1982'de St David Merkezi, 1970'te BT Kulesi, 1976'da Alexandra House binası, 1982'de Vilayet ?dare Merkezi, 2005'te
Ulusal Sahil Muzesi
yapılıp acılmı?tır. Swansea halen yenilenip geli?me gostermektedir.
Swansea arkeolojik bakımdan Gower Yarımadası'nda bulunan tarih-oncesine ait kalıtlar ve ?ehir icinde bulunmu? olan Roma zamanı kalıtlar dolayısıyla eski bir yerle?ke oldu?u sanısı do?urmakta ise de ?ehrin Vikingler tarafından Guney Galler'de kurulan bir sahil yerle?kesi oldu?u adından anla?ılmaktadır. Bir Viking ismi olan "Sven"'in biraz yanlı? soylenimi olan "Sweyn" ile eski Norse diline gore "korfez" olan "sey"den olu?up
Svewn'in korfezi
anlamına geldi?i iddia edilmekte ve boylece ?ehrin isminin soyleniminin 'svan-si' de?il, 'svans-i' (?sw?nzi') olması gerekti?i bildirilmi?tir.
[4]
?ehrin Galce ismi olan "Aber Tawy" ise 13. yuzyılda yazılmı? Galce ?iirlerde ilk defa kullanılmı?tır.
Normanlar ?ngiltere'yi zapt ettikten sonra
Gower
adı ile bir
Galler Sınırı icin lordluk
bolgesi ihdas etmi?lerdir. Bu bolgenin ba? kasabası olarak Swansea secilmi? ve Galler'de ilk olarak kasaba/belde olma beratları Swansea'ye verilmi?tir. ?ehrin modern isminin bir ?ekli olan 'Sweynesse' ise ilk defa 1158-1184 arasında 3. Warwick Baronu William de Newburgh'a verilmi? bir beratta gorulmektedir. Bu berata gore Swansea'nin statusunun "belde (borough)" oldu?u ve bu kasabada ya?ayanların da "beldeli (burgess)" olmaya hak kazandıkları kabul edilmektedir. 1215'te
Kral John
tarafından verilen ikinci bir berata gore ise beldenin ismi "Sweyneshe" olarak gorulmektedir. Bu donemden elde kalmı? olan kasaba muhrunde ise kasabanın adı "Sweyse" olarak verilmi?tir.
[5]
1550ye kadar Swansea'nin limanı ?ngiltere'ye Galler'in iclerinde bulunan madenlerden cıkarılıp getirilen komur ve cok buyuk miktarlarda tarım topraklarını iyile?tirmek icin kullanılmak uzere, kirec ta?ı gondermek icin liman terminali olmu?tur. Bu sıralarda ?ngiltere'de Batı Bolgesi,
Cornwall
ve
Devon
sahilleri ile geli?tirilen ticari ba?lantılar ve mahalli komur bulunması, Swansea'de buyuk
bakır
arıtım ve uretim fabrikalarının acılmasına imkan sa?lamı?tır.
1720'de bile Swansea'de cok sayıda dı?arıdan deniz yoluyla getirilen bakır cevherini i?leyip arıtılmı? bakır ureten fabrikalar bulunmaktaydı. Bunu takiben Gower yarımadasından ba?layarak ta Guney Galler ulkesinin vadilerinin iclerine kadar bircok yerde komur madenleri acılmaya ba?lamı? ve maden cevheri arıtmacılı?ı Swansea'de di?er metallere de yayılmı?tır. Sonraki bir 150 yılda Swansea'de bakır uretimi yanında, arsenik uretimi, cinko uretimi, kalay uretimi ile kalaylı teneke ve seramik uretimi uzerinde bircok fabrika faaliyete gecmi?tir. Bu fabrikalarda calı?mak uzere Swansea'ye gelip yerle?en i?ciler ile 17. yuzyılda, 1801'e kadar, ?ehrin nufusu %500 artı? gostermi? ve artı? hızı azalmakla beraber Swansea'nin 19. yuzyılda buyumesi devam etmi?tir. Bu geli?me 1880'li yıllarda ?ngiltere'de i?lenen bakırın %80 Swansea'de uretilmesi zirvesine kadar devam etmi?tir. Ancak sonra metal arıtma sanayilerinde gerileme ba?lamı? ve 20. yuzyılın ba?larında bir cokume donu?mu?tur. Bu yuzyılın ikinci yarısında Swansea'nin eski fabrikaları kapanmı?tır; ozellikle A?a?ı Swansea Vadisi bir endustriyel mezarlık gibi fabrika kalıntılarıyla ve onların maden cevherini i?ledikten sonra geriye bıraktıkları da?lar gibi artık maddelerle dolu bulunmaktaydı.
Bu nedenle de Swansea limanı da atıl kalmı?tır. ?u anda Swansea'nin eski limanındaki Kuzey Dokları
Tawe Parkı
; Guney Dokları
Marina
olmu?tur. Limanın ancak ?ehir dı?ında bulunan kısımları eskisine nazaran cok kucuk hacimde liman hizmetleri gormektedir.
?kinci Dunya Sava?ı da Swansea icin bir ba?ka gercek yıkıma yol acmı?tır. Swansea'nin ?ngiltere'nin sava? gucune, ozellikle metal uretimi dolayısıyla, yaptı?ı buyuk katkılar nedeniyle, Alman hava kuvvetleri ?ehre ve limana birkac buyuk bombardıman hucumu yapmı? ve ?ehri ve limanı yerle bir etmeye calı?mı?tır. Bu nedenle ?u anda Swansea'de eski binalar az bulunmakta ve Swansea ?ehri 1950'lerde ve daha sonra yapılan binalar ile dolu bulunmaktadır.
[6]
Swansea'de oturanların nufusu, Birle?ik Krallık 2001 Nufus Sayımı verilerine Yoresel ?dare alanında 228.100, yoresel idarenin kentsel alanında 169.880 ve geni? kentsel alanda 270.506 olarak tespit edilmi?tir. Buna gore Swansea Birle?ik Krallık'taki kentsel alanlar icinde 34'uncu sıradadır.
[7]
Swansea'nin uc tarafı (kuzey, guney ve batısı) denizle cevrilidir: "Loughur Nehri" halici, Swansea Korfezi ve Bristol bo?azı. Yoresel idare alanı 4 co?rafi bolge halinde incelenebilir:
- kuzeyde corak kırlar halindeki Lliw tepeleri;
- batıda kırsal kucuk koylerle dolu Gower Yarımadası;
- guney do?udan kuzey batıya uzanan deniz sahili ve Swansea vadisinde kentle?mi? ?ehir merkezi ve varo?ları;
- ikinci bir kentle?mi? bolge olan ve yeni uydu mahalleleri ihtiva eden bolge.
Swansea'nin geli?mesi Atlantik Okyanusu'nun gelgit gosteren denizine kar?ı doklarla donatılmı? limana dayanmı?tır; ama 20. yuzyılda deniz ula?ımı azalmı? ve eski doklar kapatılmı?tır. ?imdi Swansea'nin denize daha yakın tarafında limanı bulunmakta; bu limanda uc tane yuzer dok ve bir ?rlanda feri terminali vardır. Swansea Dokları kompleksinin sahibi ve i?leticisi ozel "Associated British Ports" ?irketidir. Limanda genel olarak buyuk hacimli tarım maddeleri, komur, celik ve kereste kargoları i?lem gormektedir.
?ehirdeki eski guney doklarında 410 tekne alan yeni
Swansea Marinasi
yapılmı?tır. Tawe Nehri a?zında da 210 teknelik bir ba?ka marina alanı bulunmaktadır. Atıl
Prince of Wales dokları
da marinaya donu?turulmektedir.
M4 otoyolu Swansea'den gecmekte ve ?ehre 44-47 numaralı 4 kav?akla ba?lıdır. A48 ana karayolu ?ehrin kuzeyinden gecip ?ehri batıya ve do?uya ba?lar. A483 ve A4067 numaralı anayollar da kuzeyle ba?lantı sa?larlar.
?ehir ici otobus i?letmesi co?unlukla ozel
First Cymru
?irketi tarafından sa?lanır. Swansea ?ehre ozel otomobil giri?lerini azaltmak icin bir
Park-et-otobuse-bin
sistemi uygulamakta; varo?larda ozel buyuk bir otopark; bu otoparktan ?ehir merkezine ozel bir otobus hattı ve gunluk bile?ik park etme ve otobus bileti sa?lamaktadır.
Swansea, batı ve guney Galler'i ba?layan X40 ?ehirlerarası otobus hattı uzerindedir ve
National Express
otobus ?irketi Swansea'yi Birle?ik Krallık'ın ana ?ehirlerine ve Londra havaalanlarına ba?layan otobusler i?letmektedir.
Swansea demiryolu istasyonu
Cardiff
,
Newport
ve
Londra
hattı uzerindedir. Ayrıca Orta ve Kuzey Galler'i ba?layan demiryolu hatlar bulunmaktadır.
Swansea icin ucak servisleri gereksimi Cardiff Uluslararası Havaalanı tarafından kar?ılanmaktadır. Gower Yarımadasında ufak bir hava alanı bulunmaktadır; bunun geni?letilmesi icin yapılan giri?imler halk tarafından buyuk protestolara yol acmı?tır.
Ula?ımda cevre sorunlarına Swansea Yerel ?daresi cok onem vermektedir. Kırsal alanlarda dort de?i?ik parkurla sırf bisikletler icin yol sistemi yapılmı?tır. Ayrıca ?ehir merkezinde ki?ileri bir yerden di?erine goturmek icin bisiklet ?ekilde i?letilen
City Cruiser
kiralık ta?ıyıcılar hazırlatmı?tır. ?ehre otomobil giri?ini onlemek icin kurulan
Park-et-otobuse-bin
sistemi icin sadece otobus tarafından kullanılan Fabian Yolu adlı bir yol ve bu yol icin nehri gecen ozel bir kopru yapılmı?tır.
Swansea 18. yuzyıldan itibaren, ozellikle bakır icin, madencilik ve metal arıtım icin uretim merkezi olarak geli?mi?tir. 1880'lerde ?ngiltere'ye ithal edilen bakır cevherinin %60'ı Swansea limanına gelip
A?a?ı Swansea Vadisi
uretim fabrikalarında i?lenmekteydi. Ancak ?kinci Dunya Sava?ı'ndan sonra bu a?ır sanayi ve liman cokmu?tur. Sava? sonrası yıllarda Swansea Birle?ik Krallık'ın di?er eski a?ır sanayi merkezleri ile birlikte
post-sanayi
sistemine girmi? ve ekonomisinde '
hizmet sektoru
a?ırlık kazanmı?tır.
?u anda Swansea'deki onemli ekonomi sektorleri e?itim ve sa?lık hizmetleri a?ırlıklı
amme idaresi ve hizmetleri
,
da?ıtım
, otelcilik ve lokantacılık a?ırlıklı
turist a?ırlama hizmetleri
, bankacılık, finans ve sigortacılık hizmetleridir. Swansea devlet sektoru icinde
Otomobil Suruculuk ve Vasıta Lisanslama Ajansı
4 Ocak 2016 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.'
nın merkezi olarak bilinmektedir. ?ehirde ozel sektore ait buyuk istihdam merkezleri
telefonla satı? ve servis merkezleri
, ticari ikmal icin ofis arkası hizmetler ve kucuk ve orta hacimli ve ta?eroncu uretim olmaktadır. Swansea ekonomisi, ulkede di?er ta?ra ?ehirlerinde oldu?u gibi, ana ust-idareye de?il bran? idaresine ba?lı oldu?u icin yuksek i?letmeci kolunda istihdam pek az bulunmaktadır. Bu nedenle Swansea'de gercek ortalama gelir Guney ?ngiltere, hatta Galler ba?kenti Cardiff, gelir ortalamasının cok altında kalmaktadır.
Swansea'de iki universite bulunmaktadır.
Swansea Universitesi
kampusu Swansea Korfezi kıyısında Singleton Park'dadır. Universitenin muhendislik bolumu muhendislik tasarımlarında bilgisayar kullanımına onculuk yapmı?tır. Fizik, Tarih, Almanca ve Komputer Bilimleri bolumleri de en son resmi universite ara?tırma de?erlendirilmesinde ara?tırma acısından
mukemmel
olarak nitelendirilmi?lerdir.
Swansea Metropoliten Universitesi
eski
West Glamorgan O?retmen E?itim Koleji
adında olup, once Galler Universitesi'ne ba?lı lisans e?itimi yapan yuksek o?retim enstitusune donu?turulmu? ve Ocak 2008'de ise yeni ismi ile kendi adına lisans ve lisans ustu diplomaları verme hakkı verilerek Birle?ik Krallık'ın en yeni universitesi olmu?tur. Bu universite bir uygulamalı guzel sanat olan "mimari renkli cam yapımı" uzerinde isim yapmı?tır.
Halen Swansea ?ehri ve vilayetinin uc Avrupa ?ehriyle karde? ?ehir ba?lantısı bulunmaktadır:
?u ?ehirlerle ozel uluslararası ba?lantılar vardır:
?u ?ehirlerle ozel uluslararası dostluk ili?kileri yurutulmektedir:
-
Swansea Yoresel ?dare Kona?ı
-
Swansea Kalesi
-
Oystermouth kalesi: Shakespere piyesleri icin mizansen.
-
Swansea Demiryolu ?stasyonu.
-
Brangwyn Salonu
-
Swansea "Grand Theatre" Tiyatrosu
-
Swansea "Liberty Stadium"
-
Rhossili plajı: Gower Yarımadasındaki bir burundan manzara.
 |
Wikimedia Commons'ta
Swansea
ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
|